Trần Văn Kỷ - vị quân sư tài trí của Nguyễn Huệ: Giữ vai trò then chốt trong việc tuyển nhân tài, nhiều lần hòa giải nội chiến nhà Tây Sơn

Nhà sử học Đỗ Bang cho biết, ngoài công lao phò tá nhà Tây Sơn, Trần Văn Kỷ còn là một viên quan biết quý dân nghèo. Chuyện ông cho gạo, đào mương thủy lợi, mở đường, xây cầu, trồng cây... đến nay người dân làng Vân Trình và nhiều nơi khác trong huyện Hương Điền vẫn còn truyền tụng... 

Đỗ Thu Nga Theo dõi
Sống Đẹp
Nguồn: Internet

Vị quân sư xuất thân nghèo khó

Theo Wiki, Trần Văn Kỷ (?- 24 tháng 12 năm 1801), còn có tên là Trần Chánh Kỷ. Ông là người làng Vân Trình (tục gọi là làng Rào), tổng Vĩnh Xuyên, huyện Hương Trà, phủ Triệu Phong, trấn Thuận Hóa (nay là xã Phong Bình, huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế).

Trần Văn Kỷ sinh ra trong gia đình nông dân nghèo khó, nhà đông anh em. Song từ nhỏ, ông đã nổi danh thông minh, chăm chỉ học hành hơn các bạn bè cùng trang lứa. 

Cha của ông là Trần Văn Hồng (1702-1758) mẹ là Trần Thị Ty (1705-1763) có chín người con, ông là thứ 7. Theo gia phả họ Trần ở làng Vân Trình, Trần Văn Kỷ là hậu duệ đời thứ 11 của ngài Thủy tổ họ Trần Văn ở làng này, có tên húy là Trần Văn Lộc. Cha của ông đi lính làm suất đội trưởng. Trần Văn Kỷ có vợ là Châu Thị Đang, người Bình Định và có hai con trai, con trưởng là Trần Văn Đức, sinh năm 1784 và con trai út là Trần Văn Khuê.

Năm 1774, ông tham gia kỳ thi Hương ở Phú Xuân và đỗ đầu (tức giải nguyên). Song lúc này Đàng Trong rất loạn, quyền thần Trương Phúc Loan lũng loạn khiến dân chúng oán thán. Lợi dụng tình hình này, 3 anh em Nguyễn Nhạc khởi nghĩa ở Tây Sơn khiến chiến loạn lan khắp nơi. Vì thế, dù đỗ đạt nhưng Trần Văn Kỷ vẫn quyết ở lại quê nhà.

Chan-dung-vi-quan-su-nhieu-lan-giup-nha-Tay-Son-hoa-giai-noi-chien
Tượng thờ Trung thư lệnh Trần Văn Kỷ tại bảo tàng Quang Trung, Bình Định

Ở quê nhà mấy năm lũ lụt, ông vận động dân chúng trồng cây bên bờ ngăn lũ, không cho nước cuốn phù sa và hoa màu của dân. Dân chúng vì thế rất biết ơn ông.

Lợi dụng Đàng Trong hỗn loạn suy yếu, năm 1775, chúa Trịnh cho quân Nam tiến. Quân Trịnh chiếm được kinh thành Phú Xuân, tiến vào đến tận Quảng Nam và sáp nhập các vùng đất này vào Đàng Ngoài.

Đến khoa thi năm 1777 thời vua Lê Hiến Tông, Trần Văn Kỷ tham gia kỳ thi Hương và lần nữa đỗ đầu. Năm 1778, ông ra Thăng Long dự thi Hội (do Phú Xuân lúc này đã sáp nhập với Đàng Ngoài). Sử cũ không chép ông thi cử thế nào, chỉ nói ở đây ông đã gặp gỡ các sĩ phu Bắc Hà.

Trong phổ họ Nguyễn Huy ở xã Trường Lưu (Nghệ An) có chép: Trần Văn Kỷ, người Thuận Hóa, đỗ cử nhân (tức Hương cống) tới Kinh yết kiến cụ Thái bảo Nguyễn Nghiễm (tức cha của đại thi hào Nguyễn Du), hỏi đến nhân tài nước nam, cụ Thái bảo trả lời: “Đạo học sâu xa thì có Lạp Phong cư sĩ (tức Nguyễn Thiếp), văn chương phép tắc là Thám hoa Nguyễn Huy Oánh, còn thiếu niên đa tài đa nghệ thì có Nguyễn Huy Tự”.

Từ miền Trung ra Bắc, nhờ giao lưu học hỏi với các sĩ phu Bắc Hà mà Trần Văn Kỷ biết thêm được rất nhiều điều.

Trở thành quân sư tài trí bên cạnh Nguyễn Huệ

Sử chép, năm 1786, khi chiếm được Phú Xuân, Bắc Bình Vương Nguyễn Huệ cho người tìm đến Trần Văn Kỷ hỏi việc. Vì trước đó, Nguyễn Huệ đã nghe nhiều đến danh tiếng của vị học sĩ này. 

Sách Hoàng Lê nhất thống chí giới thiệu ông như sau: "(Trần Văn) Kỷ, người Thuận Hóa, vốn có văn học, là bậc danh sĩ ở Nam Hà. Năm Đinh Dậu (1777) niên hiệu Cảnh Hưng, Kỷ thi ở trấn (Phú Xuân) đậu giải nguyên. Năm Mậu Tuất (1778), Kỷ tới kinh (Thăng Long) thi Hội. Sĩ phu ở Bắc Hà, Kỷ có giao thiệp quen biết ít nhiều. Năm Bính Ngọ (1786), Bắc Bình Vương (Nguyễn Huệ) đánh lấy thành Phú Xuân, sai người tìm Kỷ hỏi việc Nam, Bắc. Kỷ đối đáp rất nhanh và rất hợp ý, nên Bắc Bình Vương rất trọng, cho ở vào chỗ "màn trướng", việc gì cũng bàn với Kỷ, lúc nào cũng gần bên Kỷ, không mấy khi xa rời".

Chan-dung-vi-quan-su-nhieu-lan-giup-nha-Tay-Son-hoa-giai-noi-chien-6
Tượng vua Quang Trung - Nguyễn Huệ

Cũng trong năm 1786, do sự thuyết phục của Nguyễn Hữu Chỉnh, Nguyễn Huệ quyết định đem quân ra Bắc đánh Thăng Long để diệt họ Trịnh dù chưa được lệnh của Nguyễn Nhạc. 

Sau khi diệt được chúa Trịnh, trên đường về Phú Xuân, khi qua Nghệ An, Trần Văn Kỷ đã giới thiệu cho Nguyễn Huệ gặp La Sơn Phu Tử Nguyễn Thiếp, người được xem là bậc túc Nho danh giá nhất lúc bấy giờ. Tuy nhiên Nguyễn Thiếp lấy cớ tuổi cao không gặp Nguyễn Huệ, phải vài năm sau La Sơn Phu Tử mới đồng ý theo giúp Nguyễn Huệ.

Nhiều lần hòa giải nội chiến nhà Tây Sơn

Năm 1787, nội bộ Tây Sơn lâm vào tình trạng chia rẽ sâu sắc. Và cũng chính ông đã đứng ra lo dàn xếp giữa hai anh em Nguyễn Nhạc và Nguyễn Huệ bằng cách lấy Bản Tân làm ranh giới. Từ Quảng Ngãi trở vào Nam do Nguyễn Nhạc làm chủ, từ Thăng Diện ra Bắc thuộc về Nguyễn Huệ.

Theo sử liệu thì, nhờ mưu kế của Trần Văn Kỷ, bề tôi yêu chuộng của Nguyễn Huệ, đã chấm dứt cuộc hỗn chiến đẫm máu kéo dài nhiều tháng (tháng 1 - tháng 5 năm 1787) giữa hai thủ lĩnh Tây Sơn làm thiệt hại chừng một nửa trong số 6 vạn quân của Nguyễn Huệ điều vào Quy Nhơn.

Chép lại sự kiện này, sách "Tây Sơn thủy mạt khảo" của Đào Nguyên Phổ 1861-1908) cũng đã xác nhận rằng nội chiến chấm dứt đấy là nhờ mưu kế của Trần Văn Kỷ, là người hạnh thần của Nguyễn Huệ bày ra. Do thành quả trên, ông được phong tước Kỷ Thiện hầu, giữ chức Trung thư - Phụng chính, có nhiệm vụ tham mưu, nắm toàn bộ trung thư cơ mật, thảo sắc phong, chiếu lệnh...

Xem thêm: Cái chết không rõ ràng của Quang Trung - Nguyễn Huệ, vị tướng bách chiến bách thắng

Bình luận
Mới nhất
Vui lòng để bình luận.

Đọc thêm

Theo các vị thức giả ở Bình Khê kể lại thì nhà Tây Sơn phát đế nghiệp là nhờ cuộn đất chôn thân sinh của 3 anh em Nguyễn Huệ, Nguyễn Nhạc và Nguyễn Lữ trên núi Hoành Sơn.

Giai thoại ly kỳ về huyệt rồng trên núi Hoành Sơn - nơi phát nghiệp đế vương của nhà Tây Sơn
0 Bình luận

Trong các sự kiện lịch sử của nhà Tây Sơn, Nguyễn Huệ nổi bật đến mức khiến ít người quan tâm đến Nguyễn Nhạc, Nguyễn Lữ. Thế nhưng phải nói rằng, Nguyễn Nhạc từng có 1 sự nghiệp phi thường gắn với nhiều chiến công vang dội.

Nhà Tây Sơn: Nguyễn Huệ quá nổi bật, vậy Nguyễn Nhạc ở vị trí nào, có công trạng gì?
0 Bình luận

Đô đốc Nguyễn Văn Lộc là 1 trong 7 hổ tiếng nhà Tây Sơn có nhiều chiến công hiển hách. Ông chính là đánh bại viên tướng khét tiếng của Nguyễn Ánh ở đất Tây Sơn.

Hổ tướng nhà Tây Sơn nào khiến viên tướng khét tiếng của Nguyễn Ánh đại bại?
0 Bình luận

PC Right 1 GIF

Bài mới

Tin vui: Toàn dân được miễn viện phí cơ bản từ năm 2030

Bộ Chính trị đặt mục tiêu từ 2026 toàn dân được khám sức khỏe định kỳ miễn phí, đến 2030 miễn viện phí cơ bản theo quyền lợi bảo hiểm y tế.

Hải An
Hải An 5 ngày trước
Danh sách 14 nhóm học sinh, sinh viên được miễn học phí

Từ ngày 3/9, học sinh phổ thông, học viên giáo dục thường xuyên cấp trung học cơ sở, trung học phổ thông trong trường công lập sẽ được miễn học phí.

Hải An
Hải An 06/09
Lễ khai giảng đặc biệt của những “chiến binh nhí” tại Bệnh viện Ung bướu

Buổi khai giảng đặc biệt tại Bệnh viện Ung bướu TP.HCM đã gây xúc động mạnh cho những người dõi theo các bé. Học sinh trong lớp học là những bệnh nhi đang điều trị tại Bệnh viện Ung bướu. Có nhiều em vừa truyền dịch vừa học.

Hải An
Hải An 05/09
Góp áo cờ đỏ sao vàng gửi tặng trẻ em vùng cao sau Quốc khánh

Chỉ sau vài giờ đăng bài trên mạng xã hội, Hoàng Dũng đã nhận về gần 300 chiếc áo in hình cờ đỏ sao vàng để gửi tặng các bạn nhỏ vùng cao.

Hải An
Hải An 04/09
Cán bộ xã vượt vùng sạt lở trao quà Quốc khánh cho người dân vui Tết Độc lập

Hơn 2.500 người dân xã biên giới Yên Nhân (Thanh Hóa) đang bị cô lập, sơ tán do lũ quét, các cán bộ xã đã nỗ lực vượt sạt lở để phát quà 2/9 đúng hẹn cho bà con vui Tết Độc lập.

Thanh Tú
Thanh Tú 03/09
Lan toả điều tử tế: Ở lại nhặt rác sau buổi tổng duyệt diễu binh

Sáng 30/8, sau buổi tổng duyệt diễu binh, mẹ con chị Thu Hoài cùng nhiều tình nguyện viên ở lại thu gom rác trên phố Kim Mã, Giảng Võ, góp phần giữ gìn môi trường xanh sạch trong ngày lễ lớn.

Ấm lòng khoảnh khắc bà con cùng nhau nấu cháo, tiếp tế cho người dân ở chung cư ngập nước, mất điện

Thấy cư dân toàn Ecohome 1, phường Đông Ngạc (Hà Nội) bị cô lập do ngập nước, mất điện, người dân ở những tòa nhà xung quanh đã tổ chức nấu cháo, tiếp nước, sẻ chia khó khăn với những người hàng xóm.

Hải An
Hải An 28/08
Danh sách 40 điểm phát bánh, nước miễn phí cho người dân xem diễu binh, diễu hành

Người dân theo dõi các buổi hợp luyện và lễ diễu binh, diễu hành 2/9 sẽ được cấp phát bánh, nước và nhu yếu phẩm miễn phí tại 40 điểm dọc các tuyến trung tâm.

Hải An
Hải An 27/08
Công an Hà Tĩnh xuyên đêm giúp dân ứng phó bão số 5, sẵn sàng khắc phục sau bão

Trong khi bão số 5 đổ bộ trực tiếp vào tỉnh Hà Tĩnh với mưa lớn, gió giật dữ dội, lực lượng Công an các địa phương đã không quản hiểm nguy, kịp thời có mặt tại những điểm nóng, cứu giúp người dân trong hoạn nạn.

Thanh Tú
Thanh Tú 26/08
Hà Tĩnh: Nhiều khách sạn mở cửa miễn phí chung tay giúp bà con tránh bão

Để hỗ trợ người dân tránh trú an toàn, nhiều khách sạn, nhà nghỉ, cơ sở lưu trú ở các phường, xã trên địa bàn tỉnh Hà Tĩnh đã mở cửa miễn phí để đón người dân sơ tán. 

Thanh Tú
Thanh Tú 25/08
Ấm lòng Hà Nội: Sẵn sàng cho người lạ ngủ nhờ, mượn “view triệu đô” xem diễu binh 2/9

Hòa cùng bầu không khí hân hoan của ngày hội lớn, nhiều người dân Thủ đô sẵn sàng mở cửa nhà, cho người lạ “mượn view”, ngủ nhờ để được theo dõi lễ diễu binh, diễu hành 2/9.

Hải An
Hải An 22/08
Anh tài xế nhanh trí chặt cây đổ do mưa dông, giải tỏa ùn tắc trên phố Hà Nội

Lúc đi lấy hàng tại phố Lê Trọng Tấn (Hà Nội), nam tài xế bắt gặp một cành cây đổ giữa đường do mưa dông, gây ra ùn tắt nghiêm trọng nên đã nhanh trí mượn dao, một mình chặt cành giải phóng tuyến đường.

Chân dung 2 người Việt nhanh trí dùng săm xe đạp làm phao cứu sống 2 trẻ nhỏ chới với giữa biển ở Nhật

Thấy 2 em nhỏ chới với giữa biển, Mạnh Tuấn và Quốc Đạt (người Việt Nam ở Nhật Bản) đã nhanh trí dùng săm xe đạp làm phao, bơi ra ứng cứu, đưa các em an toàn vào bờ.

Hải An
Hải An 14/08
Phó trưởng công an xã ở Nghệ An quyên tiền xây tặng 2 căn nhà kiên cố giúp gia đình nghèo có chỗ ở ấm cúng

Về nhận nhiệm vụ ở nơi khó khăn, thấy 2 hộ dân phải ở trong căn nhà tạm bợ, phó trưởng công an xã đã đi vận động, quyên tiền xây tặng 2 ngôi nhà kiên cố cho bà con có chỗ ở mới ấm cúng hơn.

Hải An
Hải An 13/08
Đường sạt lở, người dân trong làng dùng võng gánh cụ bà băng rừng đi cấp cứu

Lũ lớn khiến đường đi sạt lở, thấy cụ bà có dấu hiệu kiệt sức, người dân trong làng đã dùng võng gánh, vượt đường rừng để đến Trạm Y tế dã chiến ở trung tâm xã Mỹ Lý để cấp cứu và điều trị.

Hải An
Hải An 12/08
Chân dung tài xế taxi cứu sống bé trai bị cát vùi ở Côn Đảo: “Việc mình cứu người là tự nhiên, ai gặp tình huống đó cũng sẽ làm như vậy thôi!”

Bé trai bị vùi trong hố cát sâu ở đặc khu Côn Đảo khi chơi cùng nhóm bạn đã may mắn được tài xế taxi Lê Văn Tý Hon và du khách hợp sức đào bới, đưa ra an toàn.

Hải An
Hải An 09/08
PC Right 1 GIF
Đề xuất