Lê Lợi và Trần Nguyên Hãn, rốt cuộc ai có thành kiến với ai?

Từ là bậc khai quốc công thần cùng Lê Lợi "nếm mật nằm gai", Trần Nguyên Hãn cuối cùng lại phải chịu cái chết ai oán. Có người nói, tất cả bắt nguồn từ sự nghi kỵ 1 chiều của Lê Lợi, song cũng có ý kiến cho rằng, đó là vụ án 2 chiều.

Đỗ Thu Nga Theo dõi
Sống Đẹp
Nguồn: Internet

Đại Việt thông sử có chép: Khi nhà Hồ mất, quân Minh xâm lược, trăm họ lầm than, Trần Nguyên Hãn nuôi chí cứu đời giúp dân. Khi biết Lê Lợi là người tài, ông vào Thanh Hóa tìm Lê Lợi, một lòng đi theo. Lê Lợi biết tài lược của ông nên đãi ngộ rất hậu, cho dự bàn mưu kín, cho theo đánh giặc lập công. 

Tháng 3/1428, Trần Nguyên Hãn đã được phong làm Tả Tướng Quốc. Thế nhưng sau cuộc kháng chiến, triều đình bắt đầu xuất hiện tranh chấp, Trần Nguyên Hãn xin về ở Ẩn. Lê Lợi đồng ý nhưng dặn cứ 1 năm 2 lần vào triều chầu vua. Sau khi về quê, ông cho dựng phủ lớn, đóng thuyền to, chính điều này đã tạo điều kiện cho những kẻ ghen ghét thừa cơ buông lời xúi giục nhà vua. Ông bị quy kết lộng hành và có âm mưu phản nghịch. Lê Lợi lệnh cho 42 lực sĩ xá nhân đến bắt ông về triều xét hỏi. Trên đường lên kinh, ông tự trầm mình xuống bến Đông Hồ trên dòng sông Lô tự vẫn. 

Trần Nguyên Hãn có thành kiến gì với Lê Lợi?

Cho đến nay, vụ án Trần Nguyên Hãn thường được xem là 1 án oan, hay đúng hơn, đó là một tai bay vạ gió. Có người nói, tất cả bắt nguồn từ sự nghi kỵ 1 chiều của Lê Lợi. Song cũng có nghiên cứu chỉ ra, đây là vụ án 2 chiều. Không chỉ Lê Thái Tổ có thành kiến với Trần Nguyên Hãn mà ngược lại, Hãn cũng có thành kiến với Lê Lợi.

Đọc lại các sử liệu hiện có về Trần Nguyên Hãn thì có thể thấy 1 điểm: Trần Nguyên Hãn không phục Lê Lợi. Tang thương ngẫu lục viết: Trần Nguyên Hãn ngủ đêm ở đền Lý Ông Trọng, nghe được chuyện thượng đế cho Lê Lợi làm vua, Lê Trãi (tức Nguyễn Trãi) làm tôi. Ông bèn đi tìm Nguyễn Trãi để thuật lại. Nguyễn Trãi đến đền đó để hỏi lại, thì thần bảo sang hỏi ở đền bà chúa Tiên Dung. Tiên Dung cũng nói như thế. Trần Nguyên Hãn và Nguyễn Trãi bèn vào Lam Sơn tìm Lê Lợi. Khi đến nơi thì “thấy Thái Tổ đương mặc áo nâu ngắn, vác bừa xua bò từ ngoài ruộng về. Vào ở mấy hôm, nhân gặp ngày giỗ, Thái Tổ giết lợn làm cỗ. Ông [tức Nguyễn Trãi] xuống bếp đun nấu. Thấy Thái Tổ cầm dao cắt thịt, vừa cắt vừa ăn, ông bảo riêng với ông Trần [Nguyên Hãn] rằng: “Bà Tiên Dung nói dối ta”. Hai người bèn bỏ về đền Tiên Dung đòi vàng lại. Tiên Dung báo mộng, giải thích rằng vì sao trên trời chưa giáng nên mới như thế. 

tran-nguyen-han-va-le-loi-co-thanh-kien-gi-voi-nhau-8
Trần Nguyên Hãn giữ mãi ấn tượng tiêu cực về tướng mạo của Lê Lợi (Tranh vẽ Lê Lợi)

Sau đó, Nguyễn Trãi và Trần Nguyên Hãn quay lại Lam Sơn lần nữa, thấy Lê Lợi đêm nằm đọc binh thư, mới đẩy cửa bước vào xin quy thuận. Điều đó cho thấy ấn tượng ban đầu của Trần Nguyên Hãn và Nguyễn Trãi về Lê Lợi rất xấu, chẳng những tướng mạo tầm thường (áo nâu, vác cày, xua bò), mà hành vi cũng lỗ mãng (vừa cắn thịt, vừa ăn vụng). Đương nhiên, về sau Nguyễn Trãi đã có sự đánh giá khác đi. Nhưng Trần Nguyên Hãn thì vẫn thế, cứ mãi có ấn tượng tiêu cực về tướng mạo của Lê Lợi.

Ông cũng từng nhận xét Lê Lợi “có tướng như Việt vương”. Sử ký, Việt vương Câu Tiễn thế gia có nói: Phạm Lãi gửi thư cho Đại phu Chủng rằng: “Vua Việt là người cổ dài, miệng diều hâu có thể cùng lo lúc hoạn nạn, nhưng không thể cùng vui sướng với ông ta”. Tướng như Việt vương Câu Tiễn tức cũng là người ăn cháo đá bát, giết hại công thần.

Tiên tri có 2 loại: Loại thứ nhất là thấy trước sự việc chưa phát sinh, đó mới là tiên tri; Loại thứ hai là dự đoán sự phát sinh của một sự việc, rồi bị ám ảnh về điều đó, liên tục hành xử theo hướng đó cho đến khi biến cổ thực sự xảy ra, gọi là lời tiên tri ứng nghiệm.

Tiên tri tự ứng nghiệm nghĩa là tự mình tạo ra kết cục mà mình đã dự đoán một cách vô thức. Trần Nguyên Hãn rơi vào trường hợp đó. Ông tự nhận xét tiêu cực về Lê Lợi. Việc đó mà lọt ra ngoài đến tai vua (thực tế đã lọt ra thật) thì liệu ông có còn được Thái Tổ tín nhiệm nữa không? Tất nhiên là không. Người ta nói vạ từ miệng mà sinh ra. Điều này là nói về trường hợp của Trần Nguyên Hãn.

Mối quan hệ quân - thần tan vỡ

Hãn mặc nhiên nghĩ rằng Lê Lợi là người xấu. Ông tự ý "làm nhiều nhà cửa, xây bằng gạch hoa và đóng thuyền chở binh khí”. Thế mà khi Lê Lợi sai lực sĩ xá nhân đến bắt về hỏi tội thì Trần Nguyên Hãn vội kết luận: "Tôi với hoàng thượng cùng mưu cứu nước, cứu dân, nay sự nghiệp lớn đã thành, hoàng thượng nghe lời gièm mà hại tôi. Hoàng thiên có biết xin soi xét cho".

Trần Nguyên Hãn không nhận thấy những việc mình làm là vi phạm quốc pháp, gieo sự nghi ngờ mà vội vàng chụp mũ Lê Lợi muốn giết mình, còn kêu gào ông trời phân xử. Lê Anh Chí đã chỉ ra một chi tiết khá thú vị: Hãn vừa dứt lời, trời liền nổi sóng dìm chết.

tran-nguyen-han-va-le-loi-co-thanh-kien-gi-voi-nhau
Đến nay, nhiều ý kiến khác nhau về nguyên nhân dẫn tới cái chết của Trần Nguyên Hãn

Nhìn lại ngôn hành của Hãn thì cũng có thể thấy chính ông cũng là 1 trong những nguồn gây ra cái chết của bản thân. Chính Trần Nguyên Hãn tự gieo rắc những nhận xét tiêu cực về Lê Lợi, qua đói làm xói mòn uy tín của chính mình. Những lời nhận xét đó nếu không khơi lên mối hiềm nghi trong lòng lê Lợi thì chí ít cũng làm trầm trọng thêm sự nghi ngờ đó. 

Hậu quả của việc vua tôi cùng tích lũy nghi ngờ lẫn nhau là mối quan hệ bị rạn nứt. Mối quan hệ quân thần bị rạn nứt thì người chịu thiệt nhiều nhất chính là thần tử. Đương nhiên, nói đi thì cũng phải nói lại, Trần Nguyên Hãn không phải là người duy nhất chịu trách nhiệm, cũng chưa chắc đã là người chịu trách nhiệm chính. Mối quan hệ quân thần giữa ông và Lê Thái Tổ sở dĩ tan vỡ, còn do một nguyên nhân chính trị sâu xa khác. 

Lời trần thuật về vụ án này ghi trong Đại Việt thông sử, truyện Trần Nguyên Hãn, cũng như trong Khâm định Việt sử thông giám cương mục, Việt sử cương mục tiết yếu là xuất xứ từ một tư liệu thời nhà Mạc - bộ Lê triều khiếu vịnh thi tập của Hà Nhậm Đại. Trong phần thơ vịnh Trần Nguyên Hãn, Hà Nhậm Đại có nói đến một chi tiết mà Lê Quý Đôn về sau đã cắt bỏ. Đó là, “đến khi Thái Tổ lên ngôi, Trần Cảo bị giết, Hãn rất bất bình”, mới nói Lê Lợi có tướng như Việt vương. Vậy Trần Cảo là ai? 

(Tổng hợp từ Zing, Thanh Niên)

Xem thêm: Bốn thuyết khác nhau về cái chết đầy bí mật của Trần Cảo - vị vua bù nhìn do Lê Lợi dựng lên

Bình luận
Mới nhất
Vui lòng để bình luận.

Đọc thêm

Theo đánh giá của vua Minh Mạng, Lê Khôi xứng đáng được coi là vị tướng giỏi nhất của Lê Lợi, đã có công đánh đuổi quân Minh.

Vị tướng nào của Lê Lợi chỉ cần nghe tên quân Chiêm Thành lập tức quy hàng?
0 Bình luận

Lê Thái Tổ có 7 nốt ruồi ở bả vai; Lê Thái Tông có 7 nốt ruồi tụ sau gáy; Trần Nhân Tông có nốt ruồi đen ở vai bên tả... đó đều là "điềm báo ngôi thiên tử" của các vị vua Việt.

Nốt ruồi - điềm báo mệnh thiên tử của các vị vua Việt
0 Bình luận

Vua Lê Thánh Tông được đánh giá là vị hoàng đế kiệt xuất, trị vì ở một trong những giai đoạn rực rỡ nhất trong lịch sử phong kiến Việt Nam.

Vị vua kiệt xuất triều Lê làm rạng danh nước Việt, 'dẫu Hán Vũ Đế, Đường Thái Tông cũng không thể hơn'
0 Bình luận

PC Right 1 GIF

Bài mới

Tin vui: Toàn dân được miễn viện phí cơ bản từ năm 2030

Bộ Chính trị đặt mục tiêu từ 2026 toàn dân được khám sức khỏe định kỳ miễn phí, đến 2030 miễn viện phí cơ bản theo quyền lợi bảo hiểm y tế.

Hải An
Hải An 2 ngày trước
Danh sách 14 nhóm học sinh, sinh viên được miễn học phí

Từ ngày 3/9, học sinh phổ thông, học viên giáo dục thường xuyên cấp trung học cơ sở, trung học phổ thông trong trường công lập sẽ được miễn học phí.

Hải An
Hải An 06/09
Lễ khai giảng đặc biệt của những “chiến binh nhí” tại Bệnh viện Ung bướu

Buổi khai giảng đặc biệt tại Bệnh viện Ung bướu TP.HCM đã gây xúc động mạnh cho những người dõi theo các bé. Học sinh trong lớp học là những bệnh nhi đang điều trị tại Bệnh viện Ung bướu. Có nhiều em vừa truyền dịch vừa học.

Hải An
Hải An 05/09
Góp áo cờ đỏ sao vàng gửi tặng trẻ em vùng cao sau Quốc khánh

Chỉ sau vài giờ đăng bài trên mạng xã hội, Hoàng Dũng đã nhận về gần 300 chiếc áo in hình cờ đỏ sao vàng để gửi tặng các bạn nhỏ vùng cao.

Hải An
Hải An 04/09
Cán bộ xã vượt vùng sạt lở trao quà Quốc khánh cho người dân vui Tết Độc lập

Hơn 2.500 người dân xã biên giới Yên Nhân (Thanh Hóa) đang bị cô lập, sơ tán do lũ quét, các cán bộ xã đã nỗ lực vượt sạt lở để phát quà 2/9 đúng hẹn cho bà con vui Tết Độc lập.

Thanh Tú
Thanh Tú 03/09
Lan toả điều tử tế: Ở lại nhặt rác sau buổi tổng duyệt diễu binh

Sáng 30/8, sau buổi tổng duyệt diễu binh, mẹ con chị Thu Hoài cùng nhiều tình nguyện viên ở lại thu gom rác trên phố Kim Mã, Giảng Võ, góp phần giữ gìn môi trường xanh sạch trong ngày lễ lớn.

Ấm lòng khoảnh khắc bà con cùng nhau nấu cháo, tiếp tế cho người dân ở chung cư ngập nước, mất điện

Thấy cư dân toàn Ecohome 1, phường Đông Ngạc (Hà Nội) bị cô lập do ngập nước, mất điện, người dân ở những tòa nhà xung quanh đã tổ chức nấu cháo, tiếp nước, sẻ chia khó khăn với những người hàng xóm.

Hải An
Hải An 28/08
Danh sách 40 điểm phát bánh, nước miễn phí cho người dân xem diễu binh, diễu hành

Người dân theo dõi các buổi hợp luyện và lễ diễu binh, diễu hành 2/9 sẽ được cấp phát bánh, nước và nhu yếu phẩm miễn phí tại 40 điểm dọc các tuyến trung tâm.

Hải An
Hải An 27/08
Công an Hà Tĩnh xuyên đêm giúp dân ứng phó bão số 5, sẵn sàng khắc phục sau bão

Trong khi bão số 5 đổ bộ trực tiếp vào tỉnh Hà Tĩnh với mưa lớn, gió giật dữ dội, lực lượng Công an các địa phương đã không quản hiểm nguy, kịp thời có mặt tại những điểm nóng, cứu giúp người dân trong hoạn nạn.

Thanh Tú
Thanh Tú 26/08
Hà Tĩnh: Nhiều khách sạn mở cửa miễn phí chung tay giúp bà con tránh bão

Để hỗ trợ người dân tránh trú an toàn, nhiều khách sạn, nhà nghỉ, cơ sở lưu trú ở các phường, xã trên địa bàn tỉnh Hà Tĩnh đã mở cửa miễn phí để đón người dân sơ tán. 

Thanh Tú
Thanh Tú 25/08
Ấm lòng Hà Nội: Sẵn sàng cho người lạ ngủ nhờ, mượn “view triệu đô” xem diễu binh 2/9

Hòa cùng bầu không khí hân hoan của ngày hội lớn, nhiều người dân Thủ đô sẵn sàng mở cửa nhà, cho người lạ “mượn view”, ngủ nhờ để được theo dõi lễ diễu binh, diễu hành 2/9.

Hải An
Hải An 22/08
Anh tài xế nhanh trí chặt cây đổ do mưa dông, giải tỏa ùn tắc trên phố Hà Nội

Lúc đi lấy hàng tại phố Lê Trọng Tấn (Hà Nội), nam tài xế bắt gặp một cành cây đổ giữa đường do mưa dông, gây ra ùn tắt nghiêm trọng nên đã nhanh trí mượn dao, một mình chặt cành giải phóng tuyến đường.

Chân dung 2 người Việt nhanh trí dùng săm xe đạp làm phao cứu sống 2 trẻ nhỏ chới với giữa biển ở Nhật

Thấy 2 em nhỏ chới với giữa biển, Mạnh Tuấn và Quốc Đạt (người Việt Nam ở Nhật Bản) đã nhanh trí dùng săm xe đạp làm phao, bơi ra ứng cứu, đưa các em an toàn vào bờ.

Hải An
Hải An 14/08
Phó trưởng công an xã ở Nghệ An quyên tiền xây tặng 2 căn nhà kiên cố giúp gia đình nghèo có chỗ ở ấm cúng

Về nhận nhiệm vụ ở nơi khó khăn, thấy 2 hộ dân phải ở trong căn nhà tạm bợ, phó trưởng công an xã đã đi vận động, quyên tiền xây tặng 2 ngôi nhà kiên cố cho bà con có chỗ ở mới ấm cúng hơn.

Hải An
Hải An 13/08
Đường sạt lở, người dân trong làng dùng võng gánh cụ bà băng rừng đi cấp cứu

Lũ lớn khiến đường đi sạt lở, thấy cụ bà có dấu hiệu kiệt sức, người dân trong làng đã dùng võng gánh, vượt đường rừng để đến Trạm Y tế dã chiến ở trung tâm xã Mỹ Lý để cấp cứu và điều trị.

Hải An
Hải An 12/08
Chân dung tài xế taxi cứu sống bé trai bị cát vùi ở Côn Đảo: “Việc mình cứu người là tự nhiên, ai gặp tình huống đó cũng sẽ làm như vậy thôi!”

Bé trai bị vùi trong hố cát sâu ở đặc khu Côn Đảo khi chơi cùng nhóm bạn đã may mắn được tài xế taxi Lê Văn Tý Hon và du khách hợp sức đào bới, đưa ra an toàn.

Hải An
Hải An 09/08
PC Right 1 GIF
Đề xuất