Tỷ phú Bill Gates từng thừa nhận: IQ không phải là tất cả mọi thứ

Hằng năm, vợ chồng tỷ phú Bill Gates đều tổ chức một buổi trò chuyện để chia sẻ bức thư thường niên của tổ chức từ thiện Bill & Melinda Gates và những mong muốn, nguyện vọng mà họ muốn gửi tới thế giới. Vào năm 2018, sau khi công bố bức thư, đến phần giao lưu trực tuyến với khán giả, Bill Gates cùng vợ đã nhận được một câu hỏi vô cùng thú vị từ một vị khách đặc biệt.

Đó là tỷ phú Mark Zuckerberg, nhà sáng lập kiêm CEO mạng xã hội Facebook, hiện sở hữu khối tài sản trị giá 109,8 tỷ USD. Mark đã hỏi rằng: "Nếu ông có thể quay ngược thời gian và cho bản thân mình khi còn trẻ 1 lời khuyên, ông sẽ khuyên điều gì?".

Tỷ phú Bill Gates đã đáp lại rằng, ông mong là mình đã có thể hiểu rõ hơn các giá trị của những loại trí tuệ khác nhau, và chỉ số IQ không phải là tất cả mọi thứ. Vị tỷ phú giàu thứ 4 thế giới chia sẻ: "Tôi đã quá ngây thơ về các kỹ năng. Tôi từng nghĩ rằng nếu ai đó có IQ cao, họ có thể làm tốt mọi thứ. Nhưng ý tưởng bạn có thể kết hợp các loại kỹ năng với nhau luôn khiến tôi ngạc nhiên". Sau nhiều năm làm việc, "ông vua phần mềm" đã đúc kết được một bài học quý giá, đó là có rất nhiều kiểu trí thông minh khác nhau, và chìa khóa thành công là tìm kiếm điểm mạnh của bản thân bạn và phát huy nó ra sao.

Thực ra, suy nghĩ này của Bill Gates không phải là không có cơ sở. Vào những năm 1980, tiến sĩ Howard Gardner đã công bố kết quả nghiên cứu và đưa ra Thuyết đa trí tuệ (Theory of multiple intelligences), theo đó trí thông minh của con người nên được nhìn nhận bằng nhiều cách và có tính đa dạng. Howard Gardner là một nhà tâm lý học phát triển nổi tiếng người Mỹ, giảng dạy tại Trường Đại học Giáo dục Harvard từ năm 1986-2019. 

Theo tiến sĩ Gardner, trí thông minh (intelligence) là "khả năng giải quyết các vấn dề hoặc tạo ra sảm phẩm mà các các giải pháp hay sản phẩm này có giá trị trong một hay nhiều môi trường văn hóa". Năm 1983, ông xuất bản cuốn sách Frames of Mind, trong đó công bố các nghiên cứu và lý thuyết về sự đa dạng của trí thông minh, đồng thời cho rằng trí thông minh không thể chỉ được đo lường duy nhất bằng chỉ số IQ.

Nếu trí thông minh thỏa mãn 4 bằng chứng cơ sở sau thì được công nhận là 1 dạng chỉ số thông minh: Trí thông minh đó có khả năng được biểu tượng hóa; có lịch sử phát triển riêng; sẽ bị biến mất nếu não bị tổn thương ở vùng đặc trưng; có nền tảng và giá trị văn hóa riêng. Dù vậy, ban đầu chỉ có 8 dạng thông minh thỏa mãn 4 yếu tố này, bao gồm:

Trí thông minh ngôn ngữ (Linguistic Intelligence): Những người sở hữu loại thông minh này có khả năng ngôn ngữ tốt, có thể tranh luận, thuyết phục, dẫn chuyện hay hướng dẫn người khác hiệu qua thông qua sử dụng lời nói. Đây là trí thông minh thường thấy ở các nhà văn, nhà thơ, nhà báo, người kể chuyện, luật sư,...

Trí thông minh logic - toán học (Logical-Mathematical Intelligence): Đây là trí thông minh đối với con số và logic, được thể hiện qua khả năng thực hiện tính toán, phân tích vấn đề, xác định nguyên nhân, chuỗi các sự kiện, đưa ra quy tắc dựa trên khái niệm,...  Đây là trí thông minh của các nhà khoa học, nhà toán học, kế toán, lập trình viên,... với ví dụ tiêu biểu là Albert Einstein và Bill Gates.

Trí thông minh về không gian (Spatial Intelligence): Người có loại thông minh này thường suy nghĩ bằng hình ảnh, biểu tượng và có khả năng cảm nhận, chuyển đổi cũng như tái tạo các góc độ khác nhau của thế giới không gian trực quan dù có quy mô lớn ra sao và chi tiết thế nào. Nhà điêu khắc, kiến trúc sư, nhiếp ảnh gia, phi công, kỹ sư máy móc hay thậm chí là các bác sĩ phậu thuật đều có loại thông minh này. Một vài ví dụ tiêu biểu là: Leonardo Da Vinci, Frank Lloyd Wright, Amelia Earhart

Trí thông minh vận động thể chất (Bodily-Kinesthetic Intelligence): Theo Gardner, khả năng vận động thân thể cũng được coi là một loại hình thông minh. Họ sử dụng một bộ phận của cơ thể hoặc toàn bộ cơ thể để tạo ra sản phẩm, thực hiện các thao tác một cách khéo léo hơn những người khác. Vận động viên thể thao như Ulsan Bolt, Michael Jordan là những người sở hữu trí thông minh thể chất. Ngoài ra còn có thợ thủ công, thợ cơ khí và các bác sĩ.

Trí thông minh âm nhạc (Musical Intelligence): Người có trí thông minh âm nhạc có thể cảm nhận, thưởng thức và tạo ra giai điệu, nhịp độ, âm sắc và tông nhạc. Ca sĩ, nhạc công hay nhạc sĩ đều sở hữu loại thông minh này, với những ví dụ tiêu biểu như Mozart, Beethoven, Bach, Chopin, Tchaikovsky,...

Trí thông minh tương tác giữa các cá nhân (Interpersonal Intelligence): Những người này có khả năng cảm nhận và thấu hiệu ý định, động cơ cũng như mong muốn của người khác, do đó họ có thể hòa hợp và làm việc hiệu quả với hầu hết mọi người. Những người này có thể là giáo viên, bác sĩ tâm lý, nhân viên bán hàng, quan hệ công chúng,...

Trí thông minh nội tâm (Intrapersonal Intelligence): Đây là khả năng thấu hiểu bản thân, nhận biết mô hình làm việc hiệu quả nhất - bao gồm cả mong muốn, nỗi sợ và năng lực bản thân để ứng dụng và điều chỉnh cuộc sống của họ. Trí thông mình này giúp người khác hiểu được mục tiêu cuộc sống nào là quan trọng, làm sao để đạt được chúng, thường là những triết gia, diễn giả, nhà truyền đạo, nhà trị liệu,...

Trí thông minh tự nhiên/thiên nhiên (Naturalist intelligence): Đây là loại thông minh thể hiện qua việc nhận dạng, phân loại vô số chủng loại động, thực vật trong môi trường. Những người có trí thông minh tự nhiên có thể phân biệt các loại động thực vật, hình thái thời tiết khác nhau, chẳng hạn như nhà thực vật học, sinh vật học, khí tượng học, địa chất hay đơn giản là người làm vườn chuyên nghiệp.

Thuyết đa trí tuệ cho rằng, ta đều có thể có những trí thông minh này, nhưng mỗi người sẽ có thiên hướng nghiêng về một số trí thông minh tùy theo di truyền hoặc kinh nghiệm. Bằng cách xác định và phát huy loại thông minh mình sở hữu, bạn sẽ ngừng việc so sánh bản thân mình với người khác và trở thành bản thể tốt nhất của bản thân.

Tiến sĩ Gardner nhận định, loại thông minh ngôn ngữ và logic-toán học thường được đánh giá cao nhất trong trường học và xã hội. Ngoài ra, ông cũng cho rằng còn tồn tại nhiều loại thông minh khác như trí thông minh tâm linh, trí thông minh hiện sinh, trí thông minh đạo đức,... Tuy nhiên, những loại hình thông minh này chưa đủ đáp ứng các tiêu chí ban đầu ông đưa ra. 

Ngoài ra, đáp lại câu hỏi của Zuckerberg, bà Melinda Gates cũng chia sẻ: "Hãy tin tưởng vào bản thân, bạn có thể biết được nhiều điều hơn bạn nghĩ. Đó là vấn đề của sự tin tưởng, tin tưởng rằng bản thân bạn có thể học bất kỳ thứ gì". 

Thói quen đơn giản của các tỷ phú giúp họ cải thiện kỹ năng bản thân