Danh nhân Hồ Hưng Dật: Ông tổ của Hồ Quý Ly, mưu sĩ giúp vua Đinh dẹp loạn 12 sứ quân

Nguyên tổ họ Hồ Việt Nam - Hồ Hưng Dật từng góp sức hiến kế để vua Đinh Bộ Lĩnh dẹp loạn 12 sứ quân. Khi đăng cơ, vua Đinh đã sắc phong ông làm trấn thủ Hoan Châu.

Đỗ Thu Nga Theo dõi
Sống Đẹp
Nguồn: Internet

Mưu sĩ phương Bắc giúp vua Đinh dẹp loạn 12 sứ quân

Theo Đại Việt sử ký toàn thư, Hồ Hưng Dật (907 - ?) vốn quê gốc ở Chiết Giang (Trung Quốc). Ông sống vào thời đại tương đương với Dương Tâm Kha của Việt Nam.

Hồ Hưng Dật sang làm thái thú ở Diễn Châu, sau sống ở hương Đào Bột (nay là xã Quỳnh Lâm, Nghệ An) rồi làm trại chủ tại đây. 

Cũng theo Đại Việt sử ký toàn thư và Việt Nam sử lược của Trần Trọng Kim thì: Hồ Hưng Dật đỗ Trạng nguyên thời Hậu Hán ((947 - 951) nằm trong thời Ngũ đại (906 - 960), là giai đoạn tan rã lần thứ hai của chế độ quân chủ Trung Quốc. Hậu Hán chỉ kéo dài 4 năm với hai đời vua là Hậu Hán đế Lưu Trí Viễn và Hán Ẩn đế Lưu Thừa Hữu (theo gia phả do tiến sĩ hồ Sĩ Dương biên soạn).  

Nguyen-to-ho-Ho-Viet-Nam-Ho-Hung-Dat-la-ai-9
Tranh vẽ Đinh Bộ Lĩnh chơi trận cờ lau

Chính sách của Hậu Hán tàn bạo vô cùng. Triều đình ban lệnh kẻ nào lén giữ một tấc da bò, không nộp hết cho triều đình sẽ bị xử tử. Vậy nên, dân chúng trốn thuế và lánh đi rất nhiều.

Hồ Hưng Dật đã nam tiến ngay sau khi đỗ Trạng nguyên, sang Giao Châu, chính sau cuộc cướp quyền của Dương Tam Kha ((945 - 950) và đối đầu với cuộc nổi loạn Thập nhị sứ quân (945 - 967). Ông tìm nơi lánh nạn và kiếm kế sinh sống tại hương Bào Đột (xã Ngọc Sơn, huyện Quỳnh Lưu, Nghệ An). 

Khi đến Hoan Châu, ông quen với Đinh Công Trứ, thân sinh vua Đinh Bộ Lĩnh. Khi vua Đinh Bộ Lĩnh dấy quân dẹp các sứ quân, có đến gặp ông, thăm dò xem ông có tham gia dấy quân không. Ông có góp ý với vua Đinh Bộ Lĩnh về kế hoạch dẹp loạn sứ quân. Còn việc tham gia dấy binh thì ông thổ lộ với Đinh Bộ Lĩnh là mới lưu lạc đến đây, chỉ xin “vạn đại vi dân” (theo Hồ tộc phả ký của Hồ Sĩ Phôi).

Đền thờ nguyên tổ họ Hồ - di sản văn của nước Việt

Sau cuộc nam tiến từ đát Chiết Giang xưa là Ngô Việt nằm trong địa bàn Bách Việt, để tránh Hán hóa, ông đã đến xứ Lạc Việt, hòa nhập cộng đồng. Sách cũ còn ghi triết lý "phúc bất năng hưởng tận” của ông để con cháu đời đời chia sẻ với cộng đồng niềm vui, hạnh phúc.

Hơn 1 nghìn năm từ khi nguyên tổ Hồ Hưng Dật vị ở Giao Châu, con cháu họ Hồ (đến nay hơn 40 đời) tiếp thu giáo huấn của nguyên tổ, phấn đấu làm tròn nhiệm vụ công dân nước Việt trên tất cả các mặt văn trị, võ công, kinh bang tế thế.

Đền thờ nguyên tổ họ Hồ được các vua Hồ (Hồ Quý Ly, Hồ Hán Thương) xây cất ở nơi ông lập nghiệp (hương Bào Đột) vào năm Quý Mùi (1403) niên hiệu Khai Đại thứ nhất. Đây là một ngôi đền lớn với kiến trúc Trần Hồ, chẳng những là di sản văn hoá có giá trị của Nghệ An, mà của cả nước. 

Do không thấy hết giá trị của đền nên đền không được bảo vệ. Ngày nay con chúa họ Hồ - cùng với sự giúp đỡ của chính quyền địa phương - đang có kế hoạch tái tạo một phần để tưởng niệm nguyên tổ Hồ Hưng Dật - vị tổ sản sinh nhiều nhân vật kiệt xuất cho đất nước sốt trường kỳ lịch sử từ thế kỷ thứ X cho đến nay.

Sự hiểu biết về nguyên tổ họ Hồ Việt Nam chưa nhiều, nhưng những nét cơ bản đã được Quốc sử khẳng định. Đó là điều sở đắc và niềm vui của con cháu họ Hồ.

Nguyen-to-ho-Ho-Viet-Nam-Ho-Hung-Dat-la-ai-0

Gần đây, bài thơ "Nhớ Nguyễn xuân Phầu" ông Ngô Đức Tiến (Báo Nghệ An số 2493 ngày 5/3/2000) đã viết: “Khi Trạng Nguyên Hồ Hưng Dật được cử sang làm Thái thú ở Châu Diễn năm 627, đã chọn Khe Sừng Quỳ Lăng làm châu trị của châu Diễn là có làng Quì Lăng…”. Chúng tôi không rõ ông Tiến đã dựa vào sử liệu nào mà viết như thế. Năm 627 là thuộc đời Đường Thái Tông Lý Thế Dân (626 - 649). Trong khi đó, quốc sử ghi Hồ Hưng Dật sang Giao Châu thời Hậu Hán - Ngũ Đại (947 - 951).

Chả nhẽ ông sang Việt Nam trước khi ông ra đời khoảng 300 năm! Theo Vân Đài loại ngữ thì thế kỷ thứ 7, thứ 8, Quỳ Lăng là trị sở châu Diễn, qua nhiều triều, trị sở châu Diễn lúc ở Quì Lăng, lúc ở Đường Khê, lúc ở Thành Trài, lúc ở Diễn Thành. Giữa thế kỷ thứ X, Hồ Hưng Dật mới sang Giao Châu khi mà Ngô Quyền đã giành độc lập sau 1000 năm Bắc thuộc. Chả nhẽ bấy giờ ông lại làm Thái thú đô hộ châu Diễn ư?

Có người còn bào Đình Sừng là nơi ở, nơi làm việc của Hồ Hưng Dật và đề nghị xem đó là đền thờ nguyên tổ họ Hồ. Thật ra, tại đây còn có dòng chữ ghi rõ: “Tân Phúc đình, Quì Lăng xã, lý tác Hoàng triều Duy Tân” (đình Tân Phúc, xã Quì Lăng làm vào đời vua Duy Tân).

Chúng tôi nghĩ rằng, nếu có cứi liệu rõ ràng trên bước đường tìm nơi cư trú lập nghiệp, có thời gian, Hồ Hưng Dật cư trú tại Quì Lăng thì con cháu đặt hương án tưởng niệm cụ tại đó là việc làm bình thường (cũng như sau này đối với tổ Hồ Hồng, ngoài nhà thờ ở Quỳnh Đôi, còn có nhà thờ ông ở Huế, ở Đà Nẵng - Quảng Nam). Còn nhà thờ chính của nguyên tổ họ Hồ Việt Nam - Hồ Hưng Dật là ở hương Bào Đột xã Ngọc Sơn, huyện Quỳnh Lưu tỉnh Nghệ An.

Ngày 12/12/2014, Bộ văn hóa thể thao và du lịch có quyết định số 4106/QĐ-BVHTT&DL xếp hạng Di tích lịch sử cấp quốc gia - Đền thờ Nguyên tổ Họ Hồ Việt Nam, Trạng nguyên Hồ Hưng Dật - thần thành hoàng; thờ các Vua Hồ và các bậc tiên liệt họ Hồ Việt Nam.

Đây là sự ghi nhận của nhà nước và xã hội đối với những người có công với dân, với nước; với một công trình có giá trị lớn về đời sống văn hóa tâm linh, lịch sử và nghệ thuật kiến trúc.

Lịch sử của nguyên tổ họ Hồ theo trang thông tin Họ Hồ Việt Nam

Năm Quý Mùi 1403, vua Hồ Hán Thương vâng lệnh Thái Thượng Hoàng Hồ Quý Ly xây dựng đền tại thôn Bào Đột (xưa) nay là xã Ngọc Sơn, huyện Quỳnh Lưu để thờ nguyên tổ họ Hồ Việt Nam – Trạng nguyên Hồ Hưng Dật. Ngài là người Bách Việt ở Chiết Giang thời Ngũ đại, còn gọi là Ngũ Quý Hậu Hán Ân Đế, là nho thần về nước ta thời hậu Ngô làm quan Thái thú Châu Diễn (nay là các huyện Diễn Châu, Quỳnh Lưu, Yên Thành, Nghĩa Đàn).

Đến thời loạn lạc 12 sứ quân, ngài lui về làm trại chủ Hương Đào Bột. Cuộc đời ngài là tấm gương sáng về đức cao vọng trọng khi ở chốn quan trường, cũng như lúc lui về làm thường dân. Ngài luôn tỏ rõ tâm niệm và di huấn lại cho cháu con là “Vạn đại vi dân”, nghĩa là muôn đời vì dân, muôn đời làm dân. Vì vậy, khi ngài qua đời, nhân dân trong vùng tôn thờ ngài là Thần Thành Hoàng và rước các vua Hồ về cùng phối tế tại đền, nên quen gọi là đền vua Hồ.

Đền tọa lạc trên vùng đất của dãy núi Ý Sảo, thế long ngai vững chắc, bên phải là Hòn Rồng, bên trái là Hòn Rết và núi Ngọc. Trải qua thời gian và thăng trầm thế sự, đền vua Hồ dần trở thành phế tích. Với tâm nguyện và ý thức thành kính tri ân tiên tổ, con cháu họ Hồ Việt Nam đã chung sức, chung lòng quyết tâm phục dựng lại linh từ của dòng họ. Sau gần 4 năm xây dựng, đền vua Hồ, từ đường của họ Hồ Việt Nam cơ bản được phục dựng theo quy hoạch.

Nguyen-to-ho-Ho-Viet-Nam-Ho-Hung-Dat-la-ai-8
Lễ tế tổ họ Hồ (Quỳnh Lưu) - (Ảnh" Báo Nghệ An)

Trong không gian quy hoạch hơn 150ha được UBND tỉnh Nghệ An phê duyệt tại Quyết định số 2697/QĐUB ngày 10/6/2009, đến nay, các hạng mục chính của đền đã được phục dựng. Các công trình phụ trợ như đường đi, hệ thống điện chiếu sáng, cấp nước, thoát nước, sân vườn, cây cảnh khá hoàn chỉnh, tạo vẻ hoành tráng, uy nghiêm, lưu giữ được nét cổ kính của ngôi đền xưa.

Đền là công trình kiến trúc bằng gỗ lim, được phục dựng với quy mô lớn, đồ sộ, trang trí công phu với nhiều mảng khắc, chạm tinh tế, đẹp mắt, kết hợp hài hòa giá trị sử dụng với giá trị thẩm mỹ thể hiện được phong cách kiến trúc cổ truyền của dân tộc.  Các tài liệu và hiện vật được lưu trữ, thờ phụng tại đền giúp chúng ta hiểu biết thêm về bề dày lịch sử, văn hóa, tín ngưỡng, thờ phụng, phong tục, tập quán, truyền thống trọng đạo của nhân dân đối với người có công với dân với nước.

Các hoạt động tế tổ ngày 10 và ngày 11 tháng Giêng Âm lịch, Lễ hội đền vua Hồ vào tiết Thanh Minh (từ ngày 12 -15 tháng ba Âm lịch) diễn ra tại đền đang được phục dựng trở thành nét đẹp dân gian, phản ánh tình cảm, sự biết ơn, ngưỡng vọng của con cháu, của nhân dân đối với các bậc tiền nhân, người có công; phản ánh phong tục đẹp trong đời sống văn hóa tâm linh và bản sắc văn hóa của dân tộc.

Thông qua đó, thắt chặt tinh thần đoàn kết cộng đồng, giáo dục truyền thống, đạo lý “uống nước nhớ nguồn” khơi dậy niềm tự hào tình yêu dòng họ, quê hương, đất nước; ý thức bảo vệ và phát huy giá trị vĩnh hằng của di tích lịch sử văn hóa.

(T/h)

Xem thêm: Hồ Quý Ly không hẳn là người tham sống sợ chết

Bình luận
Mới nhất
Vui lòng để bình luận.

Đọc thêm

Tháng 2/1400, Hồ Quý Ly cướp ngôi vua Trần Thiếu Đế, xưng là Thánh Nguyên, lập con trai tên Hán Thương làm thái tử. Ấy là khi bên Trung Quốc đang đánh nhau loạn xạ.

Vì sao Hồ Quý Ly nhất định phải cướp ngôi nhà Trần vào đúng năm 1400 mà không phải sớm hơn hay muộn hơn?
0 Bình luận

Trần Nguyên Đán biết trước tương lai nhờ tử vi. Thậm chí, ông còn nhìn xa hơn tiên tri được chuyện Hồ Quý Ly tạo phản, cướp ngôi. 

Loạt tiên đoán ứng nghiệm của vị tể tướng cố giữ cơ nghiệp nhà Trần [Kỳ 1]: Nhìn thấu dã tâm của Hồ Quý Ly
0 Bình luận

Sinh thời Hồ Quý Ly có nhiều thê thiếp. Ngoài những người sống cùng trong hậu cung, ông có một số bà vợ ở trong dân gian. Dưới đây là 3 giai thoại ly kỳ về chuyện tình ái của Hồ Quý Ly.

Hồ Quý Ly và 3 giai thoại tình ái ly kỳ
0 Bình luận

PC Right 1 GIF

Bài mới

Xúc động khoảnh khắc con trai gả mẹ 53 tuổi đi lấy chồng: “Dù ở độ tuổi nào, ai cũng xứng đáng có được những hạnh phúc riêng của mình”

Trong ngày cưới, người con trai đã chủ động trao tặng nhẫn vàng, kiềng vàng và bày tỏ lời cảm ơn, biết ơn vì công sinh thành, nuôi dưỡng, cũng như chúc phúc cho mẹ.

Thanh Tú
Thanh Tú 3 ngày trước
Mùa hè tình nguyện đặc biệt của những bạn trẻ Mỹ tại Việt Nam

Dù chỉ mới 16,17 tuổi và không phải là những thợ xây chuyên nghiệp nhưng nhóm bạn trẻ đến từ Mỹ đã không ngại ngần xắn tay áo, khiêng gạch, trộn xi măng giúp người dân Quảng Ngãi xây nhà tình nghĩa.

Hải An
Hải An 3 ngày trước
Hà Nội chi 3.000 tỷ hỗ trợ bữa trưa cho học sinh tiểu học

Từ năm học 2025-2026 tới đây, 768.000 học sinh tiểu học ở Hà Nội, gồm cả công lập và tư thục, sẽ được hỗ trợ 20.000-30.000 đồng bữa ăn trưa mỗi ngày.

Hải An
Hải An 3 ngày trước
Nam sinh đưa em đến điểm thi nhờ người trông hộ đã trúng tuyển vào trường THPT top đầu Hà Nội

Nam sinh Nguyễn Mạnh Đức từng được biết đến với khoảnh khắc đưa em gái đến điểm thi nhờ anh chị tình nguyện viên trong hộ để vào thi lớp 10 đã trúng tuyển vào trường THPT top đầu Hà Nội.

Hải An
Hải An 5 ngày trước
Tin vui: Toàn dân được khám sức khỏe định kỳ miễn phí từ năm 2026

Từ năm 2026, người dân sẽ được khám sức khỏe định kỳ miễn phí ít nhất một lần mỗi năm, theo dự thảo Nghị quyết của Bộ Chính trị đang được xây dựng.

Hải An
Hải An 5 ngày trước
Ông ngoại Hà Nội một tay chăm cháu 7 tháng tuổi từ A đến Z khiến cộng đồng mạng trầm trồ

Nhìn khoảnh khắc ông ngoại U70 chăm sóc cháu nhỏ từ bế ru, cho ăn, quấy cháu,… đến chơi cùng cháu cả ngày với thái độ ân cần, yêu thương khiến ai cũng xúc động và ngưỡng mộ.

Hải An
Hải An 6 ngày trước
Cảnh sát Hà Nội huy động ca nô giải cứu nữ sinh viên chới với dưới sông Hồng

Nhận được thông tin một nữ sinh viên nhảy cầu Vĩnh Tuy, chới với dưới dòng nước xiết ở sông Hồng, Cảnh sát PCCC&CNCH đã kịp thời huy động ca nô để giải cứu.

Đăng Dương
Đăng Dương 6 ngày trước
Khoảnh khắc ấm lòng: CSGT kịp thời hỗ đưa tài xế đột quỵ trên cao tốc đi cấp cứu

Phát hiện tài xế xe cẩu bất tỉnh trong cabin trên cao tốc Pháp Vân – Cầu GIẽ, CSGT đã ngay lập tức mở đường, hỗ trợ đưa nạn nhân tới bệnh viện cấp cứu.

Đăng Dương
Đăng Dương 7 ngày trước
Không chờ đủ thủ tục, bác sĩ quyết định phẫu thuật khẩn cấp cho chàng trai “vô danh, ví rỗng”

Chàng trai 20 tuổi nhập viện trong tình trạng hôn mê sâu, không giấy tờ, không người thân. Không chờ đủ thủ tục, các bác sĩ quyết định mổ khẩn cầu để cứu người trong thời gian vàng.

Hải An
Hải An 05/07
Người dân Quảng Ngãi mở rộng vòng tay san sẻ chỗ ở với cán bộ từ Kon Tum chuyển về

Thấy các cán bộ Kon Tum mới chuyển về chưa có chỗ ở, người dẫn Quảng Ngãi đã mở rộng vòng tay giúp đỡ, chào đón, giúp họ nhanh chóng ổn định cuộc sống và công việc.

Thanh Tú
Thanh Tú 04/07
Không chỉ kịp thời đưa cháu bé tai nạn đi cấp cứu chiến sĩ CSGT còn hỗ trợ viện phí

Phát hiện cháu bé bị tai nạn giao thông khi đang trên đường làm nhiệm vụ, chiến sĩ đội CSGT số 6 (CATP Hà Nội) đã kịp thời đưa nạn nhân đi cấp cứu và hỗ trợ một phần viện phí.

Hải An
Hải An 03/07
Giao hàng gặp trời mưa, nam shipper nhanh tay dọn đậu phộng giúp chủ nhà

Giao hàng gặp trời mưa, thấy nhà chỉ có người già và trẻ nhỏ, nam shipper liền nhanh tay gom đậu phộng giúp. Hành động ấm lòng khiến dân mạng tấm tắc khen ngợi.

Hải An
Hải An 03/07
Ấm lòng trước khoảnh khắc loạt ô tô che chắn cho xe máy qua cầu lúc mưa to gió lớn ở Hà Nội

“Những lúc này, tôi chỉ mong xe mình to hơn để che được nhiều người hơn”, chia sẻ của tài xế xe tải khiến nhiều người xúc động.

Hải An
Hải An 02/07
CSGT Lâm Đồng kịp thời hỗ trợ sản phụ sinh con an toàn trên đường

Vào khoảng 4h50 ngày 1/7, trong lúc tuần tra giao thông, CSGT Lâm Đồng đã kịp thời phát hiện và hỗ trợ một sản phụ chuyển dạ sinh con ngay trên xe đặc chủng.

Hải An
Hải An 02/07
3 cuộc đời được hồi sinh nhờ nghĩa cử hiến tạng cao đẹp

Sau tai nạn giao thông, một người phụ nữ ở TP.HCM được xác định chết não, gia đình đã quyết định hiến tạng, đem lại sự sống cho 3 bệnh nhân đang nguy kịch.

Hải An
Hải An 01/07
PC Right 1 GIF
Đề xuất