Ngắm nhìn lại "thiên đường" Sầm Sơn của thế kỷ 20 qua những bưu ảnh cũ: Cảnh đẹp nên thơ, biệt thự Pháp mọc san sát

Hồi ức của thiếu nữ Hà Nội

Gia đình giáo sư Đặng Thai Mai có hai người con gái là PGS Đặng Anh Đào và PGS Đặng Thị Hạnh. Trước cách mạng tháng Tám, gia đình giáo sư thường thuê hoặc mượn biệt thự ở Sầm Sơn để nghỉ mát và từ đây những ký ức về một thị xã du lịch xinh đẹp vẫn còn đọng trí óc trong họ.

Trong cuốn hồi ức Cô bé nhìn mưa của PGS Đặng Thị Hạnh đã miêu tả rằng : “Sầm Sơn khi ấy còn là nơi nghỉ của người Pháp và người Việt Nam giàu có. Hai bên các con đường nhựa chạy dọc theo bờ biển và của con đường dẫn lên núi là những ngôi biệt thự núp sau cây xanh, nội thất rất sang trọng, mang tên theo thứ cây hoặc thứ hoa mà chủ nhân của chúng đã chọn để trồng nhiều nhất như Biệt thự Trúc Đào, Lệ Liễu, Tường Vi…

Còn một loại tên biệt thự nữa thường kết hợp với tên chủ nhân: Khi xây được một biệt thự ở cuối thị xã, bà bạn GS Đặng Thai Mai là bà Thục Viên đã đặt tên là biệt thự Dật Viên, vừa có nghĩa là vườn nghỉ, đồng thời lấy lại tên thời con gái của bà. Tác giả Đặng Thị Hạnh vẽ lại những nét sống động về sinh hoạt trên bãi tắm Sầm Sơn cách đây trên 75 năm như sau : 

“Trong khi trên bãi biển, những người đi tắm mặc những bộ áo tắm đắt tiền, dệt bằng len dày (chỉ áo tắm bằng len lúc xuống nước mới co khít vào người, không chảy ra như các loại vải khác), màu lục sẫm, đỏ mận hoặc bleu-marine, các cô thiếu nữ Pháp tóc vàng hoặc nâu, mặc sooc trắng, áo sơ mi màu đỏ rực hoặc đầy hoa to xanh sẫm tùy theo màu tóc, thì những người đánh cá chỉ mặc mỗi cái khố, từ từ vừa đi vừa kéo cái mảng từ xa về, chân đánh nhịp theo bước đi”.

Trong cuốn hồi ức Tầm xuân & Những ký ức muộn (NXB Lao động, 2005) PGS Đặng Anh Đào kể lại rằng : “Khi kiếm được tiền, GS Đặng Thai Mai đã thuê căn biệt thự của người bạn Huế, ông Hường Trâm, “chủ giây thép”, tức sếp của trạm bưu điện Sầm Sơn, để cả gia đình nghỉ mát. Đó là một căn biệt trồng toàn tường vi, những chùm hoa lấm tấm hồng, tím xen lẫn bạch đàn mới lớn.

Đến khi Nhật đảo chính Pháp (ngày 9/3/1945), thì người Pháp đã bỏ trốn và để lại những căn biệt thự đẹp nhất khiến chúng dần trở nên hoang vắng. Ở trên núi, có tòa biệt thự Maiténa của một chủ ngân hàng Pháp, vừa xây xong chưa kịp ở và bị phá huỷ ngay trong những ngày đầu năm 1947.

Thời kỳ tiêu thổ kháng chiến

Trong thời kỳ tiêu thổ kháng chiến, người dân Sầm Sơn tiến hành phá các cơ sở vật chất trong đó có khách sạn Reynauld và họ đã kéo được ở dưới giếng lên một thùng kẽm chưa đầy bạc Đông Dương. Còn ở khách sạn gần biệt thự của viên công sứ tỉnh Ninh Bình, họ đã phát hiện ra một chiếc quan tài bên trong có một cái tiểu. Mở cái tiểu ra, họ tìm thấy hai thanh bạc, mỗi thanh mười lạng, khi cạo lớp bạc bên ngoài đi thì thấy bên trong là vàng.

Bà Đặng Thị Hạnh nhớ lại quang cảnh thị xã Sầm Sơn sau khi người Pháp trốn đi: “Thị xã còn lại vắng ngắt, đẹp lạ lùng với trời biển càng như rộng hơn và những biệt thự không người, hoa quả đầy vườn, cây cối xum xuê”.

Một thời gian ngắn sau, những gia đình khá giả ở Ninh Bình, Thanh Hoá bắt đầu chuyển xuống Sầm Sơn và nó bắt đầu đông trở lại. Sau đó là Cách mạng Tháng Tám. “Cờ rợp trời, nắng tháng Tám trên bãi cát vàng óng và biển xanh màu lục sẫm… Tất cả màu của thiên nhiên vào lúc này đều rực rỡ”.

Xem thêm: Dấu tích còn sót lại của Hành cung Thiên Trường: Vùng đất phát tích và hiển đạt của nhà Trần