Lời mẹ trách "thằng ăn hại" theo tôi đi suốt cuộc đời

Khi tôi còn nhỏ, mẹ tôi hằng ngày bán xôi. Mỗi hôm bán ế, bà thường "mời" tôi ăn. Mà trẻ con ăn mãi một thứ cũng chán ngán. Đó là lý do khiến tôi không thích ăn xôi.

Thỉnh thoảng tôi không ăn cũng chẳng thấy bà nói gì. Rồi tôi cũng nghĩ ra cách là giả vờ ốm, không ăn cơm. Tôi nghĩ rằng lúc ốm đau ai lại gợi ý ăn uống này nọ. Bà hỏi tôi ăn cháo, tôi lắc đầu. Bà hỏi tôi ăn phở, tôi nín lặng. Thế là tôi có phở nóng hổi. Một tô phở thì chẳng nhằm nhò gì với thằng nhóc đang tuổi nghịch ngợm. Tôi lén bà xuống bếp xúc thêm cơm ăn với nước phở.

Mẹ thương tôi nhưng không hề cưng chiều. Tính tôi quậy quá, có bị đánh vài roi cũng chẳng lấy gì oan ức. Nhưng tôi khá lỳ đòn. Ba tôi ít đánh nhưng mỗi lần đánh là đau luôn, tôi cố chịu, không hề kêu khóc. Nhưng mỗi khi mẹ dơ cái roi lên vụt, chưa chạm đến mông tôi đã gào lên.

Việc giả ốm để được ăn phở hay to miệng gào để né đòn có vẻ khá hiệu nghiệm. Tôi tự hào về mấy chiêu trò này của bản thân. Thế nhưng, sau này khi đã có con, tôi mới hiểu đó là những trò rẻ tiền.

Hằng ngày, mẹ tôi phải dậy từ ba giờ sáng để nấu xôi. Có khi tỉnh giấc sớm hơn, bà không dám ngủ lại vì sợ ngủ quên thì lỡ buổi bán. Bà rời nhà với thúng xôi khi trời chưa sáng, và về nhà lúc tám giờ dù bán hết hay không. Khách hàng là học sinh, người lao động, quá giờ đó thì bán cho ai, vả lại xôi cũng nguội rồi, bà bảo thế.

Hồi tôi ôn thi thường thức khuya, bà thường mang lên gác cho tôi ly cà phê nóng. Trước khi mang thúng xôi đi bán, bà lại đem lên cho tôi khi thì bát mì gói, khi thì đĩa xôi nóng. Thức cả đêm, dồn hết năng lượng vào làm bài tập mấy môn thì món xôi nóng lúc đó dù phải ăn triền miên cũng không phải là điều quá tệ.

Mẹ tôi tuy mù chữ nhưng lại cực giỏi tính nhẩm. Ba tôi mất sớm nên chuyện nhái chữ ký trong học bạ, tôi qua mặt bà thoải mái. Biết là không thể quản lý nổi việc học của tôi nên bà dồn tất cả sự quan tâm vào sức khỏe, việc ăn uống và niềm vui của tôi. Những việc như chợ búa, bếp núc, giặt giũ... đều là mẹ làm hết, hầu như tôi chẳng bao giờ động đến.

Sau này, khi xa nhà, phải tự đi chợ, tôi giữ thói quen không trả giá. Dù có lần, xách bó rau ra khỏi chợ, vẫn còn ngường ngượng, hình như giá hơi cao.

Có lần, tôi tự nhiên ngoan ngoãn cầm cái chổi quét nhà, thấy bà mỉm cười. Ai ngờ, lúc sau bà lặng lẽ quét lại. Giặt giũ cũng thế, quần áo ngâm chưa kịp giặt, bà chờ tôi đi, rồi vò lại cổ áo, gấu quần. Nấu nướng thì, bà luôn miệng nhắc nhở "chờ mỡ sôi, rồi mới đập trứng vào"…

Trong con mắt của mẹ, việc nhà tôi chẳng làm được gì đến nơi đến chốn cả, chỉ nên ăn học. Nói theo cách mà mẹ vẫn thường mắng tôi là thằng ăn hại. Tôi đáp lại: "Con thấy mẹ vui khi 'hầu' thằng ăn hại". Bà cười, đập tay tôi: "Tôi đẻ ra anh, mà lại không biết anh muốn gì à!". Tôi cười thầm, con từ trong bụng mẹ chui ra, sao lại không biết mẹ nghĩ gì! Dĩ nhiên bà chẳng bao giờ nghe được những lời nói thầm đó.

Tôi không đến nỗi vô tích sự. Dịp tết Đoan ngọ nào mẹ tôi cũng làm cơm rượu bằng nếp vàng. Có lần bà than phiền rằng rượu mau chua. Tôi hứa sẽ tìm cách giải quyết vấn đề trong sự ngờ vực của bà. Sự cố rượu hóa chua là vấn đề nan giải ở thời Louis Pasteur, chứ thời nay, với thằng có nghề như tôi chỉ là chuyện nhỏ. Đó là lần duy nhất trong đời tôi đã dùng sở học của mình để giải quyết "việc nhà" cho bà. Thế nhưng, "thành tích" này vẫn chưa đủ để bà thay đổi cái nhìn về tôi. Trong con mắt của bà, tôi chỉ là đứa con chưa trưởng thành. Dù các con tôi đã lớn, đã tốt nghiệp và đi làm, nhưng thằng cha chúng vẫn bị bà nội đưa vào diện cần quan tâm đặc biệt, ra ngoài vẫn bị nhắc nhở quên nón, mang theo áo mưa…

Hồi cuối thập niên 70, tôi mượn xe xích lô của người bạn đạp khắp nơi kiếm tiền tiêu vặt. Bà nắm tay tôi than thở: "Công lao mẹ nuôi con ăn học, học cho cố vào, bây giờ lại ra nông nỗi này, sao thế hả con"… Tôi cười gượng: "Con chỉ đạp chơi cho biết mùi đời thôi, còn ban ngày con vẫn làm ở phòng thí nghiệm mà". Bà thở dài…

Những năm tháng cuối đời, mẹ tôi đi lại khó khăn. Cũng may được cái là bà con hàng xóm hay đến chơi, trò chuyện cùng bà. 

Có lần tôi đi siêu thị, thấy bày bán mấy chai nước nắm nhỏ cỡ 30ml, đạm cao, giá đắt, chắc là hàng chất lượng. Tôi mua 5-6 chai mang về biếu bà. Quê mẹ tôi ở ven sông Hồng, ngoài đê, chỉ trồng bắp, không trồng lúa được, nên bà quý hạt gạo lắm. Bà bảo, ăn cơm với rau bí chấm nước mắm ngon còn hơn ăn thịt.

Khi tôi trịnh trọng đưa bà mấy chai nước mắm, ánh mắt bà nhìn tôi rất trìu mến. Tôi thì thầm: "Nước mắm thượng hạng đấy, để chấm với rau bí. Mẹ đừng dùng nêm nếm". Bà giữ kỹ mấy chai nhỏ xíu đó lắm, mỗi ngày dùng một ít, và không quên khoe với mấy bà hàng xóm nước mắm thượng hạng thằng con bà mua biếu.

Một vài tuần sau đó, tôi cao hứng nếm thử nước mắm. Tôi quá bất ngờ, hiểu ra mình bị lừa. Với cái đầu nghề nghiệp, tôi có thể đoán ngay ra nhà sản xuất đã dùng những chiêu trò gì. Tôi hối hận vì đã không nếm thử trước khi đưa cho bà. Tôi tự trách mình, ăn học làm gì, bằng cấp làm gì mà mua chai nước mắm cho mẹ cũng không nên thân. Vậy mà cũng bày đặt đi dạy, viết sách, viết báo về an toàn thực phẩm, khuyên người ta thế này thế nọ.

Tôi nài nỉ bà đổi loại khác ngon hơn. Bà gạt đi, nước mắm này ngon, anh biết gì mà cứ rộn lên. Bà vẫn tiếp tục dùng mỗi ngày thứ nước mắm chết tiệt đó, vẫn tiếp tục khoe với mấy bà hàng xóm, mà không bao giờ mời họ nếm thử. Tiêu chuẩn chất lượng nước mắm của bà khác với đời thường.

Những chuyện đó, với tôi, giờ đây chỉ còn là trong kỷ niệm. Dạo này tôi mất ngủ, đúng hơn là ngủ ít. Hai ba giờ sáng đã tỉnh dậy, không sao ngủ lại được. Tôi bước ra bàn thờ thắp nén nhang, đun nước pha ly cà phê, rồi thả người xuống ghế nằm đọc sách.

Mỗi lần như vậy, tôi cảm thấy như thiếu đi điều gì đó. Hình như thiếu tiếng chân nhẹ nhàng trên gác gỗ của mẹ. Tự nhiên, tôi thấy thèm gói xôi hay tô mì, định bước chân xuống bếp, nhưng cái tật lười biếng quen thói đã giữ chân tôi lại. Tôi ngước nhìn lên bàn thờ, bắt gặp ánh mắt vừa chế giễu, vừa thương hại, vừa trách móc của mẹ tôi.

Mẹ tôi mất cũng hơn 3 năm rồi. Giờ này, có lẽ bà đã bước vào cảnh giới nào đó, làm gì còn luẩn quẩn ở cõi ta bà này để trách móc thằng con ăn hại, nuôi mãi không lớn của bà. Tóc tôi đã bạc quá nửa đầu, rồi cũng đến ngày phải ra đi. Không biết ở cảnh giới khác, hay mẹ con có gặp nhau không? Gặp nhau rồi có nhận ra nhau không? Tôi chắc mẹ tôi sẽ nhận ra tôi, bà nhận ra tôi bằng trái tim muôn kiếp của người mẹ. Còn tôi, tôi cũng sẽ nhận ra mẹ tôi, tôi nhận ra bà từ bản năng của thằng ăn hại.

Xem thêm: Chuyện tại nhà hàng: Cảm động trước lòng hiếu thảo của người con trai dành cho người cha già