Lưỡng quốc Trạng nguyên Mạc Đĩnh Chi cùng giai thoại đấu trí cả triều đình phương Bắc

Lúc sinh thời, Mạc Đĩnh Chi từng làm quan 3 đời vua, 2 lần đi sứ phương Bắc, sử dụng tài trí của mình khiến vua quan phương Bắc khâm phục.

Thùy Nguyễn Theo dõi
Sống Đẹp
Nguồn: Internet

Tài trí hơn người

Mạc Đĩnh Chi (1272- 1346), tự là Tiết Phu, người làng Lũng Động, Chí Linh - nay là Nam Sách (Hải Dương). Dù có tướng mạo xấu xí nhưng từ nhỏ Mạc Đĩnh Chi đã thông minh hơn người. Tuy nhiên, do nhà nghèo không có tiền đi học, Mạc Đĩnh Chi chỉ còn cách đứng ngoài cửa nghe lén thầy giảng bài, tối đến bắt đom đóm cho vào vỏ trứng để rèn luyện con chữ. 

Bấy giờ, Chiêu Quốc Vương Trần Ích Tắc mở học đường ở phủ đệ thu hút nhiều con nhà quyền quý theo học, cấp ăn mặc và đào tạo thành tài. Tuy nhà nghèo nhưng Mạc Đĩnh Chi tài trí, lanh lợi nên cũng được nhận vào học đường. Đến năm 1304, triều vua Anh Tông mở khoa thi, Mạc Đĩnh Chi đã xuất sắc đỗ đầu trở thành Trạng nguyên khi mới ngoài 20. 

giai-thoai-dau-tri-ca-trieu-dinh-phuong-bac-cua-mac-dinh-chi-7

Tương truyền, khi ra mắt vua, vua Anh Tông thấy Mạc Đĩnh Chi có mặt mũi, thân hình xấu xí nên không muốn cho đỗ Trạng nguyên. Thấy vậy, Mạc Đĩnh Chi liền làm bài phú “Ngọc tỉnh liên” (Hoa sen trong giếng ngọc) để nói lên phẩm giá thanh cao của mình dâng lên vua, khiến ngài cảm phục và cho đỗ Trạng nguyên, coi sóc thư khố, sau đó thăng chức lên Tả bộc xạ. 

Sau này, Mạc Đĩnh Chi được nhà vua tin tưởng giao cho đi sứ nước Nguyên 2 lần vào năm 1308 và 1324, lần nào cũng khiến vua quan nước bạn phải khâm phục. Sử sách truyền rằng: “Đĩnh Chi thấp bé, người Nguyên khinh thường ông. Một hôm, viên Tể tướng mời ông vào phủ và cho cùng ngồi. Lúc ấy, đang hồi tháng 5, tháng 6, ở trong phủ có bức trướng mỏng thêu hình con chim sẻ vàng đậu cành trúc. Đĩnh Chi vờ ngỡ con chim sẻ thực, vội chạy đến bắt. 

Người Nguyên cười ồ, cho là người phương xa bỉ lậu. Đĩnh Chi liền kéo bức trướng xuống rồi xé đi. Mọi người đều lấy làm lạ, hỏi lý do thì Đĩnh Chi trả lời: “Tôi nghe người xưa vẽ cành mai và chim sẻ, chứ chưa hề thấy vẽ chim sẻ đậu cành trúc bao giờ. Nay trong bức trướng của Tể tướng lại thêu cành trúc với chim sẻ. Trúc là bậc quân tử, chim sẻ là kẻ tiểu nhân. Tể tướng thêu như vậy là để tiểu nhân trên quân tử, sợ rằng đạo của tiểu nhân sẽ mạnh, đạo của quân tử sẽ suy. Tôi vì thánh triều mà trừ giúp bọn tiểu nhân”. Nghe xong, mọi người đều dừng cười và vô cùng nể phục tài trí của ông. 

Giai thoại đấu trí cả triều đình phương Bắc

Một lần dẫn đầu đoàn sứ sang nhà Nguyên thì trời bất ngờ đổ mưa khiến đoàn đến chậm một ngày so với ngày hẹn. Dù Mạc Đĩnh Chi nói hết nước hết cái nhưng viên quan giữ cửa ải nhất quyết không mở. Sau đó, trên cửa ải thả xuống một vế đối viết: “Quá quan trì, quan quan bế, nguyện quá khách quá quan” (Nghĩa là: Qua cửa ải trễ, cửa quan đóng, mời khách qua đường qua cửa quan). Nếu không đối được thì cứ chấp nhận đứng ngoài mà thôi. 

giai-thoai-dau-tri-ca-trieu-dinh-phuong-bac-cua-mac-dinh-chi-0

Vế đối hiểm hóc, chỉ 11 chữ mà lặp lại 4 lần chữ “quan”, 3 lần chữ “quá”. Tuy nhiên, sau một lúc suy nghĩ, Mạc Đĩnh Chi đáp: “Xuất đối dị, đối đối nan, thỉnh tiên sinh tiên đối” (Nghĩa là: Ra câu đối dễ, đối câu đối khó, mời tiên sinh đối trước). Vế đối của ông cũng 11 chữ, trong đó có 4 chữ “đối”, 2 chữ “tiên” khiến quan quân chịu thua đành phải mở cửa cho đoàn sứ đi qua. 

Tới kinh đô nhà Nguyên, vua Nguyên cũng ra vế đối để làm nhụt chí quan trạng sứ Đại Việt. Vế đối như sau: “Nhật: hỏa; vân: yên; bạch đàn thiêu tàn ngọc thỏ” (Nghĩa là: Mặt trời (là) lửa, mây (là) khói; ban ngày đốt cháy vầng trăng), nghe xong Mạc Đĩnh Chi đáp ngay: “Nguyệt: cung; tinh: đạn; hoàng hôn xạ lạc kim ô”. (Nghĩa là: Trăng (là) cung, sao (là) đạn; chiều tối bắn rơi mặt trời). Vế đối thể hiện khí phách của dân Việt, không hề run sợ mà sẵn sàng chống lại kẻ thù. Chính vế đối này đã giúp Mạc Đĩnh Chi được vua Nguyên đích thân phong là “Lưỡng quốc Trạng nguyên”. 

giai-thoai-dau-tri-ca-trieu-dinh-phuong-bac-cua-mac-dinh-chi-2

Trước khi về nước, vua Nguyên vẫn muốn thử tài đoàn sứ một lần nữa nên đã ra hàng loạt câu hỏi mẹo như: “Từ khi đến Yên Kinh, ngươi ngày nào cũng cưỡi ngựa đi trên đường thăm phong cảnh, thế ngươi có biết mỗi ngày có bao nhiêu người qua lại trên đường không?” Câu hỏi này của vua Nguyên muốn thử tài quan sát của Mạc Đĩnh Chi. Tuy nhiên, người trên đường quá nhiều, không ai để ý mà đếm hết được.

Suy nghĩ một lúc, Mạc Đĩnh Chi đáp: “Muôn tâu Bệ hạ, hàng ngày trên đường kinh đô chỉ có hai người đi lại”. Khi vua Nguyên băn khoăn, ông liền giải thích: “Phàm những người qua lại trên đường thì chẳng vì "danh" cũng vì "lợi" mà thôi, như vậy rõ ràng chỉ có hai người là cầu danh và cầu lợi”.

Vua Nguyên lại hỏi thêm: “Một cái thuyền chở vua, thầy và cha. Khi đến giữa sông thuyền bất ngờ bị lật. Khi ấy, ngươi bơi ra cứu nhưng chỉ được cứu một thì chọn cứu ai?”. Câu hỏi oái oăm này muốn hỏi xoáy về cách ứng xử của con người. Dù câu trả lời nào cũng dễ lộ ra khuyết điểm, một là bất trung, hai là bất nhân, ba là bất hiếu. Thấy vậy, Mạc Đĩnh Chi trả lời: “Thần bơi ra nếu gặp ai trước thì cứu người đó, bất kể là vua, thầy hay cha”. Vua quan nhà Nguyên chỉ biết gật gù trí thông minh cùng tài ứng đối của Mạc Đĩnh Chi, buộc phải để ông và đoàn sứ về nước. 

Xem thêm: 5 vị trạng nguyên nổi danh nhất, là bậc kỳ tài trong lịch sử dân tộc Việt Nam

Bình luận
Mới nhất
Vui lòng để bình luận.

Đọc thêm

Tương truyền, Thành Cổ Loa được xây dựng dưới thời vua An Dương Vương của Nhà nước  Âu Lạc vào khoảng thế kỷ thứ 3 trước Công nguyên. Đây là một kiệt tác quân sự, “bất khả xâm phạm” vĩ đại nhất trong lịch sử người Việt cổ.

Thành Cổ Loa - Dấu vết lịch sử và những câu chuyện xoay quanh tòa thành 'bất khả xâm phạm' của An Dương Vương
0 Bình luận

Lịch sử khoa cử nước ta có những người tuy chưa đỗ Trạng nguyên, Tiến sĩ nhưng vẫn được người dân "tôn" làm Trạng vì nể phục tài năng, đức độ của họ. Đến nay vẫn lưu truyền không ít giai thoại về các ông "Trạng" này.

Giai thoại về 13 nhân vật tài năng, đức độ được người dân 'tôn' làm Trạng
0 Bình luận

Đáng tiếc, 6 chữ của Lã Bố trước khi chết Tào Tháo lại không để ý. Điều này khiến Lã Bố khi chết mắt vẫn còn trợn ngược.

Trước khi chết Lã Bố hét to 6 chữ gì mà nếu Tào Tháo nghe theo thì lịch sử Tam Quốc sẽ phải viết lại?
0 Bình luận

Chúa Chổm trong câu nói truyền miệng "nợ như Chúa Chổm" là nhân vậy lịch sử có thật. Song chuyện nợ nần của Chúa Chổm lại mang đậm màu sắc dân gian.

Chúa Chổm trong truyện dân gian 'nợ như Chúa Chổm' thực chất là nhân vật lịch sử nào?
0 Bình luận

PC Right 1 GIF

Bài mới

Nam sinh đưa em đến điểm thi nhờ người trông hộ đã trúng tuyển vào trường THPT top đầu Hà Nội

Nam sinh Nguyễn Mạnh Đức từng được biết đến với khoảnh khắc đưa em gái đến điểm thi nhờ anh chị tình nguyện viên trong hộ để vào thi lớp 10 đã trúng tuyển vào trường THPT top đầu Hà Nội.

Hải An
Hải An 11 giờ trước
Tin vui: Toàn dân được khám sức khỏe định kỳ miễn phí từ năm 2026

Từ năm 2026, người dân sẽ được khám sức khỏe định kỳ miễn phí ít nhất một lần mỗi năm, theo dự thảo Nghị quyết của Bộ Chính trị đang được xây dựng.

Hải An
Hải An 12 giờ trước
Ông ngoại Hà Nội một tay chăm cháu 7 tháng tuổi từ A đến Z khiến cộng đồng mạng trầm trồ

Nhìn khoảnh khắc ông ngoại U70 chăm sóc cháu nhỏ từ bế ru, cho ăn, quấy cháu,… đến chơi cùng cháu cả ngày với thái độ ân cần, yêu thương khiến ai cũng xúc động và ngưỡng mộ.

Hải An
Hải An 2 ngày trước
Cảnh sát Hà Nội huy động ca nô giải cứu nữ sinh viên chới với dưới sông Hồng

Nhận được thông tin một nữ sinh viên nhảy cầu Vĩnh Tuy, chới với dưới dòng nước xiết ở sông Hồng, Cảnh sát PCCC&CNCH đã kịp thời huy động ca nô để giải cứu.

Đăng Dương
Đăng Dương 2 ngày trước
Khoảnh khắc ấm lòng: CSGT kịp thời hỗ đưa tài xế đột quỵ trên cao tốc đi cấp cứu

Phát hiện tài xế xe cẩu bất tỉnh trong cabin trên cao tốc Pháp Vân – Cầu GIẽ, CSGT đã ngay lập tức mở đường, hỗ trợ đưa nạn nhân tới bệnh viện cấp cứu.

Đăng Dương
Đăng Dương 3 ngày trước
Không chờ đủ thủ tục, bác sĩ quyết định phẫu thuật khẩn cấp cho chàng trai “vô danh, ví rỗng”

Chàng trai 20 tuổi nhập viện trong tình trạng hôn mê sâu, không giấy tờ, không người thân. Không chờ đủ thủ tục, các bác sĩ quyết định mổ khẩn cầu để cứu người trong thời gian vàng.

Hải An
Hải An 5 ngày trước
Người dân Quảng Ngãi mở rộng vòng tay san sẻ chỗ ở với cán bộ từ Kon Tum chuyển về

Thấy các cán bộ Kon Tum mới chuyển về chưa có chỗ ở, người dẫn Quảng Ngãi đã mở rộng vòng tay giúp đỡ, chào đón, giúp họ nhanh chóng ổn định cuộc sống và công việc.

Thanh Tú
Thanh Tú 6 ngày trước
Không chỉ kịp thời đưa cháu bé tai nạn đi cấp cứu chiến sĩ CSGT còn hỗ trợ viện phí

Phát hiện cháu bé bị tai nạn giao thông khi đang trên đường làm nhiệm vụ, chiến sĩ đội CSGT số 6 (CATP Hà Nội) đã kịp thời đưa nạn nhân đi cấp cứu và hỗ trợ một phần viện phí.

Hải An
Hải An 7 ngày trước
Giao hàng gặp trời mưa, nam shipper nhanh tay dọn đậu phộng giúp chủ nhà

Giao hàng gặp trời mưa, thấy nhà chỉ có người già và trẻ nhỏ, nam shipper liền nhanh tay gom đậu phộng giúp. Hành động ấm lòng khiến dân mạng tấm tắc khen ngợi.

Hải An
Hải An 7 ngày trước
Ấm lòng trước khoảnh khắc loạt ô tô che chắn cho xe máy qua cầu lúc mưa to gió lớn ở Hà Nội

“Những lúc này, tôi chỉ mong xe mình to hơn để che được nhiều người hơn”, chia sẻ của tài xế xe tải khiến nhiều người xúc động.

Hải An
Hải An 02/07
CSGT Lâm Đồng kịp thời hỗ trợ sản phụ sinh con an toàn trên đường

Vào khoảng 4h50 ngày 1/7, trong lúc tuần tra giao thông, CSGT Lâm Đồng đã kịp thời phát hiện và hỗ trợ một sản phụ chuyển dạ sinh con ngay trên xe đặc chủng.

Hải An
Hải An 02/07
3 cuộc đời được hồi sinh nhờ nghĩa cử hiến tạng cao đẹp

Sau tai nạn giao thông, một người phụ nữ ở TP.HCM được xác định chết não, gia đình đã quyết định hiến tạng, đem lại sự sống cho 3 bệnh nhân đang nguy kịch.

Hải An
Hải An 01/07
Bé gái bị co giật trên chuyến bay được bác sĩ cấp cứu kịp thời

Trên chuyến bay từ TP.HCM đến Hà Nội, một bé gái xuất hiện tình trạng co giật do hạ canxi máu - một rối loạn điện giải nguy hiểm, đã được các bác sĩ có mặt tái đó hỗ trợ cấp cứu thành công.

Hải An
Hải An 30/06
Lớp học bơi miễn phí suốt gần một thập kỷ giữa lòng Cần Thơ

Cứ vào dịp hè các bạn học sinh có hoàn cảnh khó khăn tại Cần Thơ lại rủ nhau đến lớp học bơi miễn phí của cô Quý tại hồ bơi Nhiệt điện Trà Nóc.

Ấm lòng 900 suất ăn mời thí sinh, phụ huynh trong kỳ thi tốt nghiệp THPT 2025

Hội phụ nữ xã Trung Giã, Xuân Giang, huyện Sóc Sơn, Hà Nội đã nấu gần 900 suất ăn miễn phí để mời thí sinh và phụ huynh trong ngày diễn ra kỳ thi tốt nghiệp THPT 2025.

Hải An
Hải An 27/06
PC Right 1 GIF
Đề xuất