Trí tuệ cổ nhân: 9 đặc điểm khác biệt giữa người quân tử và kẻ tiểu nhân

Một người quân tử luôn thể hiện mình hiểu chân lý cuộc đời, dù trong hoàn cảnh nào cũng có thể giữ vững đạo nghĩa. Còn tiểu nhân coi đức hạnh là trò viển vông.

1. Nhìn nhân phẩm: Quân tử cầu mình, tiểu nhân cầu người

Quân tử yêu cầu là chính mình, tiểu nhân yêu cầu là người khác. Quân tử tự nhiên biết phản tỉnh, có phẩm chất tự lập tự cường, tự tìm thiếu sót của mình, từ đó cải chính khuyết điểm từ từ tiến bộ.

Còn tiểu nhân thì không bao giờ suy xét bản thân mình, luôn đẩy sai lầm và trách nhiệm cho người khác, còn bản thân mình mãi không tiến bộ.

2. Xem lựa chọn: Quân tử kiên định, tiểu nhân dễ thay lòng

Khi quân tử đến bước đường cùng, vẫn sẽ kiên trì nguyên tắc của mình; tiểu nhân thì ngược lại, sẽ lập tức làm xằng làm bậy. Có thể ở trong hoàn cảnh nghèo khó khốn khổ mà vẫn giữ vững nguyên tắc và điểm giới hạn không chỉ là điều mà quân tử khác biệt với tiểu nhân, mà còn là sự khác biệt giữa chân quân tử và ngụy quân tử.

3. Xem giao hữu: Quân tử kết giao không câu kết, tiểu nhân câu kết không kết giao

Quân tử bất kể là kết giao với ai cũng đều có thể công tâm đối đãi, không kéo bè kết phái; tiểu nhân thì luôn lập phe phái bài xích những ai đối lập với mình.

4. Xem Trí tuệ

Trí tuệ không chỉ nói đến sự thông minh, khôn khéo, ứng biến giỏi hay học thức cao. Rất nhiều người học cao, thông minh nhưng vẫn chưa đạt đến cảnh giới “quân tử”. Ngoài ra, nhiều kẻ khôn vặt, giảo hoạt, dù có được trí thông minh thì cũng chỉ là kẻ tiểu nhân đắc chí.

Trí tuệ của người quân tử đôi khi không biểu hiện ra ngoài trong những hoàn cảnh bình thường, chỉ như mặt nước hồ thu không mảy may gợn sóng.

Trí tuệ của họ không phải là cái khôn nhất thời để chiếm đoạt lợi ích cho mình mà là trí huệ cao xa, lòng dạ quang minh chính đại, khoan dung độ lượng.

Quân tử lấy tĩnh chế động, bình ổn, hoà ái trong tâm. Tiểu nhân lấy động chế động, càng làm càng hỏng việc, luôn bứt rứt, lo nghĩ chẳng yên. Trí tuệ của người quân tử là để làm lợi cho người, cho quốc gia. Trí khôn của kẻ tiểu nhân thì chỉ một mực chăm chăm vụ lợi cho mình.

5.Xem lời nói và hành vi

Lời người quân tử nói ra có sức nặng như núi Thái Sơn. Có câu: “Quân tử nhất ngôn, tứ mã nan truy” (quân tử nói một lời, bốn ngựa khó đuổi). Chính là nói một lời khi phát ra thì đã không thể thu lại, cũng là nói lời của người quân tử rất uy tín, không thể thay đổi.

Người quân tử “hòa” mà không “đồng”, kẻ tiểu nhân “đồng” mà không “hòa”. Ý nói rằng, người quân tử nói chuyện bằng tâm thái hòa ái, bao dung nhưng không ba phải, hùa theo người khác. Còn kẻ tiểu nhân thì đoán ý người khác để phụ họa lời theo mà trong lòng lại có bụng khác, nham hiểm khó lường.

Người quân tử tiếp nhận, bao dung hết thảy ý kiến bất đồng, cũng không giấu giếm lòng mình, bộc trực thẳng thắn ngay từ lời nói. Nhưng kẻ tiểu nhân thì luôn giấu kỹ suy nghĩ của mình, bằng mặt mà không bằng lòng.

6. Xem khí chất

Khí chất của người quân tử lâu nay vẫn là vấn đề nhiều người bàn luận. Nhưng khái quát lại, thì khí chất ấy có thể tóm lại trong mấy câu: Không sợ kẻ mạnh, chở che kẻ yếu, uy vũ không khuất phục, giàu sang không tha hóa, bần hàn không chuyển lay.

Người ta thường nhầm tưởng người quân tử thì phải có khí chất kiêu ngạo, coi mình là độc nhất giữa đất trời. Nhưng kỳ thực đó chỉ là cái khí độ của kẻ thất phu, coi trời bằng vung. Người quân tử ung dung, bình thản, sống hợp đạo Trời, thuận theo lòng người mà vẫn nhận được sự tôn kính tột bậc.

Người quân tử trang trọng trong ăn mặc, bình thản trong tâm hồn, không làm chuyện thất thố, thái quá. Còn kẻ tiểu nhân thì khoe mẽ, thùng rỗng kêu to, tâm hồn xáo động như khỉ nhảy nhót, như ngựa chạy rông, chẳng lúc nào yên.

Nhưng  tiểu nhân thì lại giấu giếm cách nghĩ của mình, hoặc không có quan điểm, chỉ quen nhìn nhận phiến diện, đón ý nói hùa, phụ họa cho người khác, gió chiều nào thì xuôi theo chiều ấy, miễn là có lợi cho mình.

7. Xem truy cầu: Quân tử lo đại sự, tiểu nhân lo ấm thân

Quân tử có đạo đức cao thượng, ý chí rộng lớn, tầm mắt khoáng đạt, trăn trở về các vấn đề của xã hội, quốc gia đại sự. Còn tiểu nhân thì bụng dạ nhỏ hẹp chỉ tìm cách mưu lợi cho bản thân và gia đình. Quân tử và tiểu nhân suy nghĩ khác nhau, lựa chọn hành động cũng khác nhau, kết quả cuối cùng cũng là khác biệt một trời một vực.

8. Xem tấm lòng: Quân tử thoáng đãng, tiểu nhân ưu tư

Quân tử lòng dạ rộng lớn thoáng đãng, tiểu nhân thường lo sợ bất an. Mà tấm lòng rộng lớn cũng không phải hoàn toàn là thiên tính, mà cần phải thông qua rèn giũa tu dưỡng.

Khổng Tử nói: “Tri giả bất hoặc; nhân giả bất ưu; dũng giả bất cụ”, tạm dịch: Có kiến thức thì không nghi ngờ, có lòng nhân thì không ưu tư, có dũng cảm thì không sợ hãi. Quân tử tấm lòng bao dung có thể tha thứ, không oán hận. Tiểu nhân trong nội tâm sáo động, luôn lo sợ bất an.

9. Xem chí hướng: Quân tử hướng lên, tiểu nhân nhìn xuống.

Quân tử hướng lên, hiểu nhân nghĩa; tiểu nhân hướng xuống, truy cầu danh lợi. Hướng lên tức là hướng thiện, không ngừng sửa chữa thiếu khuyết, sai lầm, tìm cầu đạo nghĩa; hướng xuống là không biết sửa đổi, không biết tu thân dưỡng tính, ngày càng chán chường.

Theo thiện sẽ lên, theo ác sẽ đổ, đi lên luôn khó khăn hơn, phải cố gắng nhiều, phó xuất nhiều; hướng xuống rất dễ dàng, nhưng kết quả lại là hủy diệt chính mình.

Cổ nhân dạy thì cấm có sai: "Lưng rùa, eo rắn, liếc xéo nhìn ngang, toàn kẻ tiểu nhân tránh xa trăm lần"