Người không tranh chưa chắc đã là kẻ yếu nhược

Trong "Đạo đức kinh", Lão Tử có viết rằng: "Phu duy bất tranh, cố thiên hạ mạc năng dữ chi tranh". Cây ấy có nghĩa là vì không tranh giành nên thiên hạ cũng không ai tranh giành với mình. Lão Tử cũng từng giảng rằng: "Nhu nhược thắng cương cường", có nghĩa là mềm mại mà thắng kiên cường. Trong cuộc sống đôi khi người không tranh chưa chắc đã là kẻ yếu nhược, trái lại họ mới là người thắng cuộc.

Nhu nhược ở đây không có nghĩa là mềm yếu, bị chèn ép, bị xỏ mũi, không dám phản kháng, chống cự, cứ cam tâm tình nguyện làm. Mà "nhu" chính là mềm dẻo, linh hoạt, khéo léo xử lý, điềm đạm và âm thầm thực hiện để có lợi như mình. Đây là cách xoay chuyển tình thế, lấy thế tấn công của người mà phản đòn, nói thì dễ nhưng thực ra cần rất nhiều trí tuệ, lanh lẹ, tỉ mỉ.

Trong sách "Uyên giám loại hàm" có ghi lại một câu truyện như sau: Quốc quân nước Tấn là Triệu Tử Giản qua đời, cả nước khắp nơi tổ chức tang lễ rất long trọng. Thấy cơ hội, thuộc địa của Tấn quốc là Trung Mưu thừa cơ làm phản, nương nhờ vào nước Tề. Triệu Tương Tử, con trai Triệu Tử Giản do bận bịu việc tang lễ cho vua cha nên tạm thời án binh bất động, không thảo phạt.

Khoảng 5 ngày sau, Triệu Tương Tử mới xuất binh, tới Trung Mưu xử phạt phản nghịch. Khi binh lính nước Tấn vừa tới cửa thành Trung Mưu thì tường thành bất ngờ đổ sụp xuống. Thấy vậy, quân đội nước Tấn hò hét vang trời, chuẩn bị thừa cơ xông lên thì Triệu Tương Tử bất ngờ hạ lệnh thu binh.

Thấy vậy, quân lính lấy làm lạ, bèn tiến lên hỏi vì sao Triệu Tương Tử lại hạ lệnh minh kim thu binh. Triệu Tương Tử đáp rằng: "Chẳng lẽ các người không thấy tường thành Trung Mưu vừa bị đổ sập sao?".

Thuộc hạ nghe vậy càng thấy kỳ quái, liền hỏi tiếp:"Đại Vương, ngài dẫn binh thảo phạt phản nghịch, là thuận mệnh trời mà hành. Nay thành Trung Mưu bỗng nhiên sập, đúng là ông trời giúp ta. Vì sao chúng ta không thuận theo thiên mệnh, thừa cơ tấn công thành Trung Mưu? Đại Vương hạ lệnh thu binh, chẳng phải là làm trái với ý tốt của ông trời ư?".

Lúc này Triệu Tương Tử đáp lại rằng: "Ta nghe hiền nhân Thúc Hướng dạy: ‘Quân tử không ở lúc tình thế có lợi cho mình mà thừa cơ ức hiếp người khác, cũng không vì lúc người khác rơi vào tình thế nguy hiểm mà thừa cơ hãm hại họ’. Ta tuy là một người thô bỉ, vẫn quyết không giậu đổ bìm leo. Ta phải đợi họ tu sửa thành lại xong xuôi mới lại dẫn binh tấn công họ."

Người Trung Mưu thấy vậy liền cảm động bởi đạo nghĩa, lần lượt tiến tới trước mặt Triệu Tương Tử thỉnh tội, thậm chí còn thề vĩnh viễn không phản bội lần nữa. Đám thuộc hạ ngạc nhiên tột cùng, thấy rõ quân chủ không phát lệnh tấn công, không có thương vong này xảy đến mà vẫn thu phục được người dân, lòng thấy vậy càng bội phục. Họ hô to: "Thánh nhân có câu nói rằng, không tranh với người cho nên thiên hạ cũng không ai tranh với mình. Đây đúng là nói Đại Vương!".

Đây chính là tư tưởng "Phu duy bất tranh, cố thiên hạ mạc năng dữ chi tranh" mà Lão Tử muốn nói. Nếu tiêu trừ dục vọng, bạo lực, tâm máu chiến, tranh đấu thì mỗi người đã đạt tới cảnh giới vô vi tự tại. Một người không cần tranh giành với ai khác, không khởi dục vọng, không ham muốn truy cầu, cứ dùng đức mà thu phục lòng người, hà cớ nào thiên hạ lại tranh giành với họ. Vậy mới nói, người không tranh chưa chắc đã là kẻ yếu nhược, không tranh mới là chiến thắng.

Tư tưởng này của Lão Tử cũng hàm ý biến thứ phức tạp thành giản đơn, là trí tuệ đối nhân xử thế. Nhiều khi, những người không tranh giành không phải là do nhu nhược hèn yếu, mà họ là người thấu hiểu đạo lý, biết tiến biết lùi, nhẫn nhịn là trên hết, như "lùi một bước và tiến mười bước" là thế. Đây là một nhân cách cao vời, trí tuệ tinh thông.