Cổ nhân nói: “Ngẩng đầu ba thước có Thần linh; không sợ người biết, sợ mình biết”

Câu nói "Không sợ người biết, sợ mình biết” xuất phát từ một bài thơ của văn nhân nhà Thanh, Diệp Tồn Nhân, đi kèm với câu nói là một điển cố.

Diệp Tồn Nhân, sinh năm Khang Hi thứ bốn mươi chín (năm 1710), người Giang Hạ (nay là Vũ Xương), lần lượt làm quan ở Chiết Giang, An Huy, Hà Nam và những nơi khác. Diệp Tồn Nhân làm quan hơn ba mươi năm, không chút cẩu thả, cam chịu đạm bạc. Có một lần, khi ông rời chức vụ và được thăng chức, các quan chức cấp dưới đã cử một chiếc thuyền đến tiễn ông, nhưng chiếc thuyền lại chậm chạp không khởi hành. Mãi đến nửa đêm, mới thấy chiếc thuyền nhỏ tiến đến.

Hóa ra là quà của các quan cấp dưới, vì sợ người ta biết nên đặc biệt chọn gửi vào lúc nửa đêm. Tình cảm chia tay khó lòng từ chối, nhưng quà tiễn cũng không thể nhận. Vì vậy, Diệp Tồn Nhân đã viết một bài thơ từ chối và trả lại món quà:

“Nguyệt bạch phong thanh dạ bán thì,

Biển chu tương tống cố trì trì.

Cảm quân tình trùng hoàn quân tặng,

Bất uý nhân tri uý kỷ tri.”

Tạm dịch:

“Nửa đêm trăng trắng, gió trong,

Thuyền nhỏ tiễn đưa, cố đến muộn.

Cảm ơn tình nghĩa, hoàn quà tặng,

Không sợ người biết, sợ mình biết.”

Một câu: “Không sợ người biết, sợ mình biết“, Diệp Tồn Nhân đã dùng để biểu thị làm người phải có lương tâm, cho dù là đang chèo thuyền trên sông, đêm trăng yên tĩnh, có thể tránh tai mắt người khác, có thể che giấu những điều xấu xa, nhưng không thể trốn tránh hay che giấu lương tâm của chính mình. Vì vậy, làm cho người tặng quà cũng không thể ép buộc nữa.

Tương tự như “Diệp Tồn Nhân từ chối lễ”, còn có một câu chuyện “Dương Chấn từ chối vàng”.

Dương Chấn, thời Đông Hán, tuổi trẻ hiếu học, đọc nhiều sách Thánh hiền, được người đời bấy giờ tôn là “Quan Tây Khổng Tử”. Sau đó, tướng quân Đặng Chất nghe nói về tài năng của ông, đã hết sức tiến cử ông làm tú tài, những năm đầu Đông Hán ông đã nhậm chức Thứ sử, Thái thú.

Trong thời gian Dương Chấn đảm nhiệm vị trí Thái thú Đông Lai, có một lần đi ngang qua Xương Ấp; huyện lệnh Xương Ấp, Vương Mật là học trò của ông. Vì để bày tỏ lòng biết ơn Dương Chấn đã đề bạt mình, Vương Mật vào buổi tối đã mang theo túi vàng đến biếu ông.

Dương Chấn nói: “Ta hiểu ngươi rất rõ, tại sao ngươi không hiểu ta?”

Vương Mật nói: “Chuyện ta tặng vàng cho ngài, buổi tối sẽ không có người biết”

Dương Chấn trả lời: “Trời biết, Đất biết, ngươi biết, ta biết, làm sao ngươi có thể nói là không ai biết?”.

Vương Mật xấu hổ đành lấy lại số vàng và rời đi.

Trong văn hóa truyền thống, người ta nhấn mạnh đến việc “thận trọng ngay cả khi ở một mình” và “giữ mình nghiêm cẩn ngay cả khi trời khuya vắng”; ngay cả trong tình huống không ai biết, vẫn phải tuân thủ tiết tháo, tuân theo chuẩn mực đạo đức mà Thần ban cho, bởi vì có Thần Phật, có ông Trời đang dõi theo chúng ta.

“Ngẩng đầu ba thước có Thần linh; không sợ người biết, sợ mình biết” là trí tuệ, kho báu quý giá mà tiền nhân để lại cho hậu nhân, là quy luật mà con người cần tuân theo. Chỉ khi nửa vế trước nối liền nửa vế sau, chúng ta mới có thể hiểu được tinh túy của toàn bộ câu nói này. Ý nghĩa của người xưa không đơn giản như bề ngoài.

Có câu: “Không làm điều xấu, không sợ ma gọi cửa”. Một khi ai đó làm điều xấu, hầu như sẽ sống trong sự sợ hãi mỗi ngày, sự tra tấn và áp lực bên trong sẽ khiến người ta lo lắng, bồn chồn.

Có thể nhiều người cho rằng gian lận, lừa dối là chuyện đơn giản, nhưng trong cuộc sống, sau khi lừa dối, nhiều người phải dùng hết sự lừa dối này đến sự lừa dối khác để che đậy cho việc dối trá đó. Ngay cả khi diễn xuất của bản thân có thể qua mắt được mọi người, nhưng vĩnh viễn không thể lừa được chính mình.

Trong “Tăng Quảng Hiền Văn ” có nói: “Chớ làm trái ý Trời Đất, lấy lời nói và hành động làm gương tốt cho con cháu“. Làm người, sống đường đường chính chính, quang minh lỗi lạc, mới là điều đáng giá trong cuộc đời này.

Đừng nghĩ rằng, làm điều ác mà không bị ai phát hiện, thì có thể thoát khỏi sự trừng phạt mãi mãi. Thiện ác đều có báo ứng, Thiên đạo có luân hồi. Không tin ngẩng đầu nhìn, Trời cao sẽ tha cho ai?. Nếu ai làm điều ác, chắc chắn sẽ bị trừng phạt. Có thể đôi khi sự trừng phạt đến muộn một chút, nhưng tuyệt đối sẽ không để cho người làm ác không bị trừng phạt.

Xem thêm: Cổ nhân nói: "Một bát cơm không thể làm no bụng nhưng một câu tức giận đủ khiến một người tức chết"