Kintsugi: Từ nghệ thuật lấy vàng ròng hàn gốm vỡ đến triết lý sống tôn vinh vẻ đẹp tâm hồn rạn nứt 

Kintsugi là gì?

Kintsugi (金継ぎ, きんつぎ) cũng được biết đến như Kintsukuroi (金繕い, きんつくろい) là nghệ thuật đến từ Nhật Bản lấy vàng ròng hàn gốm vỡ. Kintsugi có thể hiểu là đồ thủ công bằng vàng, là phương pháp tương tự như kỹ thuật maki-e, sửa chữa đồ gốm vỡ bằng chất liệu sơn mài, phủ lên hoặc trộn thêm với bột vàng, bạc hoặc bạch kim lấp lánh.

Nguồn gốc của phương pháp này được cho là bắt nguồn từ thế kỉ 15, khi shogun (Mạc chủ) Ashikaga Yoshimasa vô tình làm vỡ chiếc bát trà Trung Quốc ông yêu quý, nên ông đã cho người mang chiếc bát vỡ sang Trung Quốc để họ hàn lại. Dù vậy, khi nhận về chiếc bát trà, ông đã vô cùng thất vọng về những vết hàn bằng ghim thô kệch, xấu xí nên đã giao lại cho các thợ thủ công Nhật Bản tìm phương pháp mới để hàn gắn lại. 

Và từ đó, phương pháp mới do thợ thủ công Nhật Bản dùng để hàn gắn đồ gốm vỡ đã được người dân xứ hoa đào ưa thích, Kintsugi trở thành một loại hình nghệ thuật và đã tồn tại hơn 500 năm. Đồ gốm sứ bị vỡ được hàn lại bằng một đường sơn mài và trộn thêm với kim loại quý, khiến một chiếc bát sứt mẻ cũng có thể trở nên sang trọng. 

Kintsugi có một vài thể loại chính, gồm Hibi, Kake no kintsugi rei và Yobitsugi. Hibi (ひび, "nứt vỡ") là phương pháp phục hồi, dùng bụi vàng và nhựa thông hoặc sơn mài đính những mảnh vỡ lại với nhau. Kake no kintsugi rei (欠けの金継ぎ例, "miếng") là phương pháp thay thế, dùng vàng hoặc hợp chất vàng để hoàn thiện lại sản phẩm. Còn Yobitsugi (呼び継ぎ, "liên kết") là phương thức hàn gắn, dùng những mảnh vỡ có cùng chất liệu nhưng khác hoa văn để phục hồi gốm sứ. Đây là phương pháp khó nhất, đòi hỏi nhiều sự tinh tế và tỉ mẩn nhất.

Không chỉ là một nghệ thuật hàn gắn, Kintsugi còn mang tư tưởng Thiền tông của người Nhật, trở thành một phần của văn hóa nước này. Triết lý này bao bọc các thiếu sót hoặc sự không hoàn hảo, tôn trọng những gì dung dị, cũ kĩ và đi tìm vẻ đẹp trong sự thiếu hoàn hảo ấy. Với nghệ thuật Kintsugi, việc xử lý đồ phế phẩm coi những nét vỡ trên nó như một phần lịch sử, chứng không nhằm che giấu chỗ hỏng trên đồ vật đó.

Triết lý sống tôn vinh vẻ đẹp tâm hồn rạn nứt

Người Nhật có câu nói rằng: "Cuộc đời ta giống như một chiếc chén đã vỡ", rằng những vấp ngã, tổn thương mà ta đã phải chịu đựng sẽ trở thành những vết sẹo mãi đi theo ta suốt cuộc đời, nhưng nếu ta biết cách tô điểm, hàn gắn nó, thì những vết sẹo ấy lại trở nên đẹp đẽ vô cùng, là thứ khiến ta trở nên mạnh mẽ và hoàn thiện hơn trước. Nghệ thuật Kintsugi cho ta thấy rằng, chẳng có ai là hoàn hảo trên cuộc đời này, nhưng những vết sẹo đời sẽ khiến ta tỏa sáng, tươi đẹp theo một cách rất riêng.

Nghệ thuật này liên quan tới triết lý wabi sabi, luôn tôn trọng những gì đã cũ, coi nó như một phần của riêng mình, không che giấu, vứt bỏ mà trái lại tự hào, đề cao. Mỗi vết nứt trên món đồ gốm tựa những tổn thương hay vấp ngã cuộc đời người, đều mang trong mình một câu chuyện khác nhau. Nhờ những vết hàn vàng lấp lánh, món đồ gốm sứt mẻ ấy lại càng trở nên xinh đẹp hơn, đáng quý hơn. Cũng vì thế, cuộc đời chúng ta lại càng trở nên sâu sắc hơn, ý nghĩa hơn qua những trải nghiệm trong quá khứ.

Kintsugi cho rằng, những vỡ vụn, tổn thương không phải là thứ ta phải giấu đi mà hãy đề cao và phơi bày nó một cách trần trụi nhất có thể. Những vết sẹo hằn ghi trên cuộc đời ta không hề khiến ta trở nên xấu xí, trái lại giá trị của ta vẫn vẹn nguyên như trước, nếu không nói là tươi đẹp hơn ngay trong sự thiếu hoàn hảo. Ta biến những khuyết điểm kia thành ưu điểm của mình, học hỏi từ những sai lầm trong quá khứ để có kinh nghiệm vươn lên, nâng cao giá trị của mình lên tầng cao mới.

Triết lý này cũng hướng con người ta đối xử và quan tâm những người xung quanh nhiều hơn, bởi ai cũng phải trải qua nhiều lần "vỡ vụn", tổn thương hay chịu những cú sốc tâm lý. Nghịch cảnh luôn tồn tại trong cuộc sống, ai cũng sẽ phải mắc bệnh, biến cố xảy đến không thể nào ngăn cản được, hay phải chịu đau đớn mất đi người thân. Vì thế, thay vì ghen tị, ghét bỏ người khác, ta hãy yêu thương và đối xử tốt với những người xung quanh.

Khi mà người ta ngày càng tôn sùng sự tươi trẻ, hoàn mĩ, nghệ thuật Kintsugi tồn tại như một triết lý đặc biệt đề cao những thứ không hoàn hảo. Nhà tâm lý học người Tây Ban Nha Tomas Navarro từng nói rằng: "Đồ gốm dễ vỡ nhưng cũng rất bền và đẹp, giống như con người. Đồ gốm và cuộc sống có thể vỡ ra thành nghìn mảnh, nhưng không vì lý do đó mà chúng ta không tiếp tục sống hết mình mỗi ngày." 

Ta thường có xu hướng trốn tránh việc nhìn lại tổn thương, đau đớn từng trải qua mà không hề biết rằng, nếu ta can đảm đối mặt với những "vết sẹo" đó, ta sẽ nhận ra rằng ta đang trở nên trưởng thành hơn, tươi đẹp hơn và hoàn hảo hơn. Kintsugi là triết lý trân trọng những sai lầm và vấp ngã, coi sự không hoàn hảo và không trọn vẹn là một phần của cuộc sống.

Tỷ phú Nhật Bản Inamori Kazuo: 4 thứ người nghèo rất hay lãng phí