Chân dung vị thám hoa ngang tàng của nước Việt dám ví vua quan Thanh triều như "ếch ngồi đáy giếng"

Nguyễn Đăng Cảo tính khí ngang tàng khiến quan lại chẳng ưa, ấy thế mà lúc triều đình gặp khó lại phải tìm ông giúp đỡ. Câu chuyện ấn tượng nhất về vị thám hoa này chính là việc dám ví vua quan nhà Thanh như "ếch ngồi đáy giếng".

Đỗ Thu Nga Theo dõi
Sống Đẹp
Nguồn: Internet

Thông minh từ tấm bé

Nguyễn Đăng Cảo (1619-?), người xã Hoài Bão, huyện Tiên Du (nay thuộc xã Liên Bão, huyện Tiên Du, tỉnh Bắc Ninh). Từ nhỏ, ông đã nổi tiếng thông minh. 13 tuổi đọc sách một lượt là thuộc hết, mọi người suy tôn là thần đồng. 

Vốn là người ưa tự do phóng khoáng, ông thường đi du ngoạn và giao thiệp rộng rãi với mọi người nên sớm thể hiện tài năng của mình. Vào năm 16 tuổi, một hôm đi chơi gặp thuyền buôn, ông hỏi người chủ về tấm vải gấm và hỏi giá bán.

Ông chủ thuyền vốn là người hay chữ liền ra vế đối thử tài Nguyễn Đăng Cảo:

“Hữu nhất thuần cẩm, thượng cầm hạ thú, sắc nhiều toàn thuyền, khang ninh phúc thọ”

Có nghĩa là: Có một tấm gấm quý, trên con cầm, dưới con thú, màu huyền sắc đẹp, mạnh khỏe phúc thọ.

Vi-tham-hoa-dam-vi-vua-quan-Thanh-trieu-nhu-ech-ngoi-day-gieng-la-ai-4
Đền thờ họ Nguyễn Đăng

Lúc ấy Đăng Cảo có mang đồng tiền đúc bên người liền đối lại rằng:

“Hữu nhất văn tiền, nội phương ngoại viên, diện đế tứ tự, thông bảo khai nguyên”

Có nghĩa là: Có một đồng tiền, trong thì vuông, ngoài thì tròn, mặt đề bốn chữ, thông bảo khai nguyên.

Ông chủ thấy vế đồi thật chuẩn thì vui vẻ tặng luôn cho Đăng Cảo tấm vải quý đó.

Đường thi cử hanh thông nhưng không được trọng dụng vì "cái tính khí"

Sử chép, năm 1642, Nguyễn Đăng Cảo thi Hương, ở 3 kỳ ở huyện đều đứng đầu, được về tỉnh thi vấn đáp. Thế nhưng các quan ở trường thi thấy Nguyễn Đăng Cảo khi vào chỉ chào mà không cúi lạy thì rất khó chịu. Lúc ấy, họ bè ra những câu hỏi thật hiểm để loại vị sĩ tử này. Nhưng lạ thay, hỏi cái gì Đăng Cảo cũng trả lời trôi chảy.

Lệ thi cử của triều đình khi ấy chỉ được hỏi thí sinh 6 câu, nhưng cả 6 câu Nguyễn Đăng Cảo đều trả lời được. Các quan muốn đánh rớt nên bất chấp quay định tiếp tục hỏi thêm 6 câu nữa. Thế nhưng, Đăng Cảo vẫn trả lời một cách trôi chảy và chuẩn xác.

Quan Tả Tham chính còn chất vấn hỏi tiếp một câu cắc cớ, Đăng Cảo đáp rằng, theo lệ chỉ được hỏi 6 câu, thế nhưng giờ đã hỏi đến câu thứ 12 rồi, câu này ông biết nhưng nhất quyết không trả lời nữa. Kỳ thi Hương năm đó, Đăng Cảo đỗ đầu tức Hương Cống.

Vi-tham-hoa-dam-vi-vua-quan-Thanh-trieu-nhu-ech-ngoi-day-gieng-la-ai-0
Ảnh minh họa: Sỹ Hòa

Vào khoa thi năm 1646 (thời vua Lê Chân Tông), Lê Đăng Cảo cùng em trai là Nguyễn Đăng Minh đi dự kỳ thi Hội và thi Đình. Kết quả, hai anh em đều đỗ. Đăng Cảo đỗ đầu tức Hội Nguyên. 

Đến kỳ thi Đình ở Điện của nhà vua, Đăng Cảo sức học uyên bác, văn lý hùng hồn đáng bậc trạng nguyên. Nhưng vì triều thần thấy ông tính tình ương ngạnh, ngang tàng nên dù đỗ đầu cũng chỉ chấm đến Thám hoa.

Vào khoa thi năm đó, không có Trạng nguyên và Bảng nhãn. Nguyễn Đăng Minh, đỗ thứ 3 tức Đệ tam giáp Tiến sĩ. 

Đến năm 1659, Nguyễn Đăng Cảo lại đỗ đầu khoa Đông các, được phong Đông các đại học sĩ.

Sau nhiều lần thi cử, Nguyễn Đăng Cảo được vời ra làm quan. Ông tính tình thanh liêm, ghét bọn xu nịnh, quan tham nên không được lòng quan lại trong triều. Sau 3 năm làm quan, ông bị bãi chức.

Triều đình gặp khó lại tìm đến Đăng Cảo

Phải nói rằng, Nguyễn Đăng Cảo là 1 trong những vị quan hiếm có khó tìm của sử Việt. Ông không những học vấn uyên thâm, làm quan thanh liêm mà còn có tài ngoại giao cực giỏi. 

Lại nói về triều đình nhà Lê khi ấy, trong mối quan hệ ngoại giao với nhà Thanh gặp không ít khó khăn. Đã nhiều lần triều đình bất lực nên lại sai người về tận quê tìm Nguyễn Đăng Cảo giúp đỡ.

Một lần sứ nhà Thanh sang Đại Việt nhưng đến Xương Giang thì dừng lại, sai người đưa đến triều đình một vuông gấm trên vẽ 3 nét ngang rất lớn (三) và nói: “Nếu Đại Việt không giải được, sứ đoàn sẽ không vào Thăng Long”.

Vi-tham-hoa-dam-vi-vua-quan-Thanh-trieu-nhu-ech-ngoi-day-gieng-la-ai-0

Triều đình xem đi xem lại vẫn không hiểu ý sứ thần nhà Thanh là gì. Không còn cách nào khác đành cho người về Tiên Du mời Đăng Cảo ra kinh. Đăng Cảo không muốn đi, khi biết chuyện liền nói: “Cái trò đánh đố chữ nhỏ nhặt ấy có gì ghê gớm đâu”, rồi lấy bút gạch một nét sổ xuống rồi bảo cứ đưa cho Sứ thần.

Sứ thần nhà Thanh khi nhận được câu trả lời quả nhiên chịu vào kinh thành Thăng Long. Nhà vua lúc ấy cũng không sao hiểu nổi vì sao chỉ cần gạch một nét sổ xuống là sứ thần nhà Thanh chịu vào kinh.

Lúc ấy, Nguyễn Đăng Cảo mới đáp rằng: "Ở trong sách kinh dịch tượng có quẻ ‘Càn’ là ba nét ngang (三), thêm một nét sổ thì thành chữ ‘Vương’ (王). Họ muốn sang phong vương cho vua ta đó thôi”. Cả triều đình nghe ra, vô cùng nể phục Nguyễn Đăng Cảo.

Vị thám hoa ngang tàng dám ví vua quan Thanh triều như "ếch ngồi đáy giếng"

Khi triều đình bị nhà Thanh làm khó, vua lại vời Nguyễn Đăng Cảo vào triều, cử ông đi sứ một chuyến. Mới vào kinh, vua Thanh thấy ông già cả liền nói: "Lão khuyển lạc mao, do hướng đình tiền phệ nguyệt”. Có nghĩa là: Chó già rụng lông thấy trăng còn đứng ra sân mà sủa.

Vốn là người uyên bác, bụng chứa đầy một bồ chữ, Nguyễn Đăng Cảo liền đáp lạ: "Tiểu oa đoản cảnh, mạn cư tỉnh để khuy thiên”. Nghĩa là: Ếch con ngắn cổ, cũng dám ngồi đáy giếng coi trời bằng vung.

Vế đối ngang tàng, ví Triều nhà Thanh không hiểu biết chỉ như ếch ngồi đáy giếng, nhưng lại đối rất chuẩn, thể hiện bản lĩnh và trí tuệ của Sứ thần Đại Việt. Từ đó vua Thanh không dám coi thường Sứ nước nam nữa mà đón tiếp rất trọng hậu.

Vi-tham-hoa-dam-vi-vua-quan-Thanh-trieu-nhu-ech-ngoi-day-gieng-la-ai-5
Tranh minh họa vua Lê Thần Tông

Đến năm 1653 (đời vua Lê Thần Tông), sứ nhà Thanh lại mang chiếu chỉ sang cùng 10 vuông gấm, gói các loại mũ xiêm cùng quần áo. Triều đình không hiểu nhà Thanh muốn gì, không còn cách nào lại mời Đăng Cảo về kinh.

Ông xem đồ vật xong liền tấu: Ý của nhà Thanh muốn ta phải theo Thiên triều, phải ăn mặc theo phong tục nhà Thanh, tức phải cắt tóc để đuôi sam. Ông cũng hiến kế nên trả lại bộ quần áo này và đưa lại cho họ y phục dân tộc Việt để họ thấy ta không chịu chấp nhận. Vua liền cử ông đến biên giới đối phó Sứ thần nhà Thanh.

Ông chọn gói váy, áo, yếm… trang phục người Việt đưa đến Sứ nhà Thanh. Sứ nhà Thanh xem xong thì hiểu ý phía Đại Việt muốn giữ lại truyền thống ăn mặc của nước mình.

Nguyễn Đăng Cảo còn làm bài "giải chư hầu” nhằm phản bác những lập luận của nhà Thanh gửi cho Sứ nhà Thanh mang về dâng Vua. Vua Thanh xem xong thì nói rằng: “Địa linh, nhân kiệt đời nào cũng có, nhưng vượt trội hơn cả từ nay về sau chỉ có một Đăng Hạo”. (Đăng Hạo là tên gọi khác của Nguyễn Đăng Cảo).

Xem thêm: Sứ thần "thấp bé nhẹ cân" người Việt từng "dạy" cho vua Hán bài học nhớ đời về trí tuệ và cách ứng xử là ai? 

Bình luận
Mới nhất
Vui lòng để bình luận.

Đọc thêm

Cuộc đời Huyền Trân công chúa có nhiều điều bí ẩn mà đến nay chưa giải mã được hết. Chuyện được nhắc đến nhiều nhất chính là cuộc hôn nhân chính trị với vua Chiêm Thành và cuộc giải cứu khỏi giàn hỏa thiêu đầy kịch tính.

Huyền Trân công chúa: Từ cuộc hôn nhân ngoại giao đến cuộc giải cứu khỏi giàn hỏa thiêu đầy kịch tính
0 Bình luận

Vua Lê Đại Hành chính là người đầu tiên phá bỏ lệ quỳ lạy khi tiếp chiếu từ phương Bắc. Ông cũng là người không ít lần khiến sứ thần nhà Tống sợ mất mật.

Vua Lê Đại Hành và màn 'dằn mặt' khiến sứ thần nhà Tống sợ mất mật
0 Bình luận

Được phong làm Chánh sứ, Lê Văn Thịnh đã dùng luật Tống để khiến sứ thần nhà Tống "cứng họng", đòi lại được đất.

Lý lẽ đanh thép đòi lại đất của vị quan Đại Việt Lê Văn Thịnh khiến sứ thần nhà Tống 'cứng họng'
0 Bình luận

PC Right 1 GIF

Bài mới

Người dân Quảng Ngãi mở rộng vòng tay san sẻ chỗ ở với cán bộ từ Kon Tum chuyển về

Thấy các cán bộ Kon Tum mới chuyển về chưa có chỗ ở, người dẫn Quảng Ngãi đã mở rộng vòng tay giúp đỡ, chào đón, giúp họ nhanh chóng ổn định cuộc sống và công việc.

Thanh Tú
Thanh Tú 13 giờ trước
Không chỉ kịp thời đưa cháu bé tai nạn đi cấp cứu chiến sĩ CSGT còn hỗ trợ viện phí

Phát hiện cháu bé bị tai nạn giao thông khi đang trên đường làm nhiệm vụ, chiến sĩ đội CSGT số 6 (CATP Hà Nội) đã kịp thời đưa nạn nhân đi cấp cứu và hỗ trợ một phần viện phí.

Hải An
Hải An 2 ngày trước
Giao hàng gặp trời mưa, nam shipper nhanh tay dọn đậu phộng giúp chủ nhà

Giao hàng gặp trời mưa, thấy nhà chỉ có người già và trẻ nhỏ, nam shipper liền nhanh tay gom đậu phộng giúp. Hành động ấm lòng khiến dân mạng tấm tắc khen ngợi.

Hải An
Hải An 2 ngày trước
Ấm lòng trước khoảnh khắc loạt ô tô che chắn cho xe máy qua cầu lúc mưa to gió lớn ở Hà Nội

“Những lúc này, tôi chỉ mong xe mình to hơn để che được nhiều người hơn”, chia sẻ của tài xế xe tải khiến nhiều người xúc động.

Hải An
Hải An 3 ngày trước
CSGT Lâm Đồng kịp thời hỗ trợ sản phụ sinh con an toàn trên đường

Vào khoảng 4h50 ngày 1/7, trong lúc tuần tra giao thông, CSGT Lâm Đồng đã kịp thời phát hiện và hỗ trợ một sản phụ chuyển dạ sinh con ngay trên xe đặc chủng.

Hải An
Hải An 3 ngày trước
3 cuộc đời được hồi sinh nhờ nghĩa cử hiến tạng cao đẹp

Sau tai nạn giao thông, một người phụ nữ ở TP.HCM được xác định chết não, gia đình đã quyết định hiến tạng, đem lại sự sống cho 3 bệnh nhân đang nguy kịch.

Hải An
Hải An 4 ngày trước
Bé gái bị co giật trên chuyến bay được bác sĩ cấp cứu kịp thời

Trên chuyến bay từ TP.HCM đến Hà Nội, một bé gái xuất hiện tình trạng co giật do hạ canxi máu - một rối loạn điện giải nguy hiểm, đã được các bác sĩ có mặt tái đó hỗ trợ cấp cứu thành công.

Hải An
Hải An 5 ngày trước
Lớp học bơi miễn phí suốt gần một thập kỷ giữa lòng Cần Thơ

Cứ vào dịp hè các bạn học sinh có hoàn cảnh khó khăn tại Cần Thơ lại rủ nhau đến lớp học bơi miễn phí của cô Quý tại hồ bơi Nhiệt điện Trà Nóc.

Đăng Dương
Đăng Dương 5 ngày trước
Ấm lòng 900 suất ăn mời thí sinh, phụ huynh trong kỳ thi tốt nghiệp THPT 2025

Hội phụ nữ xã Trung Giã, Xuân Giang, huyện Sóc Sơn, Hà Nội đã nấu gần 900 suất ăn miễn phí để mời thí sinh và phụ huynh trong ngày diễn ra kỳ thi tốt nghiệp THPT 2025.

Hải An
Hải An 27/06
Chủ quán Bạc Liêu miễn phí bữa sáng và trưa cho các sĩ tử thi tốt nghiệp THPT

Trong những diễn ra kỳ thi tốt nghiệp THPT 2025, anh Trương Nguyễn Minh Tuấn (50 tuổi, TP.Bạc Liêu) – chủ quán chay đã miễn phí bữa sáng, trưa kèm chè đậu đỏ để tiếp sức các thí sinh.

Hải An
Hải An 27/06
Trường học ở Hà Nội thuê xe khách đưa hơn 500 thí sinh đến điểm thi tốt nghiệp THPT 2025

Vì muốn đảm bảo an toàn cho hơn 500 sĩ tử tham dự kỳ thi tốt nghiệp THPT 2025, một trường học ở Hà Nội đã thuê 12 xe khách 16 chỗ đưa đến điểm thi. Bên cạnh đó trường còn bố trí cho các bữa ăn sáng, ăn trưa cho các thí sinh tại điểm thi.

Hải An
Hải An 26/06
Bức tâm thư xúc động người cha viết gửi 2 ân nhân ngày con gái đậu trường chuyên

Sau khi đăng tải bức tâm thư với tiêu đề “Lời cảm ơn đến những người tốt lặng lẽ” lên mạng xã hội, bài viết của người cha vừa có con thi lớp 10 đã nhận về hàng ngàn lượt tương tác.

Hải An
Hải An 25/06
Xuống Hà Nội khám bệnh, người phụ nữ bị lừa nhẵn túi bởi “người quen” may thay lại nhận được phép màu từ những người xa lạ

Bị lừa hết tiền trong túi khi xuống Hà Nội khám bệnh bởi một người phụ nữ tự xưng là “quen người nhà của chị”, may mắn thay chị H.T.Trang (41 tuổi, dân tộc Tày, quê Bắc Kạn) đã được bệnh viện và nhiều người giúp đỡ.

Hải An
Hải An 25/06
Mát lòng “bát cháo hành” tại góc phố nghĩa tình giữa mùa hè Hà Nội

Trong cái nắng chói chang của Hà Nội, tại một góc phố nhỏ tình người được lan tỏa từ nồi cháo thiện nguyện, từ những tấm lòng thảo thơm.

Hải An
Hải An 24/06
Những lời nhắn nhủ “đáng yêu” từ các cụ ông, cụ bà gửi đến giới trẻ: “Sống cho tốt, giúp đỡ mọi người”

Tấm bảng với những lời nhắn nhủ được các cụ ông, cụ bà nhắn gửi đến giới trẻ không chỉ đáng yêu mà còn vô cùng cảm động. Những lời nhắn ngủ ấy tuy đơn giản nhưng hàm chứa rất nhiều sự yêu thương và trao gửi.

Hải An
Hải An 24/06
Chàng trai Gia Lai vượt 500km về ở rể, cưới cô gái khiếm khuyết sau 3 lần gặp gỡ

Ngay từ những ngày đầu nhắn tin trò chuyện, chàng trai ở Gia Lai và cô gái ở Đồng Nai đã có sự đồng cảm, thấu hiểu kỳ lạ. Họ chia sẻ mọi thứ với nhau, về hoàn cảnh gia đình và cả những khiếm khuyết trên cơ thể.

Hải An
Hải An 23/06
PC Right 1 GIF
Đề xuất