Vua Lê Hy Tông và chuyện đăng cơ "bất đắc dĩ"

Sử sách chép rằng, Lê Hy Tông đăng cơ một cách "bất đắc dĩ". Tuy nhiên, ông lại là vị hoàng đế duy nhất của thời Lê Trung Hưng để lại dấu ấn khá đậm nét trong lịch sử dân tộc.

Đỗ Thu Nga Theo dõi
Sống Đẹp
Nguồn: Internet

Lê Hy Tông (1663 – 1716) tên húy là Lê Duy Cáp hay Lê Duy Hiệp, là vị vua thứ 10 của nhà Lê Trung hưng và thứ 21 của nhà Hậu Lê trong lịch sử Việt Nam. Ông là con thứ tư của Lê Thần Tông với cung nhân Nguyễn Thị Ngọc Trúc (hay Nguyễn Thị Ngọc Tấn), sinh ra sau khi vua cha đã mất (9/1662) khoảng 5 tháng.

Theo ghi chép của Khâm định Việt sử thông giám cương mục, mẹ ông người xã Đông Khối, huyện Gia Định (tức huyện Gia Bình sau này), không phải tộc thuộc của họ Trịnh ở Sóc Sơn. Trước khi qua đời, Lê Thần Tông dặn Tây vương Trịnh Tạc trông nom giúp đỡ người con sắp chào đời. 

Chuyện lên ngôi khác thường của Lê Duy Cáp

Theo báo Pháp luật Việt Nam, chuyện lên ngôi của Lê Duy Cáp cũng rất khác thường. Chính sử có chép: Vào ngày mồng 3 tháng 4 năm Ất Mão (1675), vua Gia Tông băng hà nhưng mãi đến tháng 6 triều đình mới rước linh cữu về Thanh Hóa an táng tại xã Phúc Lộc, huyện Thụy Nguyên gọi là lăng Phúc An.

Đến ngày 12 tháng 6, quần thần mới lập Lê Duy Cáp lên nối ngôi và trong thời gian 2 tháng 8 ngày đó, đất nước không có vua, trái quan điểm truyền thống “Nước một ngày không thể không có vua”.

Mặc dù lên ngôi từ tháng 6 năm Ất Mão (1675) nhưng mãi đến đầu năm sau Lê Hy Tông mới đặt niên hiệu. Trong thời gian ngồi trên ngai vàng, Lê Hy Tông đã dùng lần lượt 2 niên hiệu: Vĩnh Trị (1676 – 1679) và Chính Hòa (1680 – 1705). Về danh nghĩa là vua Lê Hy Tông không có thực quyền, mọi việc vẫn do chúa Trịnh kiểm soát, điều hành. Vậy nên sách Đại Nam quốc sử diễn ca có câu rằng: Hy Tông hoàng đệ thay anh/Ngôi không luống giữ, quyền hành mặc ai".

vua-le-hy-tong-va-chuyen-dang-co-bat-dac-di-0
Tranh vẽ vua Lê Hy Tông

Sử sách cũng chép rằng, vua Lê Hy Tông ở ngôi đến tháng 4 năm Ất Dậu (1705) thì nhường lại cho con (tại vị 30 năm). Sau khi nhường ngôi, ông làm Thái Thượng hoàng 11 năm (1705 - 1716), đến ngày Quý Mão tháng 4 năm Bính Thân (3/4/1716), ông mất ở điện Kiền Thọ, thọ 53 tuổi.

Triều đình đặt thụy hiệu là "Thông mẫu Anh quả Đon khoát Khoan dụ Vĩ độ Huy cung Chương hoàng đế”. Thi hài của vua Lê Hy Tông được đưa về an táng ở lăng Phú Lăng (có sách chép là lăng Phú Ninh) thuộc xã Phú Lâm, huyện Đông Sơn (nay thuộc huyện Đông Sơn, tỉnh Thanh Hóa).

Bàn về Lê Hy Tông, sử sách chép: Mặc dù làm vua trong hoàn cảnh mọi quyết sách về ngoại giao, kinh tế, xã hội, giáo dục, văn hóa đều do họ Trịnh quyết định nhưng Lê Hy Tông là vị vua duy nhất của thời Lê trung hưng để lại dấu ấn khá đậm nét trong lịch sử dân tộc. 

Ông được đánh giá là người nối giữ được nghiệp cũ, ngồi yên mà trị. Chính sự hơn trước, thưởng phạt nghiêm minh, công khanh đều xứng chức, quan lại giữ phép, nhân dân yên nghiệp, bình trị hơn cả các đời trong thời Trung hưng. Được như vậy là nhờ biết lo cho dân, bởi chính dân mới là người làm nên lịch sử. Không có quan thì làm vua với ai và không có dân thì cũng chẳng lấy ai mà làm quan. Vì thế không có dân thì cũng chẳng có vua. Tiếc rằng thời phong kiến không mấy vị vua hiểu và làm được điều này.

Chuyện tình của cha mẹ vua Lê Hy Tông

Chuyện tình của cha mẹ vua Lê Hy Tông cũng là điều thú vị được sử sách ghi chép. Cụ thể, sau sau thời gian 25 năm ở trên ngai báu, Lê Thần Tông nhường ngôi cho con cả là Lê Duy Hựu (Lê Chân Tông) để lên làm Thái thượng hoàng khi mới 37 tuổi. Nhưng chỉ 6 năm sau, ông lại lên ngôi lần thứ 2 vì Lê Chân Tông mất sớm, không có con.

Lúc này, Lê Thần Tông cho tuyển chọn nhiều mỹ nữ để mong có con nối dõi. Thậm chí nhà vua còn tổ chức các cuộc tuần du, vừa để xem xét đời sống nhân dân vừa để tìm kiếm mỹ nhân. Một hôm nọ, đoàn ngự giá dừng chân ở làng Đông Côi, dân làng bày hương án dọc đường làm lễ đón chào vua.

vua-le-hy-tong-va-chuyen-dang-co-bat-dac-di-7
Vua Lê Thần Tông

Làng Đông Côi nhỏ nhưng trù phú. Tên gọi của làng có nghĩa là viên ngọc quý ở phương Đông. Không những vậy, nơi đây còn là quê hương của nhiều cô gái xinh đẹp, chăm chỉ. Tiêu biểu là nàng Nguyễn Thị Ngọc Trúc.

Nàng Trúc nổi tiếng khắp vùng bởi đẹp người, đẹp nết. Dù mới đặt chân đến đất Đông Côi nhưng Lê Thần Tông đã thấy cảm mến cô gái này. Chức dịch trong làng biết chuyện liền nhanh chóng đưa Trúc đến trình diện vua. Lúc gặp mặt, vua Thần Tông ngay lập tức rung động.

Khi trở lại Kinh Thành, trong đoàn ngự giá của vua có thêm mỹ nhân họ Nguyễn của làng Đông Côi. Về đến hoàng cung, Lê Thần Tông chính thức sắc phong nàng trúc làm cung phi. Để tránh trùng tên với Hoàng hậu Trịnh Thị Ngọc Trúc nên cung phi mới phải đổi tên là Ngọc Tấn. 

Người con út có số may mắn

Vua Lê Thần Tông là vị hoàng đế có nhiều con làm vua nhất: Lê Duy Hựu (Lê Chân Tông); Lê Duy Vũ (Lê Huyền Tông); Lê Duy Cối (Lê Gia Tông) và Lê Duy Cáp (Lê Hy Tông). Nhưng lạ lùng thay, con trai của Lê Thần Tông yểu mệnh: Lê Chân Tông làm vua được 9 năm thì mất, thọ 19 tuổi; Lê Huyền Tông làm vua 9 năm thì mất, thọ 17 tuổi; Lê Gia Tông làm vua 4 năm thì qua đời ở tuổi 14, chỉ có Lê Hy Tông, người con út là may mắn sống thọ và ở ngai vàng lâu hơn cả so với các anh của ông. 

Sử sách chép rằng, vua cha ký thác việc kế vị ngôi báu cho ông từ khi chưa sinh ra. Bởi trước khi “về trời”, Lê Thần Tông gọi chúa Trịnh Tạc đến trước long sàng gửi gắm về đứa con còn chưa chào đời của mình.

Chuyện kể rằng, vào năm Nhâm Dần (1662) cung phi Ngọc Tấn mang thai trong niềm vui của nhiều người, ai cũng hi vọng Lê Thần Tông sẽ có thêm một hoàng tử nữa vì khi ấy trong cung chỉ có hai hoàng tử, một người lên 9 và một người mới tròn 2 tuổi. Không may đến tháng 11 năm đó, Lê Thần Tông ốm nặng. Biết không qua khỏi nên đã dặn chúa Tây vương Trịnh Tạc rằng: "Cung nhân của trẫm là Ngọc Tấn có thai mới được khoảng bốn tháng, chưa rõ là con trai hay con gái, sau này nó ra đời, nhờ vương trông nom giúp cho!”.

Chúa Trịnh Tạc nhớ lấy để bụng nhưng trước mắt ông cùng bá quan văn võ lập Lê Duy Vũ lên làm vua (tức Lê Huyền Tông).

vua-le-hy-tong-va-chuyen-dang-co-bat-dac-di-5
Triều đình nhà Lê

Nói về cung phi Ngọc Tấn, sử sách có ghi: Sau khi vua Lê Thần Tông qua đời, nàng liền xin được trở về quê để chịu tang vua. Tại làng Đông Côi, nàng quay lại nếp sống gần gũi với bà con chòm xóm, tuy có thiếu thốn nhưng luôn được yêu thương.

Hàng ngày tuy mang bầu nhưng Ngọc Trúc vẫn cùng người làng đi mò trai bắt ốc ở sống Cụt để đem bán lấy tiền đổi gạo. Đến ngày 15 tháng 3 năm Quý Mão (1663), nàng sinh một người con trai bụ bẫm, đặt tên là Cáp (có nghĩa là con hến). Cậu bé Cáp lớn lên và được nhận xét là thông minh, đĩnh đạc, đúng phong thái hoàng tộc. 

Năm Cáp được 13 tuổi thì biến cố xảy đến, Lê Gia Tông chỉ ở ngôi được 4 năm thì mất (thọ 14 tuổi). Lúc này triều chính xảy ra khủng hoảng, bá quan văn võ không biết đưa ai lên kế vị. Lúc này, chúa Trịnh chợt nhớ lại lời gửi gắm của Lê Thần Tông năm xưa nên lập tức sai người đến làng Đông Côi dò hỏi và hết sức mừng rỡ khi biết cung phi Ngọc Tấn sinh hoàng tử.

Chúa Trịnh cùng ba quan văn võ chọn ngày đẹp rước Cáp vào cung. Lúc này, bà Ngọc Tấn chỉ biết gạt nước mắt để con trai quay về cung cấp làm tròn bổn phận hoàng tử của mình. Bà Ngọc Tấn sống ở quê nhà cho đến 17 tháng 4 (không rõ năm) thì qua đời.

Vào ngày 12 tháng 6 năm Ất Mão (1675), Lê Duy Cáp lên ngôi hoàng đế, đổi tên Cáp thành Lê Duy Hiệp (còn gọi là Hợp). Sau khi biết tin mẹ mất, Lê Hy Tông đã sai làm lễ tang trọng thể, cho lập đền thờ tại Đông Côi và hàng năm vào ngày 17 tháng 4 tổ chức cúng giỗ để ơn nhớ về người đã sinh hạ, chăm sóc, nuôi dưỡng mình, nhất là trong những tháng ngày gian khó, khổ cực.

Xem thêm: Vua Lê Thần Tông: 2 lần lên ngôi, có 4 con làm hoàng đế, lấy vợ ngoại quốc

Bình luận
Mới nhất
Vui lòng để bình luận.

Đọc thêm

Dưới tán cây thị này, vua Lê Lợi cùng thủ lĩnh của nghĩa quân Sơn Cốc Nguyễn Tuấn Thiện đã giết ngựa, cắt tóc ăn thề quyết tâm đánh đuổi giặc Minh.

Cây thị trên 700 tuổi gắn liền với nhiều truyền thuyết về thời khai sinh lập quốc của vua Lê Lợi
0 Bình luận

Theo ghi chép của sử cũ, cha con Lê Thánh Tông và Lê Hiến Tôn đều là con cầu tự. Và đến khi khuất núi cũng có nét tương đồng nhau dù công nghiệp, thời gian trị vì dài ngắn dị biệt.

Huyền tích ly kỳ xung quanh chuyện sinh - tử của cha con vua Lê Thánh Tông và Lê Hiến Tông
0 Bình luận

Theo ghi chép của sử cũ, cha con Lê Thánh Tông và Lê Hiến Tôn đều là con cầu tự. Và đến khi khuất núi cũng có nét tương đồng nhau dù công nghiệp, thời gian trị vì dài ngắn dị biệt.

Huyền tích ly kỳ xung quanh chuyện sinh - tử của cha con vua Lê Thánh Tông và Lê Hiến Tông
0 Bình luận

PC Right 1 GIF

Bài mới

Bé gái 15 tuổi được giải cứu trên tầng thượng Bệnh viện Bạch Mai đã có mái ấm mới với đủ đầy yêu thương

Bé gái 15 tuổi đứng đứng chơ vơ trên tầng cao nhất của tòa nhà ở Bệnh viện Bạch Mai sau khi được giải cứu đã có cho mình một mái ấm mới với đủ đầy tình yêu thương, chia sẻ.

Hải An
Hải An 2 giờ trước
Người dân bất ngờ khi được phục vụ đồ ăn nhẹ miễn phí khi đến giải quyết thủ tục hành chính ở TP.HCM

Một số Trung tâm phục vụ hành chính công tại TP.HCM phục vụ đồ ăn nhẹ như bánh kẹo, trái cây, nước uống,…  miễn phí cho người dân đến giải quyết thủ tục hành chính.

Hải An
Hải An 2 ngày trước
Đội cấp cứu bệnh viện Gia Lai vượt 100km cứu em bé sơ sinh người Lào

Ngay khi nhận được thông tin, đội cấp cứu ngoại viện của Bệnh viện Đại học Y Dược – Hoàng Anh Gia Lai đã vượt quãng đường dài hơn 100km đến khu vực cửa khẩu giáp biên giới để cứu em bé sinh non tại tỉnh Atapu (Lào).

Hải An
Hải An 3 ngày trước
Cả nước có 9 thủ khoa đạt điểm tuyệt đối 30/30 trong kỳ thi tốt nghiệp THPT 2025

Trong kỳ thi tốt nghiệp THPT 2025 có 8 thí sinh đạt điểm tuyệt đối tổ hợp A00 (Toán, Lý, Hóa) và một thí sinh khác đạt mức này ở tổ hợp B00 (Toán, Hóa, Sinh).

Hải An
Hải An 4 ngày trước
Hỗ trợ người khiếm thị “chạm” nghệ thuật kịch sân khấu bằng mô hình 3D

Từ trăn trở “nghệ thuật dành cho rất cả mọi người”, một hành trình ý nghĩa hỗ trợ người khiếm thị tận hưởng trọn vẹn những vở kịch sân khấu đã được bắt đầu từ dự án “Từ tai đến mắt”.

Hải An
Hải An 5 ngày trước
Đội tuyển Việt Nam giành 4 huy chương vàng Olympic Hóa quốc tế 2025

Trong cuộc thi vàng Olympic Hóa quốc tế 2025, cả 4 học sinh Việt Nam đều giành huy chương vàng, trong đó có 2 em lọt top 10.

Hải An
Hải An 5 ngày trước
Danh sách 39 trường đại học miễn hoàn toàn học phí cho sinh viên

Dưới đây là danh sách 39 trường đại học miễn phí học phí cho mọi sinh viên theo học. Quý phụ huynh và học sinh có thể tham khảo.

Hải An
Hải An 6 ngày trước
Bé gái 2 tuổi bị bỏng 60% được cứu sống nhờ ghép da từ mẹ

Bé gái 2 tuổi bị bỏng nặng đến 60%, nhập viện trong tình trạng nguy kịch đã được Bệnh viện Nhi Đồng 2 ghép da cứu sống từ chính da của mẹ ruột.

Đăng Dương
Đăng Dương 6 ngày trước
Xúc động khoảnh khắc con trai gả mẹ 53 tuổi đi lấy chồng: “Dù ở độ tuổi nào, ai cũng xứng đáng có được những hạnh phúc riêng của mình”

Trong ngày cưới, người con trai đã chủ động trao tặng nhẫn vàng, kiềng vàng và bày tỏ lời cảm ơn, biết ơn vì công sinh thành, nuôi dưỡng, cũng như chúc phúc cho mẹ.

Thanh Tú
Thanh Tú 11/07
Mùa hè tình nguyện đặc biệt của những bạn trẻ Mỹ tại Việt Nam

Dù chỉ mới 16,17 tuổi và không phải là những thợ xây chuyên nghiệp nhưng nhóm bạn trẻ đến từ Mỹ đã không ngại ngần xắn tay áo, khiêng gạch, trộn xi măng giúp người dân Quảng Ngãi xây nhà tình nghĩa.

Hải An
Hải An 11/07
Hà Nội chi 3.000 tỷ hỗ trợ bữa trưa cho học sinh tiểu học

Từ năm học 2025-2026 tới đây, 768.000 học sinh tiểu học ở Hà Nội, gồm cả công lập và tư thục, sẽ được hỗ trợ 20.000-30.000 đồng bữa ăn trưa mỗi ngày.

Hải An
Hải An 11/07
Nam sinh đưa em đến điểm thi nhờ người trông hộ đã trúng tuyển vào trường THPT top đầu Hà Nội

Nam sinh Nguyễn Mạnh Đức từng được biết đến với khoảnh khắc đưa em gái đến điểm thi nhờ anh chị tình nguyện viên trong hộ để vào thi lớp 10 đã trúng tuyển vào trường THPT top đầu Hà Nội.

Hải An
Hải An 09/07
Tin vui: Toàn dân được khám sức khỏe định kỳ miễn phí từ năm 2026

Từ năm 2026, người dân sẽ được khám sức khỏe định kỳ miễn phí ít nhất một lần mỗi năm, theo dự thảo Nghị quyết của Bộ Chính trị đang được xây dựng.

Hải An
Hải An 09/07
Ông ngoại Hà Nội một tay chăm cháu 7 tháng tuổi từ A đến Z khiến cộng đồng mạng trầm trồ

Nhìn khoảnh khắc ông ngoại U70 chăm sóc cháu nhỏ từ bế ru, cho ăn, quấy cháu,… đến chơi cùng cháu cả ngày với thái độ ân cần, yêu thương khiến ai cũng xúc động và ngưỡng mộ.

Hải An
Hải An 08/07
Cảnh sát Hà Nội huy động ca nô giải cứu nữ sinh viên chới với dưới sông Hồng

Nhận được thông tin một nữ sinh viên nhảy cầu Vĩnh Tuy, chới với dưới dòng nước xiết ở sông Hồng, Cảnh sát PCCC&CNCH đã kịp thời huy động ca nô để giải cứu.

Khoảnh khắc ấm lòng: CSGT kịp thời hỗ đưa tài xế đột quỵ trên cao tốc đi cấp cứu

Phát hiện tài xế xe cẩu bất tỉnh trong cabin trên cao tốc Pháp Vân – Cầu GIẽ, CSGT đã ngay lập tức mở đường, hỗ trợ đưa nạn nhân tới bệnh viện cấp cứu.

PC Right 1 GIF
Đề xuất