“Thượng thiện nhược thủy” – Lão Tử nói bậc trí giả đều tựa như nước

Lão Tử giảng “Thượng thiện nhược thủy, thủy thiện lợi vạn vật, phù duy bất tranh, cố vô vưu”, ý nói nước là thiện nhất, nước đem lại lợi ích cho vạn vật mà không tranh giành.

Đặc tính của nước là tồn tại vì vạn vật. Vì thế, người tựa như nước sẽ không tranh giành cao thấp, cũng không tự cho mình là nhất, không khoe khoang bản thân. Bởi vì không tranh giành nên cũng không có oán hận lo âu.

Bậc trí giả trên đời đều tựa như nước. Nước không chỗ nào không chảy đến, nuôi dưỡng vạn vật, thế nhưng nước lại hạ mình ở nơi thấp nhất. Vì thế, nước gần Đạo nhất. Từ xưa đến nay, bậc trí giả chọn nơi ở thấp nhất, tâm trí luôn trầm tĩnh mà lại thâm sâu khó dò như biển. Họ đối xử chân thành với mọi người, vị tha, không vụ lợi. Người mà nói lời sẽ giữ lấy lời, xử lý công việc một cách tinh giản và giỏi phát huy sở trường của mình. Đồng thời, họ cũng rất giỏi nắm bắt thời cơ, phát triển sự nghiệp nhưng lại đồng thời quản rất tốt việc gia đình.

Nước đơn giản là thế nhưng lại ẩn chứa rất nhiều đặc tính đáng để chúng ta học tập, suy ngẫm.

Thượng thiện nhược thủy: Bậc trí giả như nước phải biết bình tĩnh

Nước chính là nguồn gốc của vạn vật, nếu như luận công ban thưởng thì ca tụng vạn năm cũng không đủ, nếu như khoe khoang đến ngàn vạn năm cũng không hết. Với công tích vĩ đại như thế, nước thủy chung vẫn bảo trì được tâm thái bình tĩnh, không kiêu ngọa, không nóng nảy. Nước chẳng những không chảy cao mà ngược lại luôn tiến về nơi thấp nhất và ở đâu có trũng thì tụ lại. Trong hoàn cảnh như thế mà vẫn giữ được tâm trí bình tĩnh, quả thật là vô cùng hiếm có. Đó là điều mà các bậc trí giả học tập và vận dụng.

Thượng thiện nhược thủy: Bậc trí giả như nước phải biết lực ngưng tụ

Khi nước ở các nơi tụ thành suối nhỏ hay sông lớn đều hòa thành một thể, vinh nhục cùng hưởng, sinh tử gắn bó, cùng chung chí hướng tiến lên không chùn bước. Đó cũng là lý do khiến Lý Bạch từng than thở “Rút dao chém nước, nước càng chảy”.

Tận dụng lực ngưng tụ, mọi điều đều có thể hóa giải. Bậc trí giả chính là người biết sử dụng lực ngưng tụ từ mọi người để làm nên thành công lớn.

Thượng thiện nhược thủy: Bậc trí giả như nước phải biết kiên cường

Ngày qua ngày, nước nhỏ từ trên đỉnh động xuống. Cứ thế ngàn vạn lần rồi cũng có thể làm thủng tảng đá cứng. Sự kiên trì này xác thực lại khiến người ta không thể tưởng tượng được.

Như sông Hoàng Hà quanh co chính khúc, qua bao nhiêu cách trở, bao nhiêu cám dỗ, dù cho quan ải trùng điệp, bách chuyển thiên hồi ý chí vẫn vẹn nguyên chưa từng lay chuyển. Dòng chảy vẫn cứ mạnh mẹ, hào hùng tiến về phía trước, đổ ra biển lớn. Đây chính là điều mà những bậc trí giả học hỏi ở nước, không kiêu ngạo, không nói vội, kiên trì đến cùng để đạt mục tiêu đề ra.

Thượng thiện nhược thủy: Bậc trí giả như nước phải biết bao dung

Biến lớn chứa trăm sông, dung hòa thành một thể. Bất kể là xanh đỏ, vàng trắng hay thậm chí là đen, nước đều có thể bao dung. Nước còn có lực thẩm thấu, lực tương tác, thông suốt mà chảy khắp thiên hạ, dân hiến cho vạn vật mà không cầu hồi báo. Tấm lòng quân tử từ xưa đến nay cũng đều bao dung như nước.

Thượng thiện nhược thủy: Bậc trí giả như nước phải biết linh hoạt uyển chuyển

Nước ngày đêm chảy xiết, gặp núi cao biết chuyển mình chảy qua, gặp sa mạc lại biết hóa thành hơi nước bay qua. Mùa hè là mưa, mùa đông là tuyết, khi nóng lại là khí, khi lạnh hóa thành băng. Nước gặp tròn liền tròn, nước gặp vuông liền vuông. Thuận thế mà làm, dựa theo tình hình mà biến hóa. Ấy là đặc tính linh hoạt mà ta cần phải học hỏi.

Thượng thiện nhược thủy: Bậc trí giả như nước phải biết công bằng

Người xưa có câu “Nhân nhược dĩ thủy vi xích, tiện khả tài xuất trường đoản cao đê“. Ý rằng “Con người nếu dùng nước làm thước đo, liền có thể biết rõ đúng sai tốt xấu”. Bất kể là chén vàng, đồ gỗ hay gốm sứ, nước đều đối xử như nhau, không thiên vị bên nào. Nếu một cái chén dù là vàng hay gốm sứ, nếu bị sứt mẻ do làm gian dối thì nước liền cuồn cuộn chảy ra. Phẫn nộ trước việc bất bình, lớn tiếng kháng nghị là những đặc điểm mà bậc trí giả cần học ở nước.

Thượng thiện nhược thủy: Bậc trí giả như nước phải biết trong suốt

Vì sao nước cũng có lúc đục ngầu, bốc mùi thôi thối mà ta lại bảo nước trong suốt? Kỳ thực, thứ chúng ta thấy đó không phải là nước mà là dung môi trong nước. Nguyên hình của nước là trong suốt, không màu, không mùi, dù quan sát ở góc độ nào nó cũng như nhau. Nói nước cũng là dạy người, ở đời nếu quang minh mỗi lạc, trong sáng không thẹn với lòng thì không sợ bất kỳ điều gì làm phiền nhiễu, quấy phá.

Lòng người cũng tựa như nước, nên sỡ dĩ năng lực, thiện ác của mỗi người không giống nhau chỉ là do cảnh giới khác nhau mà thôi.

Xem thêm: Cuộc đời không thuận lợi hãy suy nghĩ 4 câu nói này của cổ nhân