Tự tin thái quá sẽ sinh ra ngạo mạn, đấy là điều cấm kỵ

Người xưa có câu “Vật cực tất phản”, ý nói một sự việc khi đến hồi cực điểm sẽ sinh ra biến đổi, thậm chí thu được kết quả trái ngược hoàn toàn, chuyện tốt cũng có thể trở thành xấu. Do vậy, tự tin là việc tốt, nhưng tự tin thái quá có thể sinh ra tâm lý ngạo mạn sẽ rất đáng lo ngại.

Những bài học về sự tự tin thái quá sinh ra ngạo mạn

Người tự tư thái quá sinh ra tâm lý ngạo mạn thường ỷ vào những điểm hơn người của bản thân về vật chất hoặc về tinh thần mà xếp mình cao hơn so với người khác, đôi lúc họ cũng không tự nhận thức được việc này. Nhưng nếu tâm lý này ngày càng lớn mạnh sẽ rất nguy hiểm.

Vào thời Xuân Thu có một năm nước Tề bị nạn đói, người chết la liệt. Kiềm Ngao là người giàu có, lúc ấy ông xuất phát thiện tâm, quyết định nấu cơm phân phát cho người nghèo. Ngày qua ngày, người khắp nơi đến nhận cơm của Kiềm Ngao về hết lời cảm tạ, khen ngợi đức độ của ông. Lâu dần Kiềm Ngao không khỏi dương dương tự đắc, trở nên tự phụ và xem thường người khác.

Ngày kia Kiềm Ngao thấy một người bị đói lâu ngày thất thểu đi trên đường, liền cầm bát cơm cất giọng khinh khi nói: “Tên kia, lại đây mà ăn!”

Nào ngờ người đó trừng mắt nhìn Kiềm Ngao, rồi hiên ngang đáp: “Cũng bởi không muốn nhận cơm của hạng người có giọng điệu như ngươi nên ta mới ra nông nỗi này.”

Nói rồi bỏ đi, không lâu sau người này chết đói. Khi ấy Kiềm Ngao mới hối hận, rằng tuy ông không có ý hại người và một lòng muốn làm chuyện tốt, nhưng chỉ vì sự ngạo mạn đã vô tình động chạm đến lòng tự tôn của người khác, rốt cuộc đã khiến chuyện tốt trở thành chuyện xấu.

Sự ngạo mạn không chỉ biến chuyện tốt thành chuyện xấu mà đôi khi nó còn là căn nguyên dẫn đến thất bại. Có câu nói “Biết người biết ta, trăm trận trăm thắng”. Ấy vậy, mà ở những người tự tin thái quá thường lấy mình làm trung tâm, đã coi thường người xung quanh, lại còn coi thường cả kẻ đối địch với mình. Như Hạng Vũ mất thiên hạ, hay Quan Vũ mất Kinh Châu hết thảy đều là vì kiêu ngạo không tự biết mình mà ra.

Đâu chỉ vậy, sự ngạo mạn còn có thể sinh ra định kiến, loại định kiến này rất nguy hiểm. Bởi nó khiến người ta chỉ tin vào những gì mình có thể trải nghiệm và nhận thức thức tới, không thấy thì không tin vì cho rằng bản thân đã nắm rất vững những tri thức này rồi. Thậm chí để bảo vệ cái gọi là quan điểm cá nhân ấy, người ta sẵn sàng bài xích mọi thứ không phù hợp với hiểu biết của họ, dùng tầm mắt hết sức hạn hẹp mà nhìn thế giới, nhưng vẫn tự hào rằng ta đây có trí tuệ vượt trội mọi người, nào khác chi ếch ngồi đáy giếng. Người như vậy, chỉ sống trong thế giới của mình mà không biết thế giới bên ngoài biến đổi ra sao, phát triển chừng nào.

Thậm chí, trong Thiên Chúa giáo cho rằng 7 cội nguồn tội ác làm nhân loại sa ngã là ngạo mạn, đố kỵ, nóng giận, lười biếng, tham lam, phàm ăn và dâm dục. Còn Kinh Hoa Nghiêm của nhà Phật lại cho rằng 3 chướng ngại lớn nhất của một người tu hành là ngạo mạn, tật đố và tham dục. Các tôn giáo chân chính cũng đều xem ngạo mạn là căn nguyên của tội lỗi.

Điều cấm kỵ của một người chính là đừng để tự tin thái quá dẫn đến ngạo mạn rồi tự hủy hoại đời mình

Trong Đạo Đức Kinh giảng rằng: “Thượng thiện nhược thủy”. Nước có thể làm lợi cho vạn vật mà không cùng vạn vật tranh giành, người tốt thật sự cũng giống như nước vậy, có thể bao dung tất cả mọi người. Biển cả vì ở nơi thấp nên mới có thể tiếp nhận dòng chảy của trăm sông, trở thành vua của trăm mạch.

Chỉ khi bản thân kiêm tốn, lấy thiện để đối đãi, tự xếp mình phía sau người, không kiêu ngạo tự phụ, thì mới khắc chế được bản thân và được mọi người kính trọng. Và cũng chỉ khi không mang theo định kiến cá nhân, người ta mới có thể dùng đôi mắt lý trí mà quan sát thế giới, thấy được bản chất của sự vật, đạt được cảnh giới trí tuệ cao siêu.  

Xem thêm: Giữ tư duy sợ hãi muôn đời chẳng ngóc đầu lên được