Đức là gốc tài là ngọn, muốn cầu phú quý nhất định phải có lòng nhân

"Sử Ký - Hóa Thực liệt truyện" của Tư Mã Thiên có cau: "Phú hiếu hành kỳ đức", nghĩa là người giàu có thích cứu tế những người nghèo khó, làm việc có đức. 

Sử sách Trung Quốc đến nay vẫn lưu truyền câu chuyện của Phạm Lãi - người nước Sở từng phò tá Việt Vương Câu Tiễn đánh bại quân Ngô, xưng bá thời hậu Xuân Thu. 

Cụ thể, sau khi Việt Vương thành đại nghiệp, Phạm Lãi tự động rút lui. Ông về kinh doanh buôn bán, trở thành một thương nhân vô cùng nổi tiếng. 

Trong vòng 19 năm, 3 lần Phạm Lãi trở thành người cực kỳ giàu có, và cũng 3 lần ông lấy toàn bộ gia sản của mình đi cứu tế dân nghèo. Sự nhân đức của ông là biểu hiện cảnh giới cao nhất của "thương đạo" - tức là người kinh doanh có đạo đức.

Phạm Lãi chính là kiểu người có lòng nhân, không cầu phú quý mà phú quý tự đến. Con người của ông rất đúng với câu nói "Thiên đạo vô thân, thường dữ thiện nhân" - đạo trời không phân biệt hay thiên vị thân sơ, nhưng lại thường trợ giúp người lương thiện, bởi người lương thiện phù hợp với đạo trời.

Lịch sử cũng ghi nhận những câu chuyện người mệnh bạc, không biết thuận theo thiên ý, dù có nài ép thế nào vẫn không thể hưởng được tiền tài danh vọng. 

Vương Vô Ngại thời đường thích đánh bạc, ăn chơi, thích nuôi diều hâu, chim ưng. Hoàng đế Đường Thái Tông thời chưa đăng cơ từng cá cược với Vương Vô Ngại trong một lần chơi bạc rằng: Sau này khi Đường Thái Tông lên ngôi, Vương Vô Ngại lo sợ hoàng đế nhớ tới lời cá cược năm xưa nên đã sống ẩn mình.

Đường Thái Tông từng lệnh cho sai dịch mang diều hâu ra chợ bán, từ đó tìm được Vương Vô Ngại. Khi Đường Thái Tông triệu ông ta tới hoàng cung, Vương Vô Ngại hoảng sợ xin tha tội. Tuy vậy Đường Thái Tông cười và còn thưởng cho ông ta: Để ông ta tới cổng Xuân Minh đợi xe ở các châu đi tới, những đồ vật trên xe đều tặng lại cho Vương Vô Ngại.

Vương Vô Ngại ngồi ở cổng Xuân Minh 3 ngày, nhưng vì cầu sông Bá bị hỏng, nên chỉ nhận được 3 xe cây gai, mà không được bất cứ thứ gì khác.

Đường Thái Tông từ chuyện đó biết Vương Vô Ngại mệnh bạc, nên không ban thưởng cho ông ta thêm bất cứ thứ gì nữa.

Vương Vô Ngại từ sau lần đó thì biết rằng hoàng đế đối tốt với ông ta, nhiều lần cầu xin được làm quan ngũ phẩm. Nhưng Đường Thái Tông nhiều lần nói: “Không phải là ta không muốn cho ngươi, đáng tiếc là người không có số hưởng!”

Đến khi Vương Vô Ngại vẫn kiên quyết truy cầu phú quý, nài nỉ cầu xin, Đường Thái Tông đành phải đồng ý. Nhưng kết quả là ngay đêm hôm đó, Vương Vô Ngại qua đời.

Dấn thân vào hiểm họa thiệt thân để truy cầu phú quý, dẫu có thể nhất thời đắc ý nhưng những thứ không có trong mệnh của mình thì khi thời vận đi qua, tất cả sẽ trở thành hư không.

Trong số mệnh một con người, có phú quý hay không, tiền tài ít hay nhiều, đều là những điều mang theo tới khi sinh, là do phúc đức dày mỏng, là do duyên phận từ những kiếp trước mang tới. 

“Quân tử ái tài, thủ chi hữu đạo”, người quân tử dẫu quý trọng tiền tài, nhưng luôn chú ý thuận theo đạo trời. “Đức là gốc, tài là ngọn”, người mong cầu phú quý thì nhất định phải có lòng nhân.

Xem thêm: Trăm nết thiện ở đời, chữ hiếu luôn đứng đầu