Cơm độn khoai – Câu chuyện nhân văn đáng ngẫm

Mỗi lần có người thấy tôi ăn cơm độn khoai, chuối hoặc bắp là lại lấy làm lạ. Dù thức ăn không thiếu, nhưng tôi vẫn chọn cho mình một lối ăn đậm chất quê hương, đó là lối ăn của đứa con xa quê hương luôn hướng về nguồn cội.

Thậm chí, có người nhìn tôi ăn vậy còn chọc: “Ăn gì mà kỳ cục vậy! Chẳng giống ai!”. Mỗi lần như thế tôi lại cặm cụi ăn trong hạnh phúc.

Tôi vẫn nhớ như in những lần má bới cho tôi tô cơm độn khoai và đưa kèm thêm vài trái chuối. Dù bữa ăn có mấy con cá rô mới câu được dưới ao lên, nhưng những món độn vào cơm là không thể thiếu trong mâm cơm gia đình tôi. Lần đầu cầm lấy tô cơm độn của má, tôi ăn ngon lành, nhưng ăn riết rồi cũng ngán. Có lần vì ngán quá, tôi trách má vì sao không nấu cho tôi một bữa cơm trắng ăn cho phỉ. Khi ấy, má chỉ cười hiền, ánh mắt đượm buồn nói: “Vì nhà mình hết gạo rồi con!”.

Nhà tôi nghèo, nhưng vẫn hơn so với khó khăn của gia đình ông bà ngoại ngày trước. Tôi là con một, ba má làm việc cật lực để lo cho tôi cái ăn, cái mặc tươm tất, không thiếu thốn gì so với bạn bè. Còn về phần ba má thì sao cũng được, miễn lo cho tôi đầy đủ là ba má vui rồi. Nhà ông bà ngoại ngày trước theo lời kể của má cũng rất vất vả để lo cho mười mấy người con trưởng thành. Khi ấy, ông bà ngoại ráng cho mấy đứa út đi học, còn mấy đứa lớn thì chịu khó nghỉ học ở nhà làm lụng lo cho các em. Má tôi là con áp út nên được đi học hết lớp 9. Đó là phúc phần của má so với những anh chị em trong gia đình.

Vì cái nghèo không bao giờ có giới hạn và thời gian, nên mọi chi tiêu đều hết sức tằn tiện để chờ ngày khá khẩm hơn. Riêng trong khoản ăn uống thì cơm độn là món quen thuộc. Với những vị lão niên như ông bà ngoại hay ba má tôi thì cái câu “cơm chan nước mắt” đúng theo nghĩa đen của nó. Bởi từng phải chịu cái cảnh đói vây hãm nên mỗi khi nhìn thấy gạo trắng ai nấy cũng đều xúc động muốn khóc. Khóc vì mừng, mà cũng khóc vì buồn nữa. Mừng vì lâu rồi mới có cơm trắng để ăn, còn buồn là vì có chừng ấy cơm thì mười mấy miệng ăn ai ăn ai nhịn. Kết quả là ông bà ngoại tiên phong ăn khoai lang, khoai mì, bắp,… được độn trong cơm, còn để phần cơm trắng nhường cho các con. Nhìn lũ nhỏ ăn ngon lành, ông bà thương đến chảy cả nước mắt.

Sau này ông bà ngoại mất, mỗi lần cúng cơm má lại nấu cơm độn khoai. Cúng xong, má ăn cơm, cắn miếng khoai, miếng chuối là nước mắt lại rơi. Tôi thấy vậy thì chọc: “Má khóc nhè!”. Khi ấy, má chỉ cười, lấy tay hất đầu tôi: “Thằng quỷ này!”.

Sau này khi lớn lên tôi mới hiểu ý nghĩa về món cơm độn khoai mà má hay nấu. Món cơm ấy là món cơm gợi nhớ về những ngày khó khăn gian khổ. Tôi vẫn nhớ hoài giời giải thích của má vào ngày tôi sắp xa nhà: “Má hay nấu cơm độn khoai cho con ăn là vì muốn nhớ cái thời cực khổ mà hạnh phúc ngày trước. Cái thời còn ông bà ngoại, các dì, các cậu của con sống cùng một mái nhà. Nhớ cái hồi ấy, mười mấy miệng ăn quây quanh cái nồi cơm độn. Con nhớ hen, dù giàu có đến mấy, sang trọng đến mấy cũng đừng bao giờ coi thường món cơm này. Vì nhờ nó mà ba má mới khôn lớn, trưởng thành và cũng nhờ nó mà má nuôi con được như bây giờ”.

Má vừa nói vừa kéo tay áo lau những giọt nước mắt đang rơi lã chã trên mặt. Rồi má chìa tay đưa tôi ít tiền để lên Sài Gòn học, tay kia thì má đưa một bao tải đựng khoai, bắp, sắn,... rồi dặn: “Đem theo, có đói quá thì độn vào cơm mà ăn nghen con!”.

Sài Gòn đâu thiếu món ăn ngon, nhưng tuần nào tôi cũng ăn vài ba bữa cơm độn khoai. Hổng biết sao tôi cũng y như má, mỗi lần cắn củ khoai trong nồi cơm là mỗi lần rớt nước mắt. Cuộc sống của tôi giờ đã đầy đủ hơn nhiều rồi, nhưng tôi vẫn ăn theo lối ăn của má và ông bà ngoại ngày xưa. Tôi chọn điều đó vì nó nhắc tôi cả một thời xa xưa khổ cực và hạnh phúc của ông bà cha mẹ. Tôi của bây giờ là thành quả của ông bà cha mẹ , tôi được thừa hưởng cái tốt đẹp hơn mà lớn lên sung túc từng ngày. Tôi thực hạnh phúc và hãnh diện vì điều đó...

Sưu tầm

Xem thêm: Người chồng mù – Câu chuyện nhân văn cảm động