Ngày tàn startup công nghệ đã đến: Khó gọi vốn, công ty chết mòn, nhân viên bị sa thải không lý do

Đã có thời điểm, hàng loạt startup mọc lên như nấm khắp nơi trên thế giới, đặc biệt là các startup công nghệ. Chúng ta đã chứng kiến vô số người đổi đời sau một đêm, trở thành tỷ phú nhờ việc công ty startup của họ chính thức lên sàn chứng khoán. Tôi tin rằng, thời điểm đó không ít người cho rằng, startup chính là một mỏ vàng.

Thế nhưng, vài tháng trở lại đây, các chuyên gia cho rằng startup đang phải đối mặt với ngày tàn. Bilal Zuberi, một đối tác của công ty đầu tư mạo hiểm Lux Capital, đã dành vài tuần qua để chia sẻ một thông điệp đáng lo ngại với những người sáng lập của các công ty mà anh ấy đầu tư. Anh nhận định: "Thế giới đang sụp đổ, và chúng ta cần hành động nhanh". Điều này đồng nghĩa với việc, các công ty khởi nghiệp cần phải cắt giảm chi phí, bởi họ rất khó có thể gọi vốn.

Vị chuyên gia này cho biết, rất nhiều vị CEO hay founder công ty startup chưa bao giờ đối mặt với thời kỳ này. Khi ông nói với một CEO của công ty có hàng trăm nhân viên rằng doanh nghiệp của anh ta không còn xứng đáng với mức định giá hàng tỷ USD, người này tỏ ra bối rối, sợ hãi và hoảng loạn. Vị CEO ấy cho biết, anh đã nghe nhiều dự đoán về thời kỳ đen tối này, nhưng không ngờ mọi chuyện tồi tệ đến thế.

Hơn 1 thập kỷ qua, nền kinh tế toàn cầu đã phát triển mạnh mẽ, được góp phần bởi sự phát triển vượt bậc của ngành công nghệ. Tuy nhiên, một số chuyên gia kinh tế đã nhìn thấy "ngày tàn" của startup và đưa ra cảnh báo. Công ty đầu tư mạo hiểm Sequoia Capital đã khuyến cáo các startup nên nhìn lại kế hoạch kinh doanh của họ và có những thay đổi cần thiết. Họ khuyên rằng: "Không ai phải hối hận khi thực hiện những điều chỉnh nhanh chóng và dứt khoát trước những hoàn cảnh đang thay đổi".

Trước tiên là ảnh hưởng của đại dịch COVID-19, khiến cho kinh tế toàn cầu bị đình trệ. Tuy nhiên, sự bùng nổ của loạt công ty công nghệ mới trong thời gian đó đã khiến nhiều nhà sáng lập trở nên lạc quan. Họ cho rằng thị trường vất phát triển, và báo động giả này đã khiến họ khó chấp nhận mức độ nghiêm trọng của thực tế.

Zuberi cho hay, nhưng thực tế hiện tại đang rất tàn khốc. Thị trường chứng khoán sụt giảm vào đầu tháng 5, kết hợp với xung đột Nga - Ukraine leo thang, lạm phát trong nước và đại dịch hiện đã bước sang năm thứ ba. Tất cả đã bắt đầu gây ra những "đau đớn" đáng kể cho các công ty khởi nghiệp giai đoạn sau, và có vẻ như nó sẽ tác động tới các công ty nhỏ hơn trong những tháng tới.

Vị chuyên gia này nhận định: "Các công ty không chết vì sản phẩm không tốt. Họ chết vì hết tiền". Đó chính là thời kỳ suy thoái năm 2022, khi những startup kỳ lân cũng có thể đối mặt với nguy cơ phá sản.  Theo các nhà nghiên cứu tại PitchBook Data Inc., các cổ đông của các công ty công nghệ tư nhân đang phát triển mạnh như Stripe Inc. và Instacart Inc. đã mất khoảng một nửa giá trị trong năm nay.

Một nguyên do khác là việc gọi vốn đã chậm lại, tổng số tiền huy động được trong quý I/2022 đã giảm - lần đầu tiên trong 2 năm. Nina Achadjian, đối tác của Index Ventures cho rằng, các công ty startup phải học cách thích nghi ngaylaajp tức. Cô nói: "Năm ngoái không ai cần một kế hoạch dự phòng. Đó là sự tăng trưởng bằng mọi giá và vốn rất dễ kiếm".

Trên thực tế, vẫn còn rất nhiều tiền đang chờ các công ty khởi nghiệp. Các nhà đầu tư mạo hiểm đã đầu tư hơn 230 tỷ USD chỉ trong tháng 5 này, theo PitchBook. Hơn 1.000 công ty khởi nghiệp đã huy động vốn từ các nhà đầu tư hạt giống và thiên thần trong quý 3, đẩy tổng giá trị của các giao dịch giai đoạn đầu lên mức cao nhất trong ít nhất một thập kỷ.

Lối thoát lúc này là thay đổi chiến lược điều hành công ty, tìm cách thích nghi với thị trường. Karan Kundra, người sáng lập của một công ty khởi nghiệp công nghệ sức khỏe ở San Francisco cho biết: "Thị trường không thích hợp với những công ty ở giai đoạn đầu với những người sáng lập và đội ngũ mạnh mẽ".

Tất nhiên, với những ai không thể thích ứng với biến đổi, việc đào thải là điều khó tránh khỏi. Các công ty khởi nghiệp được liên doanh hỗ trợ bao gồm nhà điều hành bếp trên mây Reef Technology, công ty giao hàng tạp hóa Avo và công ty trí tuệ nhân tạo DataRobot đã cắt giảm hơn 7.500 việc làm trên toàn cầu từ ngày 1/4 đến ngày 16/5, theo công ty theo dõi việc làm Layoffs. Các công ty đại chúng cũng đã cắt giảm việc làm, ngừng tuyển dụng hoặc thực hiện cả hai.

Kết quả là hàng ngàn người đã bị mất việc làm, bị sa thải trong khi đang làm việc mà không biết tại sao. Họ choáng váng khi sự nghiệp tưởng như ổn định của họ trong ngành công nghiệp đang phát triển bốc hơi. 

Noom là công ty khởi nghiệp giảm cân,đã huy động được 540 triệu USD vào năm ngoái và gần đây đã cải thiện phúc lợi cho nhân viên, cắt giảm các khoản khấu trừ đối với bảo hiểm y tế và tăng thời gian nghỉ phép. Michelle Kneibel là một HLV giảm cân của startup Noom, đang trò chuyện với đồng nghiệp trên Slack hồi tháng 4 vừa qua thì phát hiện điểm lạ. Tên và bài đăng của mọi người biến mất dần, và chỉ vài phút sau, trong một cuộc họ riêng, cô đã bị sa thải.

Thì ra, chỉ trong vài tuần, Noom đã cho 495 nhân viên ra đi. Kneibel nhớ lại: "Tôi không hiểu gì về sự thay đổi này. Tôi đã rất sốc". Vài ngày sau khi mất việc, cô mới nhận được gói hàng đến từ công ty, chưa một vài món quà từ kỳ nghỉ muộn màng. Món quà đi kèm ghi chú thừa nhận sự chậm trễ, nhưng lại không giải thích gì vụ sa thải đột ngột.

Theo Bloomberg BusinessWeek

Xem thêm: Chắt chiu cực khổ tích cóp rồi bỏ tiền mua nhà mua đất không đúng giá trị, liệu có đáng?