Đời người cũng như bốn mùa, tâm an người

Một hòa thượng thời Tống từng hỏi môn đồ của mình rằng: "Ta không hỏi trước đây thì các con như thế nào, ta chỉ muốn hỏi sau này các con như thế nào?". 

Các môn đồ nhìn nhau, trong lúc nhất thời không biết trả lời sao. Thế là hòa thượng liền bảo: "Mỗi ngày đều là ngày tốt".

Đúng như lời vị hòa thượng nói. Kỳ thực, nếu chúng ta sống mà mỗi ngày đều lấy tâm thái tốt đẹp nhất để đối đãi thì mỗi ngày đều là một ngày tốt đẹp. Nếu trong tâm chúng ta luôn trân quý hiện tại, gặp người nào, sự tình nào đều "tùy duyên mà sống, tùy ngộ mà an" thì nơi đâu cũng là nơi an lành, người nào cũng là người tốt và ngày nào cũng là ngày đáng sống. Điều cốt yếu vẫn là cái tâm của chúng ta đối đãi với hoàn cảnh ấy ra sao. 

Vậy như thế nào mới chân chính khoái hoạt trong tâm? Có một bài thơ cổ như vậy:

Xuân hữu bách hoa thu hữu nguyệt.

Hạ hữu lương phong đông hữu tuyết

Nhược vô nhàn sự quải tâm đầu

Tiện thị nhân gian hảo thì tiết.

Dịch thơ:

Xuân có trăm hoa, thu, ánh nguyệt,

Hạ thời gió mát, tuyết vào đông.

Người mà thư thái, tâm vô sự,

Thời tiết quanh năm đẹp giữa lòng.

(Bản dịch của Nguyễn Nam Trân)

Toàn bộ bài thơ “Vô môn quan” này chỉ vẻn vẹn có 28 chữ, câu thơ đơn giản dễ hiểu, nghe qua cũng có thể hiểu được nội dung, nhưng lại có thể chỉ ra cội nguồn của sự vui vẻ khoái hoạt.

“Xuân hữu bách hoa thu hữu nguyệt. Hạ hữu lương phong đông hữu tuyết“, những câu thơ này viết về cái đẹp của bốn mùa trong năm: trăm hoa của mùa xuân, trăng của mùa thu, gió mát của mùa hạ và tuyết của mùa đông.

Nhiều người nói rằng, một năm có bốn mùa và mùa xuân là mùa đẹp nhất. Nói vậy kỳ thực là có chỗ thiên lệch. Mùa hè mặc dù nóng bức nhưng khi gặp những cơn gió mát thì cũng thấy vô cùng dễ chịu. Ánh trăng của mùa thu thì các thi nhân xưa vô cùng yêu thích. Còn cảnh tuyết mùa đông lại có ý vị riêng, nhất là cảnh hoa mai nở trong tuyết trắng khiến con người ta cảm nhận được vẻ đẹp, dũng khí và sức mạnh.

Kỳ thực, đời người như bốn mùa, khoảng thời gian nào cũng có cái đẹp riêng. Lúc còn nhỏ thì rươi đẹp như mùa xuân, sống động và đáng yêu, tâm hồn trong sáng và lương thiện. Thời niên thiếu học hành chăm chỉ, tuy gian khổ một chút nhưng đáng giá. Tuổi trung niên là lúc con người đạt được thành tựu, cảm thấy sống không uổng phí. Tuổi lão niên lại giống như mùa đông, cáo lão hồi hương, vui vầy cùng con cháu bạn bè.

Con người sống cả đời, mỗi khoảng thời gian đều có cái hay cái đẹp, đừng tiếc tuổi trẻ của quá khứ cũng đừng lo lắng tuổi già của tương lai. Chỉ cần ít hối hận thì đã là một loại hưởng thụ rồi.

“Nhược vô nhàn sự quải tâm đầu. Tiện thị nhân gian hảo thì tiết”. Chữ “nhàn” trong câu này diễn tả cội nguồn của nỗi khổ ở đời. Ví như ở mỗi mùa khác nhau sẽ có những việc khác nhau, đó chính là sự phù hợp. Nhàn sự là việc đâu đâu, không liên quan đến mình, nếu một người làm những việc không phù hợp thì cũng chính là "nhàn sự". Giống như khi tuổi trẻ lại nghỉ ngơi như người già, còn về già lại quan tâm đến những việc của tuổi trẻ. Đây là những việc không phù hợp. 

Một người có thể “tùy ngộ mà an”, thuận theo mùa mà bước tới, thì sẽ không có những điều phiền não trong tâm và như thế mỗi ngày sẽ đều là những ngày tốt đẹp.

Xem thêm: Cổ nhân dạy: "Đạo sinh trong tĩnh lặng, đức sinh tự khiêm ti, phúc sinh do thanh liêm, mệnh sinh bởi ôn hòa"