Giải mã câu nói "kẻ tám lạng người nửa cân" qua trí tuệ cổ nhân trong chiếc cân đòn

Kẻ tám lạng người nửa cân

Mọi người thường hay dùng cụm từ “kẻ tám lạng người nửa cân” để hình dung về hai sự vật giống nhau, đó là vì cân thời cổ đại sử dụng có quy định là 16 lạng bằng một cân, vì thế nửa cân mới bằng tám lạng.

Cân đòn bao gồm cán cân, quả cân, và đĩa cân. Truyền thuyết kể rằng cân đòn gỗ được Lỗ Ban sử dụng nguyên tắc đòn bẩy phát minh ra.

Đồng thời, dựa theo Bắc Đẩu thất tinh và Nam Đẩu lục tinh khắc 13 vạch khắc trên đòn cân, quy định 13 lạng bằng 1 cân.

Sau khi Tần Thủy Hoàng thống nhất 6 nước, ông đã thêm ba vạch khắc tương ứng với tam tinh “Phúc Lộc Thọ”, thành ra 16 vạch khắc tương đương 16 lạng thì bằng 1 cân.

Vạch khắc màu trắng – vàng: Buôn bán không được mang tâm đen tối

Vạch khắc đầu tiên trên cân đòn gọi là “định bàn tinh”, vị trí của nó là điểm treo của quả cân với móc cân khi quả cân ở vị trí cân bằng.

Vạch khắc nhất định phải là màu trắng hoặc là màu vàng, không được dùng màu đen, hàm ý rằng khi kinh doanh buôn bán phải công bằng chính trực, không được mang tâm đen tối.

Một khi cân được nhấc lên thì đầu tiên sẽ thấy “định bàn tinh”, nhắc nhở thương nhân phải cân nhắc đến lương tâm, bất kể là buôn bán thứ gì cũng không được cân thiếu.

Cân thiếu sẽ tổn Phúc – Lộc – Thọ

Điểm mấu chốt nhất khi làm cân đòn đó là phải chọn thật chuẩn “định bàn tinh”. Vì vậy, người ta thường dùng cụm từ “định bàn tinh” để ví von chuẩn mực của sự vật.

Khi buôn bán, tay của thương nhân nhấc dây núm treo đầu cân lên, gọi là “cân hào”. Ý nghĩa của nó là khi bạn đang cân đo thì phải quan sát rõ đến chân tơ kẽ tóc, tuyệt đối không được qua loa đại khái.

Nếu như cân thiếu cho người ta thì sẽ bị tổn hại âm đức, trong đó thiếu một lạng gọi là “Tổn phúc”, thiếu hai lạng gọi là “Tổn lộc”, thiếu ba lạng gọi là “Tổn thọ”.

Điều này nhằm yêu cầu người làm ăn buôn bán phải thật tâm, không thể trái với lương tâm mà làm những chuyện tổn hại lợi ích của người khác.

Gia Cát Khổng Minh: Cân đo lòng người

Từ câu chuyện làm ra chiếc cân có thể thấy, để phát minh ra nó người xưa đã phải hao tâm khổ tứ thế nào. Những vạch khắc này từng giây từng phút đều nhắc nhở người làm ăn buôn bán nhất định phải buôn bán công minh, không được cân thiếu, nếu không chẳng khác nào tự hại mình.

Người cổ xưa luôn cảnh tỉnh mọi người, buôn bán phải công bằng, làm ăn phải có đạo lý. Vì vậy chiếc cân trong mắt mọi người chính là biểu trưng cho sự chính trực vô tư, quang minh lỗi lạc.

Gia Cát Lượng đã từng nói: “Lòng ta như chiếc cân, không thể lúc cao lúc thấp theo ý kẻ khác được”, cách nói này đã vượt qua phạm vi làm ăn buôn bán trên thị trường mà thăng hoa đến cao độ trong nhân cách và đạo đức.

Có thể thấy cổ nhân đã sáng tạo ra 16 lạng và 16 vạch khắc trên cân đòn, tác dụng của chúng không phải chỉ để cân đo trọng lượng của vật thể, mà còn để cân đo lòng người.

Bất luận là người dùng cân hay làm cân đều phải công chính, công bằng, công đạo. Chiếc cân đòn này có thể cân được sự thành tín, chính nghĩa của con người, đó chính là nội hàm được truyền thừa trong văn hoá truyền thống mấy ngàn năm.

Xem thêm: Người xưa dặn: 2 điều này là "của hồi mon" lớn nhất cha mẹ dành cho con!