Cổ nhân dạy: Làm việc phải vuông, làm người phải tròn cuộc sống mới viên mãn

Lão Tử nói: “Người thiện mà có đức thì như nước, nước khéo làm lợi cho vạn vật mà không tranh giành với ai bao giờ”

Một giọt nước có thể vuông, có thể tròn tưới mát vạn vật. Con người cũng có thể tròn, có thể vuông, tròn vuông tương tế thì sẽ sống rộng lượng và viên mãn.

Cách nói “vuông tròn” bắt nguồn từ đồng tiền xu thời cổ đại, bên ngoài là hình tròn nhưng bên trong là lỗ vuông. Trong vẻ ngoài chất phát, tự nhiên nhưng lại ẩn chứa triết lý đời người.

Cổ nhân dạy “Làm việc phải vuông”

Làm việc phải vuông ở đây không phải là cứ khăng khăng, cố chấp mà là sự chính trực, dứt khoát, là vốn cũng là nguyên tắc để làm người. Nó giống như việc đạp phanh ở dưới chân, lúc đèn đỏ thì kịp thời dừng lại, lúc đèn xanh thì tiến về phía trước, không băn khoăn cũng không do dự.

Từng có một thiếu niên chuyên chặn đường cướp của, nên phải lẩn trốn, mai danh ẩn tích ở bên ngoài suốt 4 năm trời. Thế nhưng vẫn bị bắt được, lý do không phải là lẩn trốn không kỹ mà là do hành động nghĩa hiệp của bản thân khiến cậu ta bị bại lộ.

Một buổi sáng mùa đông giá lạnh nọ, khi thấy hai đứa nhỏ bị đuối nước cậu ta đã không ngần ngại nhảy xuống hồ nước buốt giá để cứu người. Hành động trượng nghĩa đó đã khiến cậu bị lại lộ và bị bắt giữ.

Lúc đó, phóng viên hỏi cậu nghĩ gì mà lại hành động như vậy? Hay cậu nghĩ rằng đó là cơ hội để lập công chuộc tội?

Cậu ta chỉ lắc đầu nói: “Tôi chẳng nghĩ gì lúc đó cả, tôi chỉ muốn nhanh chóng cứu người thôi”

Dù cậu ta đã từng chặn đường, cướp của thế nhưng trong lòng vẫn có tình người nhất định, vẫn có những nguyên tắc làm người và làm việc nhất định của mình.

Con người trên thế gian này không ai thập toàn thập mỹ. Chỉ cần trong lòng có thước, hành sự có độ, làm việc phải vuông để cả đời không hổ thẹn với lương thâm là đủ rồi.

Cổ nhân dạy “Làm người phải tròn”

Làm người phải tròn, tròn ở đây không phải là khôn khéo, giảo hoạt mà chính là chu đáo, khoan dung, linh động, là trí tuệ đời người.

Tô Thức ( Tô Đông Pha) năm 63 tuổi rơi vào cảnh nghèo đói, khốn đốn từng viết một bài thơ với ngụ ý như sau: “Đông Pha ốm bệnh một mình bơ vơ, râu trắng phất phơ đầy sương gió. Sắc mặt đỏ hồng sau chầu rượu, con trẻ lại ngỡ như sắc da hồng hào”.

Tô Đông Pha đầu tiên tự nói mình đã già rồi mượn lời con trẻ bông đùa, sắc mặt đỏ sau chầu rượu lại ngộ nhận là sắc da hồng hào. Ông dùng thơ trêu chọc để xua đi khung cảnh ảm đạm của tuổi già.

Những người có trí tuệ, dù phải trải qua cuộc sống gian truân, vất vả nhưng nội tâm vẫn luôn hướng về những điều ấm áp. Bên chiếc thuyền chìm vẫn có cả ngàn cánh buồm qua lại, phía trước cây bị bệnh vẫn có hàng vạn cây xanh tốt. Cuộc sống mặc dù khúc khủy, ngoặt nghèo nhưng lòng dạ vẫn trong sáng vô tự, cảm xúc vẫn dâng trào trong lòng như thủy triều mỗi tháng.

Nếm trải hết sự đời vẫn giữ được “vuông tròn”, hiểu đời nhưng không sành đời, hiểu rõ thế tục nhưng không bị thế tục tiêm nhiễm, trải qua khôn khéo giảo hoạt nhưng vẫn giữ được sự trong sáng vô tư, đó mới chính là câu trả lời tốt nhất cho những năm tháng khuôn khổ cuộc đời.

Trong vuông ngoài tròn mới là cảnh giới chí cao của nhân sinh

Trong “Tư trị thông giám” có ghi chép lại một câu chuyện như sau:

Ngụy Vương đánh chiếm được một ngôi thành trì liền mở đại tiệc chiêu đãi quần thần. Trong bữa tiệc, Ngụy Vương hỏi bách quan văn võ: “Các khanh nói xem ta là minh quân hay hôn quân?”

Đại đa số các quần thần đều là những kẻ nịnh nọt, nghe vậy liền nhao nhao nói: “Đại Vương dĩ nhiên là một minh quân rồi”

Đúng lúc Ngụy Vương đang phiêu bồng, đột nhiên đến hỏi Nhậm Tọa. Nhậm Tọa vốn thẳng tính chính trực liền đáp: “Đại Vương là hôn quân”

Ngụy Vương nghe vậy giống như bị dội gáo nước lạnh vào mặt, lập tức lạnh mặt hỏi lại Nhậm Tọa: “Tại sao nhà ngươi lại nói như vậy?”

Nhậm Tọa trả lời: “Đại Vương ngài giành được thắng lợi, đánh chiếm được thành trì không chia công lao cho em trai của ngài mà lại chia co con trai của mình, có thể thấy ngài là một hôn quân”

Ngụy Vương nghe vậy đại nộ, lập tức hạ lệnh đuổi Nhậm Tọa ra ngoài chờ xử lý. Sau đó, tiếp tục hỏi một vị hạ thần khác. Vị hạ thần kia liền đáp: “Đại Vương là một minh quân”

Ngụy Vương nghe vậy thì mừng thầm trong lòng, vội hỏi: “Tại sao lại nói như vậy?”

Vị hạ thần bình tĩnh đáp: “Cổ nhân thường nói, trong tay minh quân thường có nhiều hạ thần thẳng thắng, chính trực. Hiện giờ trong tay đại vương đang có những hạ thần như Nhậm Tọa vậy, có thể thấy ngài là một minh quân”

Ngụy Vương nghe xong liền lập tức mời Nhậm Tọa quay trở lại bữa tiệc.

Những người chỉ tròn không vuông thì không có nguyên tắc, không có phẩm hạnh, không có giới hạn là những kẻ tiểu nhân lõi đời. Còn những người chỉ vuông không còn thì nói lời không xem hoàn cảnh, khiến đối phương mất mặt, người như vậy sẽ rất dễ đắc tội với người khác.

Ở đời, chỉ có giống như vị hạ thần kia “trong vuông ngoài tròn”, biết cứng mềm đúng lúc thì mới không khiến người khác khó chịu, vừa lại khiến người khác ấm lòng. Đó mới là cảnh chí cao của trong vuông ngoài tròn.

Trong cuộc sống, dù giữ vuông hay giữ tròn thường khiến chúng ta do dự, khó xử. Lúc này, thực ra chỉ cần hiểu: Tròn ở trong vuông, xóa bỏ phù phiếm, đừng quá khôn khéo lõi đời giữ lại vài phần thận trọng, vững vàng là đủ. Còn vuông ở trong tròn, giấu bớt sự sắc sảo, đừng ép người quá đáng, giữ vài phần linh động cũng là một trí tuệ nhân sinh.

Lời cổ nhân dạy trải qua ngàn năm nhân sinh vẫn đúng, làm việc phải vuông làm người phải tròn, trong vuông ngoài tròn mới là cảnh giới cao nhất của nhân sinh. Làm người không cần phải viên mãn đủ điều, giống như phẩm rượu vậy không cần phải say bí tỉ, nửa say nửa tính mới là đủ nhất. Cuộc đời này cũng vậy, trong vuông có tròn, trong tròn có vuông, vuông tròn tương tế, làm tốt làm đúng thì cuộc sống mới viên mãn rộng lượng.

Xem thêm: Cay đắng câu chuyện của người con trai: "Bố tôi là một thằng tồi"