Vì sao người xưa dặn: "Dạy con từ thuở còn thơ"?

Ông cha ta từ xưa đã đúc kết được một số kinh nghiệm nuôi dạy con cái quý báu mà cho đến nay vẫn còn nguyên giá trị. Ví dụ điển hình là câu nói: "Dạy con từ thuở còn thơ". 

Trong lịch sử Việt Nam cũng ghi nhận rất nhiều câu chuyện mẹ hiền dạy con thành người tài đức, nhân hậu. Và trong số đó, không thể không nhắc đến câu chuyện: Thái hậu Từ Dũ dạy vua Tự Đức.

Sử sách chép rằng, Thái hậu Từ Dũ (hay Từ Dụ) tên thật là Phạm Thị Hằng, sinh năm 1810 tại giồng Sơn Qui, nay thuộc xã Long Thuận, thị xã Gò Công, tỉnh Tiền Giang. Bà là ái nữ của Thượng thư Bộ lễ Phạm Đăng Hưng. Năm 14 tuổi bà được vợ vua Gia Long là Thuận Thiên Cao hoàng hậu tuyển vào cung làm vợ vua Thiệu Trị, sau đó bà sinh ra Nguyễn Phúc Hồng Nhậm- tức vua Tự Đức sau này.

Ngoài thông minh, xinh đẹp, đức hạnh và hết mực yêu thương dân chúng, Thái hậu Từ dũ còn là người mẹ giỏi việc dạy con cái. Chính nhờ đức tính đó của bà mà vua Tự Đức trở thành một vị vua hiếu học, hay chữ, biết yêu thương dân chúng.

Lịch sử chép rằng, trong cuộc sống thường nhật, Thái hậu Từ Dũ có tính tình đoan chính, cử chỉ lễ độ, khiêm nhường. Bà là người nghiêm khắc với tệ nạn xa hoa lãng phí, tham ô nên thường răn dạy vua Tự Đức và triều thần tránh xa việc này.

Thái hậu Từ Dũ quan niệm, của bất nghĩa vài đời đã khánh tận, về sau con cháu sẽ cùng khổ, thiên hạ chê cười. Con người phải làm điều nhân nghĩa, lưu truyền phước trạch dài lâu. 

Mỗi lần vua Tự Đức vào hầu, bà thường khuyên dạy con và nhà vua sẽ ghi lại những lời chỉ dạy đó của mẹ trong cuốn sách có tên Từ huấn lục. 

Bà nói với vua Tự Đức: “Người trong dòng họ chớ lo việc không được làm quan, phải chuyên cần học hỏi, thi đậu vẻ vang gia tộc, chỉ lo là bất tài mà thôi. Ngoài ra, kẻ làm điều trái phép, Hoàng đế nên triệu về kinh, nghiêm trị để làm gương cho người ta biết”.Đối với những vị quan gương mẫu như Nguyễn Tri Phương, Vũ Trọng Bình, Phạm Phú Thứ…, bà khuyên con “phải biết chọn dùng được người như thế. Dùng người tốt mới làm lợi cho đất nước”. Chuyện kể rằng, có lần vua Tự Đức ham chơi mà lơ là triều chính, quan Phạm Phú Thứ dâng biểu can gián thì bị vua tức giận cách chức đày làm lính. Chuyện đến tai Từ Dũ, bà liền bảo với vua rằng quan Phạm Phú Thứ dâng sớ như vậy là vì thương vua, muốn vua làm việc tốt nên vua cần nghĩ lại. Sau đó, vua nghe lời mẹ mà  phục chức cho quan Phạm Phú Thứ.

Theo sách Liệt truyện triều Nguyễn, Thái hậu Từ Dũ luôn ý thức sâu sắc về tình cảm và đạo lý của dân tộc. Lần nọ vua cho đội tuồng diễn cho mẹ xem tích Phần Lê Huê giết anh, giết cha theo đúng nguyên bản Trung Hoa. Xem xong, bà rất bất bình bảo vua và đoàn tuồng rằng, không nên diễn trò thất đức như vậy. “Con giết cha, em giết anh thì còn đạo lý gì nữa? Nước mình khác, nước người khác. Không được bắt chước mà làm như vậy”.

Năm 1874, khi nghe tin Pháp xâm chiếm toàn cõi Nam Kỳ và buộc triều đình Huế ký hòa ước nhượng địa, Thái hậu Từ Dũ buồn đau đến bỏ cả ăn uống nhiều ngày. Ngày kinh thành Huế thất thủ bà theo vua Hàm Nghi trốn ra ngoài đi Quảng Trị, nhưng rồi vì tuổi cao sức yếu bà phải cùng tam cung trở lại Huế.

Thái hậu Từ Dũ qua đời năm 1902, thọ 92 tuổi. Trong lịch sử nước nhà, bà là tấm gương sáng đã để lại nhiều bài học quý trong việc dạy dỗ con nên người. Chính vì vậy, ngay nay trong dân gian và lịch sử còn lưu truyền những giai thoại dạy con của bà. Và cũng bởi những đức tính tốt đẹp của bà mà người ta đã chọn tên bà để đặt tên cho Bệnh viện Từ Dũ ở TP. Hồ Chí Minh.

Qua câu chuyện của Thái hậu Từ Dũ có thể thấy, trách nhiệm giáo dục con về đạo đức làm người ngay từ nhỏ của các bậc cha mẹ là vô cùng trọng yếu. Cổ nhân xưa luôn đặt việc giáo dục đạo đức, lễ nghi cho con trẻ lên hàng đầu. Bởi vì lớn lên cho dùng có tài năng xuất chúng cỡ nào, có ngồi ở vị trí cao cao tại thượng đến cỡ nào mà thiếu giáo giáo dưỡng thì cũng có thành công. Thậm chí còn để lại tiếng xấu ngàn đời khó gột sạch.

Xem thêm: Cổ nhân dạy: Để lại cho con "núi vàng, núi bạc" không bằng dạy con 2 thứ này