Vì sao cổ nhân dạy "người đáng thương tất có chỗ đáng trách"?

Khi gặp những người có hoàn cảnh bất hạnh, đáng thương, người ta vẫn thường hay chép miệng nói: “Thật là tội nghiệp”/ “Đáng thương quá”/ “Thật là thảm thương”,…

Kì thực, đây không phải là câu nói vu vơ, đó chính là biểu đạt nội hàm sâu sắc từ quy luật nhân quả ở đời. Chính vì vậy mới có câu: “Người đáng thương tất có chỗ đáng trạch”, chỗ đáng giận, đáng trách đó chính là cái nguyên nhân dẫn đến ‘hậu quả đáng thương’.

Để hiểu sâu sắc về câu tục ngữ này, chúng ta hãy đọc lại câu chuyện nhân quả dưới đây:

Cậu bé mù lòa vừa ra đời đã bị bỏ rơi, đến khi được người nhận nuôi rồi cũng vẫn trở thành mồ côi mà đi ăn mày kiếm sống. Cuối cùng, cậu đã biết được nguyên nhân vì sao mà bản thân phải chịu nhiều đau khổ đến như vậy!

Ngày nọ, một người ăn mày mù bị một đứa trẻ dùng côn gỗ đánh vào trán làm sưng lên một cái u. Anh ta dùng tay sờ lên chỗ sưng với vẻ mặt không hề tức giận. Vừa dùng tay xoa xoa chỗ đau, vừa cười cười. Một tên ăn mày khác nhìn thấy vậy cảm thấy vô cùng khó hiểu, liền hỏi: “Cậu mỗi lần bị đánh đều vui tươi hớn hở. Lòng của cậu sao có thể độ lượng rộng lớn như vậy?”

Người ăn mày mù nói: “Tôi đang tìm lại phúc báo của mình!”

“Thật là khó hiểu?” Tên ăn mày ngồi bên cạnh thốt lên.

Người ăn mày mù trầm ngâm một lát rồi nói: “Tôi sẽ kể cho cậu nghe câu chuyện này thì cậu sẽ hiểu ngay!”

Nói rồi, người ăn mày mù bắt đầu cất lời kể:

Trước đây rất lâu rồi, cách kinh thành không xa có một gia đình giàu có, chủ nhân tên là Lý Phóng. Mặc dù vô cùng giàu có nhưng mãi đến tuổi trung niên, vợ chồng họ mới có con nên vô cùng vui mừng và đặt tên là Đại Hỷ.

Hai vợ chồng họ vui mừng quá không biết đối xử với đứa con này thế nào cho phải nên nuông chiều Đại Hỷ từ bé, muốn gì được đấy, thậm chí đứa trẻ muốn đánh ai thì đánh, cả gia đình và người ở đều vui vẻ tiếp nhận.

Khi Đại Hỷ lớn lên, cậu ta càng hoành hành ngang ngược, khiến cho hàng xóm láng giềng sống cũng không được yên thân. Mỗi ngày Đại Hỷ đều tiêu tốn không biết bao nhiêu tiền bạc.

Một ngày, Đại Hỷ đang đi trên đường thì gặp một cô gái xinh đẹp, hắn ta lập tức nảy sinh ý đồ xấu, có hành vi khiếm nhã với cô gái. Cô gái đang lúc sợ hãi thì gặp được một vị lão hòa thượng cứu đi.

Ngày hôm sau, Đại Hỷ tìm đến ngôi chùa mà vị lão hòa thượng kia sinh sống. Vừa bước vào cửa chùa thì lão hòa thượng cũng từ cửa chính đi ra. Đại Hỷ đoán rằng cô gái đó trốn ở bên trong nên muốn xông vào tìm thì bị lão hòa thượng ngăn lại. Đại Hỷ không nói không rằng, dùng gậy gỗ đánh vào đầu lão hòa thượng. Có lẽ, vì đánh trúng vào huyệt nên vị lão hòa thượng lăn ra mặt đất và qua đời.

Đại Hỷ bị quan phủ bắt và bị kết tội phải đền mạng. Hắn ta không những không hối cải mà còn đổ tội cho vị lão hòa thượng đã chiếm đoạt cô gái kia của anh ta. Gia đình vì muốn giải vây của con trai, miễn khỏi chịu tội nên đã bán sạch gia tài để nhờ quan huyện tha mạng cho.

Ngay khi chuộc Đại Hỷ về, không ngờ đêm đó nhà họ bị cháy dữ dội, người mẹ bị lửa bốc lên làm mù mắt, người cha bị bỏng liệt người, rồi qua đời sau đó không lâu.

Cả người cả của đều bị tan biến mất, lúc này Đại Hỷ mới bừng tỉnh ngộ. Hắn ra sức làm mọi cách hiếu kính với mẹ, làm các việc mà xưa nay chưa từng làm như nấu cơm, giặt quần áo, đi làm thuê kiếm gạo. Cứ như vậy mãi cho đến khi người mẹ qua đời. Mấy năm sau, Đại Hỷ cũng vì bị bệnh tật không có tiền cứu chữa mà ra đi.

Đại Hỷ khi xưa chính là tôi ở kiếp này. Ngay từ khi ra đời tôi đã bị mù và bị cha mẹ bỏ rơi. Người nhặt tôi về nuôi chính là một người phụ nữ nhặt ve chai tàn tật. Tôi dựa vào sự chăm sóc của mẹ nuôi mà lớn lên. Sau đó, mẹ nuôi của tôi vì bị bệnh mà qua đời. Tôi lại trở thành đứa trẻ mù mồ côi.

Hôm ấy vì quá đau khổ, tôi đã đến bên mộ của mẹ nuôi tôi ngồi tựa vào đó mà khóc, tôi gào khóc đến chết đi sống lại, vừa khóc vừa trách mắng ông trời bất công, mãi cho đến lúc mệt quá mà thiếp đi lúc nào không hay. Trong giấc ngủ thiếp đi ấy, tôi đã gặp một ông lão tóc bạc phơ, mờ ảo hiện ra.

Ông lão ấy đưa tay vẽ một cái, làm tái hiện lên rất nhiều việc hung ác khiến tôi thấy sợ. Cuối cùng ông lão thở dài nói: “Tất cả những tội ác ban nãy ngươi chứng kiến, đều là ngươi đã làm ở kiếp trước đấy! Tội nghiệp của ngươi quá lớn, không những bắt nạt con trai, ức hiếp con gái, tiêu xài phung phí mà điều không thể tha thứ chính là phỉ báng, đánh chết người tu hành.

Tội nghiệp vô cùng sâu nặng, nhưng niệm tình ngươi cuối cùng đã biết tận hiếu với mẹ già nên ngươi mới được đầu thai làm người. Được làm người nhưng phải chịu tội, ba đời không có tiền bạc, ba đời không có hôn nhân, ba đời làm ăn mày mù. Mẹ nuôi của ngươi ở kiếp này chính là mẹ của ngươi ở kiếp trước, bởi vì kiếp trước ngươi có hiếu với mẹ nên kiếp này bà ấy đã nhận nuôi ngươi khôn lớn. Ở kiếp này, nếu như ngươi có thể giữ được tâm tính làm người tốt thì mới có thể tiêu trừ nghiệp chướng, khổ tận cam lai, kiếp sau sẽ có phúc báo!”

Kì thực, mọi thứ ở đời đều không rời khỏi quy luật “nhân quả”, phúc hưởng đời này chính là đức của đời trước, bất hạnh đời này hết thảy là do nghiệp đời trước do làm việc xấu, việc bất hảo mà sinh ra. Biết được Nhân quả, con người sẽ có ước thúc cho bản thân, từ đó tránh được nhiều tổn thất không đáng có trong đời.

Xem thêm: Cổ nhân dạy: Ở đời, nhan một chút là phúc, nhàn quá ắt thành họa