Hôm nay Google Doodle vinh danh Kano Jigoro - ông tổ môn Judo Nhật Bản: Từ cậu bé yếu ớt đến bậc thầy võ thuật

Google Doodle hôm nay đã chia sẻ 8 hình vẽ ghi lại những mốc son chói loại trong cuộc đời và sự nghiệp của Kano Jigoro - ông tổ môn Judo Nhật Bản. Ông là người đóng vai trò quan trọng trong việc đưa Judo và kiếm đạo trở thành một phần trong chương trình học công lập Nhật Bản vào những năm 1910. Ông cũng là người đi tiên phong trong thể theo quốc tế và là người phát ngôn hàng đầu cho việc Nhật Bản đăng cai tổ chức Thế vận hội Olympic 1940.

Kano Jigoro - phi thường bắt nguồn từ nghịch cảnh

Kano Jigoro (sinh ngày 28 tháng 10 năm 1860 và mất ngày 4 tháng 5 năm 1938) là một nhà giáo dục thể thao người Nhật Bản đồng thời là người sáng lập ra môn võ Judo nổi tiếng, được đưa vào hệ thống thi đấu của Olympic từ năm 1964.

Các tư liệu của người Nhật cho thấy, Kano Jigoro sinh ra ở quận Đông Nada của thành phố Kobe. Thời điểm này là những ngày cuối cùng của chính quyền quân sự Tokugawa, và đó là thời kỳ mất lòng tin và các hoạt động chống chính phủ. Quê hương củ ông nổi tiếng với nghề nấu rượu sake, gia đình ông là những nhà sản xuất rượu sake giàu có. Ông mồ côi mẹ khi mới 10 tuổi.

Trong giai đoạn mới của nhà nước Nhật Bản, cha ông trở thành quan chức của chính phủ Minh Trị. Và vì lý do đó mà cả gia đình ông chuyển đến Tokyo sinh sống khi ông mới 11 tuổi. 

Được biết, năm 15 tuổi, ông vào học tại một trường ngoại ngữ, và năm 1877, ông vào Đại học Toyo Teikoku (Imperial), hiện là Đại học Tokyo. Thành tích học tập của ông rất đáng nể, nhất là khả năng ngoại ngữ. Thông tin được biết rộng rãi là nhiều ghi chú ban đầu của ông trong quá trình học  jujitsu và trong quá trình chuyển đổi sang Judo được viết bằng tiếng Anh thay vì tiếng Nhật.

Trong khi một trong những lý do cho việc thực hành này không chỉ là để giữ ý tưởng của Kano Jigoro cho riêng mình trong những năm cạnh tranh gay gắt giữa các trường jujitsu, nó còn phục vụ mục đích cho phép sự pha trộn giữa cái cũ với cái mới, tạo ra những cách suy nghĩ mới, và rèn phương pháp và kỹ thuật huấn luyện mới. Việc ông đăng ký vào trường đại học này là một sự tôn vinh cho khả năng học tập và cam kết của ông đối với giáo dục. 

Nói về con đường võ thuật, nhiều tài liệu kể rằng: Hồi còn nhỏ, tuy Kano Jigoro thông minh nhưng lại có thể chất ốm yếu, hiền lành và hay bị người khác bắt nạt. Năm 10 tuổi, Kano Jigoro từng bị những kẻ du côn đánh đến ngất xỉu. Kể từ đó, ông nung nấu trong lòng ý định học cách tự bảo vệ mình. Và võ thuật là điều ông nghĩ đến. Nhờ vậy sau này lịch sử đã ghi tên ông như một vĩ nhân của thế giới với công sức sáng tạo nên bộ môn Judo – một môn võ phát triển rực rỡ và sau này được đưa vào Olympic.

Nhiều người tự hỏi điều gì sẽ xảy ra nếu như Kano bẩm sinh đã khỏe mạnh? Có thể, ông sẽ tự bảo vệ được bản thân của mình, không bị kẻ khác bắt nạt, nhưng chắc chắn sẽ không có bất kì môn võ nào tên Judo được sáng tạo nên. Những điều vĩ đại luôn bắt đầu từ những điều nhỏ nhặt nhất. Nghịch cảnh luôn là động lực thúc đẩy nên những điều phi thường.

17 tuổi mới bắt đầu lĩnh hội tinh hoa võ thuật

Khi Kano Jigoro bắt đầu học võ, ông gặp nhiều khó khăn vì đi đến đâu các võ sư cũng từ chối. Họ nói rằng ông quá yếu và không có khả năng học võ. Mãi đến năm 17 tuổi (1877) khi ông đang là sinh viên Đại học, nhờ một người bạn giới mà được nhận vào lớp của thầy Katagiri Ryuji và chỉ được theo học có mấy bài quyền biểu diễn.

Đương nhiên, Kano Jigoro không dễ dàng chấp nhận điều đó nên đã đến võ đường của Fukuda Hachinotsuke - một võ sư tài năng và đức độ trong môn Jujitsu thuộc chi phái Tenjin-shinio-ryu để học tập. Fukuda nhấn mạnh đến các bài quyền (kata) và song song đó, chương trình huấn luyện của ông còn bao gồm đấu vật tự do. Sau này khi tạo ra Judo, kỹ thuật của Kano Jigoro nhấn mạnh đến randori (vật tự do) trong chương trình giảng dạy do chịu ảnh hưởng từ người thầy Fukuda.

Nhờ chăm chỉ rèn luyện bản thân, đặt 100% sức lực chyo việc tập luyện nên chẳng bao lâu ông đã trở thành 1 võ sư tài năng. Năm 1879, tức chỉ một năm sau ngày ông nhập môn tại võ đường của thầy Fukuda, thầy đột nhiên trở bệnh và mất. Ở tuổi 19, Kano chuyển sang học võ với thầy Iso Masatomo (62 tuổi) cũng thuộc trường phái Tenjin-shinio-ryu tại võ đường ở khu Kanda của Tokyo, đây là một võ đường nổi tiếng với những bài quyền do Iso sáng tạo hoặc nhuận sắc từ những bài cổ xưa.

Sau hơn 2 năm "ăn, uống và ngủ cùng Jujutsu", ông rơi vào tình trạng gặp ác mộng. Trong giấc mơ ông thường la hét các ngôn từ mà lúc tập Jujutsu ông sử dụng, và thường đá tung chăn mền. Song thầy Iso đã nhận thấy những cống hiến của người học trò trẻ tuổi nên quyết định cho ông làm trợ giảng.

Năm 21 tuổi, ông trở thành võ sư dạy Jujutsu phái Tenji-shinio-ryu. Nhưng cũng giống như Fukuda trước kia, Iso đã mất vì bạo bệnh. Kano lại quyết định đi vì ông muốn nghiên cứu sâu sắc hơn về võ thuật chứ không chỉ là một người thầy bình thường.

Sau đó, ông lại có duyên gặp gỡ thầy Tsunetoshi Iikubo, bậc thầy của trường phái Kito-ryu, và bắt đầu chương trình tập luyện mới theo hệ phái này. Kano Jigoro tập luyện rất nỗ lực, thậm chí không có ai ông cũng tập một mình. Kỹ pháp và chương trình của Tsunetoshi cũng như Fukuda Hachinotsuke, nhấn mạnh kỹ thuật vật tự do và đặc biệt sở trường về các nagewaza (các kỹ thuật quăng, ném), đây cũng là những kỹ pháp mà Kano sau này chịu ảnh hưởng lớn.

Trong thời gian này, ông từng bị thua võ sĩ nhà nghề  Fukushima Kenkichi nặng tới 90kg, tức là hơn ông đến 50kg. Vì muốn đánh bại người này và thỏa mãn cảm giác chiến thắng nên ông đã lao vào nghiên cứu mọi kỹ thuật, kể cả các quyển sách về kỹ thuật sumo,  tham khảo nhiều tài liệu, luyện tập không biết mệt mỏi, phát triển thêm nhiều đòn thế quăng, vật mới và tập trung vào các phương pháp cải thiện jujutsu.

Sau cùng, bằng những kỹ thuật mới do mình sáng tạo ra, ông đã nhấc bổng được Fukushima lên vai, xoay tròn và ném anh ta lên sàn đấu. Kỹ thuật này được Kano đặt tên là kata guruma, hay còn gọi là xoay vai. Thêm vào đó, hàng loạt các nguyên lý khác cũng được Kano sáng tạo trong thời gian này, như uki goshi (hông di động), tsuri komi goshi (nhấc, kéo hông).

Sự ra đời của Judo

Kano đã cống hiến đời mình cho sự cải tiến của Jujutsu dựa trên các nguyên tắc khoa học, kết hợp với việc tập luyện chiến đấu với giáo dục tinh thần và thể chất. Song ý tưởng ban đầu của ông chỉ là cải tiến Jujutsu chứ không phải tạo ra môn võ mới. Ông nhận thức thấy có những kỹ thuật nguy hiểm trong Jujutsu nhưng tin rằng bản thân có thể loại bỏ chúng, môn này sẽ có một hình thái mới, đó là giáo dục thể chất và là phương pháp tốt để rèn luyện tinh thần kỷ luật và thượng tôn võ thuật của thanh niên. 

Và chính suy nghĩ đó đã thôi thúc Kano loại bỏ không khoan nhượng những kỹ thuật có hại và nguy hiểm của Kito-ryu và làm cho các kỹ pháp của hệ phái này được soi chiếu dưới góc độ khoa học.

Ở tuổi 22, Kano Jigoro chọn ra 9 môn đồ trong số các học trò của ông ở võ đường phái Kito-ryu và vào tháng 2 năm 1882 ông lập môn võ Judo của riêng mình tại ngôi đền Eishoji. Theo định nghĩa của ông, Ju (柔, nhu) là nhu hòa, mềm mại, Do (道, đạo) là đường lối, phương thức, Judo là đường lối rèn luyện thể chất và tinh thần con người thông qua nguyên lí mềm dẻo, lấy nhu thắng cương, lấy yếu chống mạnh và lấy ít địch nhiều. 

Trong những năm này, thầy Iikubo đến ngôi đền một tuần 2 hoặc 3 lần để giúp truyền thụ những bí quyết phái Kito-ryu cho các học trò của Kano, vì vậy điều mà các học trò của ông thu thập được phần nhiều là Jujutsu chứ không phải Judo. Tuy nhiên, sự chuyển biến từ Jujutsu sang Judo được thực hiện chậm rãi nhưng chắc chắn.

Dù thật khó xác định thời điểm chính xác mà các học trò của Kano Jigoro được học không còn là Jujutsu mà là Judo. Nhiều người vẫn cho rằng, đó là ngày mà lần đầu tiên những kỹ pháp do Kano sáng tạo đã đánh bại kỹ pháp hệ phái Kito-ryu của thầy mình. 

Bằng cách áp dụng các chiêu thức khống chế di chuyển, Kano đã khóa được mọi chuyển động của Iikubo rồi dùng những kỹ thuật đã cải tiến quật thầy mình ngã 3 lần. Kano đã giải thích với thầy rằng đó là nguyên lý “bắt bản thân đối thủ tự làm mất thăng bằng rồi hãy tấn công”. Bậc thầy Iikubo đã bày tỏ một cách không khách sáo với học trò của mình: “từ nay trở đi, con hãy dạy ta”. Cũng từ thời điểm này, võ đường Kodokan do Kano Jigoro thành lập đã trở thành địa điểm đầu tiên mà Judo được truyền dạy để từ đây lan tỏa khắp thế giới.

Trở thành huyền thoại

Năm 1880, ông tốt nghiệp Đại học. Sau đó, từ giảng viên đại học, ông được cử là cố vấn Bộ giáo dục, rồi khoa trưởng Đại học Sư phạm Tokyo, khoa trưởng đệ ngũ đẳng viện Tokyo. Kano dành hết thời gian sau khi dạy văn hoá là chăm sóc võ đường ở đền Eishoji. Ông đã dùng tiền của mình để giúp võ phục quần áo cho các võ sinh nghèo. 

Năm 1884, Kano đặt tên cho võ đường là Kodokan, tiền thân của võ đường Kodokan ngày nay. Theo nguyên nghĩa, Ko có nghĩa là tưởng niệm, do là đạo, kan là căn phòng, Kodokan có nghĩa là đạo đường để tu luyện tinh thần. Như vậy Kano đã sáng lập ra môn võ mới với tên gọi là Judo.

Năm 1885, võ đường Kodokan đã đoạt giải quán quân trong một giải quan trọng tranh tài cùng với môn Jujitsu, từ đó môn võ Judo trở nên nổi tiếng thu hút nhiều học viên và ngày càng đẩy lùi môn Jujitsu vào bóng tối.

Dưới thời Minh Trị, nước Nhật mở rộng cửa đón nền văn minh châu Âu. Năm 1890, giáo sư Kano nghĩ đến việc truyền bá môn Judo đến thế giới nên ông đến châu lục địa già.  Năm 1897, võ đường Kodokan dời về Shimotomizaka và lúc này, dưới sự kiểm soát của Kodokan đã có hơn 250 võ đường Judo khắp nước Nhật. Sau đó sang đầu thế kỷ XX, Judo được Bộ giáo dục Nhật bản chính thức đưa vào huấn luyện ở các trường học của Nhật từ cấp 1 đến đại học.

Năm 1909, nhân dịp dẫn đoàn thể thao Nhật Bản tham dự Olympic, giáo sư Kano được sự chấp thuận của ủy ban Olympic thế giới được phép giới thiệu Judo đến các quốc gia khác tham dự Olympic. Nhờ vậy, Judo được truyền bá khắp thế giới, các võ đường liên tiếp được thành lập. Năm 1932, môn Judo được đưa vào giảng dạy tại nhiều cấp học ở Nhật Bản.

Năm 1956 Liên đoàn Judo quốc tế(IJF) chính thức thành lập, đến nay IJF có hơn 100 nước thành viên, trong đó có cả Việt Nam. Năm 1964 Judo được đưa vào chương trình thi đấu chính thức của Đại hội Olympic được tổ chức tại Tokyo. Kể từ lúc ra đời đến nay, Judo trải qua một quá trình phát triển trên 100 năm, không riêng gì người Nhật, mà hầu hết các dân tộc trên thế giới ngày nay càng hiểu biết và tập luyện Judo.

Ông mất năm 1938 vì bệnh viêm phổi. Khi đó ông đã 77 tuổi và môn Judo đã có hơn 100.000 đai đen.

Một số hình ảnh về cuộc đời sự nghiệp của ông được Google Doodle chia sẻ:

Xem thêm: Hôm nay Google Doodle vinh danh Tim Bergling: Một DJ tài danh, một nhà từ thiện có tâm có tầm