Vì sao Hồ Quý Ly nhất định phải cướp ngôi nhà Trần vào đúng năm 1400 mà không phải sớm hơn hay muộn hơn?

Tháng 2/1400, Hồ Quý Ly cướp ngôi vua Trần Thiếu Đế, xưng là Thánh Nguyên, lập con trai tên Hán Thương làm thái tử. Ấy là khi bên Trung Quốc đang đánh nhau loạn xạ.

Đỗ Thu Nga Theo dõi
Sống Đẹp
Nguồn: Internet

Trong dòng chảy lịch sử, các triều đại thịnh rồi suy, triều đại sau nối triều đại trước vốn là chuyện rất đỗi bình thường. Thế nhưng, có điều đại khi thay thế lại tạo ra chiến công vang dội như nhà Trần, nhưng cũng có triềuiều đại vừa làm mất nước vừa khiến đời sau chê trách như Hồ Quý Ly. 

Nhắc đến chuyện Hồ Quý Ly cướp ngôi, sử sách nào cũng khẳng định rằng, đó là quyết định nóng vội, không quan sát kỹ cục diện để cuối cùng chuốc tai vạ cho dòng họ, đẩy đất nước vào cảnh bị phương Bắc giày xéo. 

Tuy nhiên, nhìn nhận thực tế thì thấy rằng, Hồ Quý Ly đã toan tính kỹ và lựa chọn thời cơ khá thông minh để quyết định đảo chính. Chỉ tiếc là tính khéo đến mấy cũng không thể lường hết dòng chảy lịch sử. 

Sử chép, sau khi thượng hoàng Trần Nghệ Tông năm 1394 qua đời thì quyền hành rơi vào tay cha con Hồ Quý Ly. Tháng 2/1395, Quý Ly sai giết tôn thất là Nguyên Uyên, Nguyên Dận và sĩ nhân là Nguyễn Phù. Cùng năm, ép vua Trần Thuận Tông bổ dụng Quý Ly giữ chức Nhập nội phụ chính thái sư bình chương quân quốc trọng sự, Tuyên Trung Vệ quốc đại vương. Rồi lại ép phải cho Quý Ly đeo phù hiệu kim lân, lại được ở tại phía hữu sảnh và đài, đặt tên chỗ ở là "Hoạch Lư".

Vi-sao-Ho-Quy-Ly-cuop-ngoi-nha-Tran-khi-Trung-Quoc-dai-loan-0

Nhân đấy, Quý Ly biên dịch thiên "Vô dật" ra quốc ngữ để dạy quan gia. Mệnh lệnh ban ra thì xưng là phụ chính cai giáo hoàng đế (theo Khâm định Việt sử thông giám cương mục).

Vào đầu năm 1397, Quý Ly sai Lại bộ thượng thư Đỗ Tỉnh đi Thanh Hóa dựng kinh đô mới. Tháng 4 cùng năm, Quý Ly muốn dời kinh đô vào Thanh Hóa, mới đổi Thanh Hóa làm THanh Đô trấn, lại đổi Quốc Oai lộ làm Quảng Oai trấn, Đà Giang lộ làm Thiên Hưng trấn, Nghệ An lộ làm Lâm An trấn, Trường Yên lộ làm Thiên Quan trấn, Diễn Châu lộ làm Vọng Giang trấn, Lạng Sơn phủ làm Lạng Sơn trấn, Tân Bình phủ làm Tân Bình trấn. Tháng 10, mùa đông. Quý Ly bắt em nhà vua rời kinh đô vào Thanh Hóa và giết hai người cung nữ.

Khâm định Việt sử cương mục thông giám cũng có chép khá chi tiết về chuyện này như sau: Nhà vua đi An Sinh để bái yết lăng tẩm, Quý Ly bắt ép xa giá cùng đi đến sông Đại Lại; lúc ấy cung nhân là Trần Ngọc Kỵ và Trần Ngọc Kiểm nói kín với nhà vua là nếu thiên đô, tất nhiên có việc cướp ngôi. Quý Ly nghe biết chuyện cho rằng viên miếu lệnh là Lê Hợp và viên phụ đạo ở Cổ Lũng là Lương Ông đều đồng mưu, nên giết cả mấy người này. Rồi sai Hành khiển Lương Nguyên Bưu dỡ các điện Thụy Chương và Thiên An bắt dân các châu Từ Liêm và Nam Sách chở gạch ngói và gỗ đến kinh đô mới: khi đi đường thủy, gặp gió bão, bị chìm đắm mất quá nửa.

Một loạt hành động như giết tôn thất, đeo phù hiệu kim lân, đặt chỗ ở và đặc biệt là dời đô đã cho thấy Hồ Quý Ly có dã tâm cướp ngôi. Song Quý Ly dám đảo chính ngay vì sợ việc thí ngôi của mình sẽ tạo cơ hội cho Minh Thái Tổ Chu Nguyên Chương phát động chiến tranh.

Vi-sao-Ho-Quy-Ly-cuop-ngoi-nha-Tran-khi-Trung-Quoc-dai-loan-7
Thành nhà Hồ ở Thanh Hóa

Đến năm 1394, ki Minh Thái Tổ ốm rồi mất và cháu là Minh Huệ Tông lên ngôi thì Hồ Quý Ly mới bắt đầu đẩy mạnh việc thúc ép con rể là Trần Nhuận Tông nhường ngôi cho cháu ngoại là Trần Thiếu Đế để đi tu.

Sử chép về việc này như sau: "Lúc ấy Thái tử mới 3 tuổi, khi nhận tờ chiếu truyền ngôi, không biết lạy. Quý Ly sai Thái hậu (tức con gái của Hồ Quý Ly) lạy đằng trước để Thái tử theo sau. Quý Ly tự xưng là Khâm đức Hưng liệt đại vương”.

Hồ Quý Ly đặt cháu ngoại trên ngai vàng khoảng gần 2 năm thì thúc đẩy mạnh mẽ việc nhường ngôi. Sử chép, vào tháng 2, mùa xuân (1400). Quý Ly truất nhà vua làm Bảo Ninh đại vương, Quý Ly tự xưng hoàng đế. Tại sao Quý Ly lại chọn đúng 1400 mới chính thức soán ngôi mà không làm sớm hơn hay muộn hơn? Đó là vì Quý Ly nhân lúc Trung Quốc đại loạn khi quân đội triều đình của Minh Huệ Tông đang đánh nhau tưng bừng với quân Yên của Chu Đệ (từ giữa tháng 7/1399). Hồ Quý Ly muốn tranh thủ lúc đó cướp ngôi thì người Minh đang bận đánh nhau sẽ không có tâm trí nhòm ngó nước ta.

Tiếc thay, Hồ Quý Ly dù tính toán giỏi cỡ nào đi chăng nữa cũng không thể ngờ được, cuộc nội chiến ở Trung Quốc lại kết thúc chóng vánh như thế. Các cuộc nội chiến ở Trung Quốc thời Tam Quốc, Nam Bắc triều hay Ngũ Hồ thập lục quốc, Ngũ đại thập quốc phải mất cả trăm năm hay ít nhất vài chục năm mới kết thúc.

Vi-sao-Ho-Quy-Ly-cuop-ngoi-nha-Tran-khi-Trung-Quoc-dai-loan

Ngay cả Chu Nguyên Chương năm xưa cũng phải mất hơn 10 năm mới đánh bại được quân Nguyên và các thế lực cát cứ khác để lập nên nhà Minh. Còn Chu Đệ từ lúc phát động đảo chính tại Bắc Bình cho đến khi tiến quân vào Nam Kinh, lật đổ Kiến Văn hoàng đế, tức Minh Huệ Tông thì chỉ mất có 3 năm.

Vào cuối năm 1401, Hồ Quý Ly cũng đã đoán định được cuộc chiến chóng vánh ở phương Bắc nên đã đi nước cờ nhường ngôi cho Hồ Hán Thương. Sở dĩ, Quý Ly không nhường ngôi cho con cả là Hồ Nguyên Trừng là vì mẹ của Hán Thương vốn là con gái vua Trần Minh Tông. Như thế thì việc để Hán Thương nối dòng họ Trần sẽ dễ ăn nói với dư luận trong nước cũng như đối phó khủng hoảng ngoại giao, tránh tạo cớ cho nhà Minh bắt bẻ.

Ngay khi Hán Thương lên ngôi, việc làm đầu tiên chính là sai sứ sang nhà Minh nói dối là dòng dõi họ Trần đã tuyệt tự, xin lấy danh nghĩa là cháu ngoại tạm quản lý việc trong nước.

Thế nhưng, Hồ Quý Ly chẳng thể lường trước được rằng, Chu Đệ cũng là một cáo già và đã nuôi dã tâm bành trướng xuống phía Nam nhiều năm nay. Sau khi đăng cơ năm 1402, Chu Đệ bắt đầu sinh sự với lý do Hồ Quý Ly cướp ngôi nhà Trần. 

Cuối cùng là cuộc chiến không tránh khỏi theo đúng quy luật bang giao giữa ta và các triều đại Trung Quốc phong kiến: Mỗi khi nước ta có việc thay đổi triều đại thì triều đình phương Bắc kiếm cớ can thiệp thô bạo vào nước ta với mục đích cuối cùng là áp đặt nền đô hộ.

Xem thêm: Hồ Quý Ly dùng kế 'lấy độc trị độc' với nhà Minh: Suy cho cùng cũng vì nền độc lập của Đại Ngu

Bình luận
Mới nhất
Vui lòng để bình luận.

Đọc thêm

Trần Nguyên Đán biết trước tương lai nhờ tử vi. Thậm chí, ông còn nhìn xa hơn tiên tri được chuyện Hồ Quý Ly tạo phản, cướp ngôi. 

Loạt tiên đoán ứng nghiệm của vị tể tướng cố giữ cơ nghiệp nhà Trần [Kỳ 1]: Nhìn thấu dã tâm của Hồ Quý Ly
0 Bình luận

Sinh thời Hồ Quý Ly có nhiều thê thiếp. Ngoài những người sống cùng trong hậu cung, ông có một số bà vợ ở trong dân gian. Dưới đây là 3 giai thoại ly kỳ về chuyện tình ái của Hồ Quý Ly.

Hồ Quý Ly và 3 giai thoại tình ái ly kỳ
0 Bình luận

Việc Hồ Quý Ly đầu hàng, bị bắt, trở thành tù nhân bị dẫn sang Yên Kinh khiến sử gia đương thời và hậu thế vô cùng bất mãn. Nhiều ý kiến cho rằng, ông tham sống sợ chết nên làm thế. Tuy nhiên, nếu soi xét cục diện chính trị khi ấy thì có thể thấy điều khác...

Hồ Quý Ly không hẳn là người tham sống sợ chết
0 Bình luận

PC Right 1 GIF

Bài mới

Không chờ đủ thủ tục, bác sĩ quyết định phẫu thuật khẩn cấp cho chàng trai “vô danh, ví rỗng”

Chàng trai 20 tuổi nhập viện trong tình trạng hôn mê sâu, không giấy tờ, không người thân. Không chờ đủ thủ tục, các bác sĩ quyết định mổ khẩn cầu để cứu người trong thời gian vàng.

Hải An
Hải An 16 giờ trước
Người dân Quảng Ngãi mở rộng vòng tay san sẻ chỗ ở với cán bộ từ Kon Tum chuyển về

Thấy các cán bộ Kon Tum mới chuyển về chưa có chỗ ở, người dẫn Quảng Ngãi đã mở rộng vòng tay giúp đỡ, chào đón, giúp họ nhanh chóng ổn định cuộc sống và công việc.

Thanh Tú
Thanh Tú 2 ngày trước
Không chỉ kịp thời đưa cháu bé tai nạn đi cấp cứu chiến sĩ CSGT còn hỗ trợ viện phí

Phát hiện cháu bé bị tai nạn giao thông khi đang trên đường làm nhiệm vụ, chiến sĩ đội CSGT số 6 (CATP Hà Nội) đã kịp thời đưa nạn nhân đi cấp cứu và hỗ trợ một phần viện phí.

Hải An
Hải An 3 ngày trước
Giao hàng gặp trời mưa, nam shipper nhanh tay dọn đậu phộng giúp chủ nhà

Giao hàng gặp trời mưa, thấy nhà chỉ có người già và trẻ nhỏ, nam shipper liền nhanh tay gom đậu phộng giúp. Hành động ấm lòng khiến dân mạng tấm tắc khen ngợi.

Hải An
Hải An 3 ngày trước
Ấm lòng trước khoảnh khắc loạt ô tô che chắn cho xe máy qua cầu lúc mưa to gió lớn ở Hà Nội

“Những lúc này, tôi chỉ mong xe mình to hơn để che được nhiều người hơn”, chia sẻ của tài xế xe tải khiến nhiều người xúc động.

Hải An
Hải An 4 ngày trước
CSGT Lâm Đồng kịp thời hỗ trợ sản phụ sinh con an toàn trên đường

Vào khoảng 4h50 ngày 1/7, trong lúc tuần tra giao thông, CSGT Lâm Đồng đã kịp thời phát hiện và hỗ trợ một sản phụ chuyển dạ sinh con ngay trên xe đặc chủng.

Hải An
Hải An 4 ngày trước
3 cuộc đời được hồi sinh nhờ nghĩa cử hiến tạng cao đẹp

Sau tai nạn giao thông, một người phụ nữ ở TP.HCM được xác định chết não, gia đình đã quyết định hiến tạng, đem lại sự sống cho 3 bệnh nhân đang nguy kịch.

Hải An
Hải An 5 ngày trước
Bé gái bị co giật trên chuyến bay được bác sĩ cấp cứu kịp thời

Trên chuyến bay từ TP.HCM đến Hà Nội, một bé gái xuất hiện tình trạng co giật do hạ canxi máu - một rối loạn điện giải nguy hiểm, đã được các bác sĩ có mặt tái đó hỗ trợ cấp cứu thành công.

Hải An
Hải An 6 ngày trước
Lớp học bơi miễn phí suốt gần một thập kỷ giữa lòng Cần Thơ

Cứ vào dịp hè các bạn học sinh có hoàn cảnh khó khăn tại Cần Thơ lại rủ nhau đến lớp học bơi miễn phí của cô Quý tại hồ bơi Nhiệt điện Trà Nóc.

Đăng Dương
Đăng Dương 6 ngày trước
Ấm lòng 900 suất ăn mời thí sinh, phụ huynh trong kỳ thi tốt nghiệp THPT 2025

Hội phụ nữ xã Trung Giã, Xuân Giang, huyện Sóc Sơn, Hà Nội đã nấu gần 900 suất ăn miễn phí để mời thí sinh và phụ huynh trong ngày diễn ra kỳ thi tốt nghiệp THPT 2025.

Hải An
Hải An 27/06
Chủ quán Bạc Liêu miễn phí bữa sáng và trưa cho các sĩ tử thi tốt nghiệp THPT

Trong những diễn ra kỳ thi tốt nghiệp THPT 2025, anh Trương Nguyễn Minh Tuấn (50 tuổi, TP.Bạc Liêu) – chủ quán chay đã miễn phí bữa sáng, trưa kèm chè đậu đỏ để tiếp sức các thí sinh.

Hải An
Hải An 27/06
Trường học ở Hà Nội thuê xe khách đưa hơn 500 thí sinh đến điểm thi tốt nghiệp THPT 2025

Vì muốn đảm bảo an toàn cho hơn 500 sĩ tử tham dự kỳ thi tốt nghiệp THPT 2025, một trường học ở Hà Nội đã thuê 12 xe khách 16 chỗ đưa đến điểm thi. Bên cạnh đó trường còn bố trí cho các bữa ăn sáng, ăn trưa cho các thí sinh tại điểm thi.

Hải An
Hải An 26/06
Bức tâm thư xúc động người cha viết gửi 2 ân nhân ngày con gái đậu trường chuyên

Sau khi đăng tải bức tâm thư với tiêu đề “Lời cảm ơn đến những người tốt lặng lẽ” lên mạng xã hội, bài viết của người cha vừa có con thi lớp 10 đã nhận về hàng ngàn lượt tương tác.

Hải An
Hải An 25/06
Xuống Hà Nội khám bệnh, người phụ nữ bị lừa nhẵn túi bởi “người quen” may thay lại nhận được phép màu từ những người xa lạ

Bị lừa hết tiền trong túi khi xuống Hà Nội khám bệnh bởi một người phụ nữ tự xưng là “quen người nhà của chị”, may mắn thay chị H.T.Trang (41 tuổi, dân tộc Tày, quê Bắc Kạn) đã được bệnh viện và nhiều người giúp đỡ.

Hải An
Hải An 25/06
Mát lòng “bát cháo hành” tại góc phố nghĩa tình giữa mùa hè Hà Nội

Trong cái nắng chói chang của Hà Nội, tại một góc phố nhỏ tình người được lan tỏa từ nồi cháo thiện nguyện, từ những tấm lòng thảo thơm.

Hải An
Hải An 24/06
PC Right 1 GIF
Đề xuất