Ngựa quen đường cũ - Câu chuyện nhắn nhủ điều gì?

Đó là câu chuyện về một danh tướng thời Xuân Thu (722 – 481 TCN) tên là Quản Trọng (722 – 645 TCN), là người nuôi ngựa nhưng lại có biệt tài nói chuyện được với chúng. Ông có một con ngựa quý, có một lần cưỡi ngựa đến thăm bạn, trong khi hàn huyên đàm đạo với bạn thì ngựa của ông cũng đi tìm ngựa của người bạn để làm bạn.

Sau đó, một vài lần ngựa của Quản Trọng tự mình đến gặp ngựa của người bạn, con ngựa của người bạn hí lên mấy tiếng, như có ý ngạc nhiên: “Làm sao mà ngươi biết đường?”. Ngựa Quản Trọng lấy chân cào cào xuống cỏ và hí mấy tiếng như muốn trả lời rằng: “Giống ngựa nhà ta một lần đi là quen đường cũ”. Quản Trọng biết chuyện ngựa tự chạy đi thăm bạn không trách ngựa mà còn khen: “Ngựa, mày quả là kẻ có tình có nghĩa đấy“.

Sau này, Quản Trọng và Thấp Bằng theo ngọn cờ chính nghĩa phò tá Tề Hoàn Công đi đánh nước Củ. Lúc xuất binh sa trường vào mùa hè, sau nhiều tháng viễn chinh, lúc chiến thắng quân địch đã là mùa đông, khi quay trở về thì tuyết rơi phủ kín đường khiến Quản Trọng không còn nhớ lối về nữa, ông bỗng nhớ đến con ngựa của mình giỏi tìm đường trở lại thăm bạn năm xưa bèn nói với nó: “Ngựa, ngươi hãy đưa chúng ta về theo đường cũ” rồi quay sang nói với Tề Hoàn Công: “Trí nhớ của loài ngựa rất tốt, xin để con ngựa già đi trước dẫn đường”. Ngay lập tức, Tề Hoàn Công nghe theo lời Quản Trọng liền hô ba quân đi theo con ngựa già. Ngựa của Quản Trọng liền hí mấy tiếng rồi phi lên trước dẫn đường, quân của Quản Trọng và Thấp Bằng đi theo sau, qua nhiều triền núi, khe rừng, tuyết dày đã tìm được đường về.

Từ câu chuyện này có thể thấy được phản ứng trực giác của loài ngựa rất tốt, khả năng nhận biết đường đi tốt hơn người. Người sau gọi những người có kinh nghiệm là “ngựa quen đường cũ”, không có ý chê bai, mà là nhắc nhở mọi người nên học tập những người đi trước để mở mang kiến thức, nâng cao trình độ của mình.

Ý nghĩa của câu “ngựa quen đường cũ” là tốt, thế nhưng trải qua thời gian lâu, cùng với sự trượt dốc về đạo đức, con người ngày nay đã thiên biến ý nghĩa của câu nói đó, trở thành sự chê bai một thói hư, tật xấu của con người.

Trong khi con người hiện đại ngày càng cách xa trí tuệ văn minh tư tưởng của cổ nhân, ngày càng bó buộc bởi lợi ích trước mắt, ý nghĩa của cuộc sống cũng dần trở nên mờ nhạt.

Đánh giá Quản Trọng trong lịch sử

Tề Hoàn công rất khâm phục Quản Trọng, hơn nữa ông còn rất thẳng thắn, Hoàn công nói với Quản Trọng rằng: “Quả nhân có tật hơi thích nữ sắc, điều này có tai hại gì đối với quốc gia không?”. Quản Trọng trả lời: “Không, ham mê nữ sắc không gây tai hại gì cho quốc gia, không nghe lời khuyên của những người hiền tài mới có hại cho quốc gia và thiên hạ“.

Khổng Tử đánh giá Quản Trọng rất cao. Sách Luận ngữ có ghi Tử Cống hỏi “Quản Trọng không phải là người có nhân chăng ? Vua Tề Hoàn Công giết công tử Củ, Quản Trọng không tự sát lại còn làm tể tướng cho Tề Hoàn Công“. Khổng Tử nói “Quản Trọng làm tể tướng cho Tề Hoàn Công, giúp Tề Hoàn Công bá chủ chư hầu, làm cho thiên hạ thái bình, đến đời nay dân vẫn còn chịu ơn. Nếu không có Quản Trọng, sợ chúng ta hôm nay còn đầu bù tóc rối, áo quần rách rưới lang thang khắp đây đó. Quản Trọng đâu có như người thường, vì việc nhỏ mà tự sát ở khe núi để cho chẳng ai biết đến“.

Xem thêm: Câu chuyện về "lời xin lỗi" - Lời xin lỗi dù vung về vẫn tốt hơn sự im lặng