Dung nhan các vị vua Việt được sử sách miêu tả thế nào?

Thời xưa, thường dân không được phép nhìn mặt vua. Khi vua xa giá ra ngoài, dân chúng phải quỳ rạp bên đường, đầu cúi sát đất, ai dám ngẩng nhìn sẽ bị khép tội khi quân, phạm thượng. Thậm chí dung nhan của vua không được vẽ lại để truyền ra...

Đỗ Thu Nga Theo dõi
Sống Đẹp
Nguồn: Internet

Khi vua còn tại vị, triều đình cũng không được vẽ chân dung nhà vua để ban bố cho toàn dân thiên hạ được biết "mặt rồng". Nhưng đến khi các vị vua băng hà, triều đình sẽ vẽ tranh, đúc tượng để thờ. 

Nói về việc này, Đại Việt sử ký toàn thư cho biết: Đời vua Lê Thái Tông, năm Thiệu Bình thứ 2 (1435), vào tháng 8, ngày 22, triều đình đúc xong tượng vàng của Lê Thái Tổ và Quốc Thái mẫu, đã sai nhà sư làm phép điểm nhãn rồi rước vào Thái miếu để thờ. Như vậy, việc đúc tượng tiên vương để thờ đã có từ thời Lê. Chỉ tiếc rằng sau đó, do những biến thiên của lịch sử, hầu hết tượng thờ như vậy đều không còn.

Hiện nay, hậu thế chỉ có thể chiêm ngưỡng tranh tờ vua lê Hoàn, tượng thờ các vua Ngô Quyền, Lê Hoàn, các vua Trần hay tượng Phật hoàng Trần Nhân Tông được thờ ở tháp Huệ Quang, chùa Hoa Liên, Yên Tử (Quảng Ninh). Nhưng bức tượng Phật hoàng bằng đá độc đáo này cũng được tạo tác vào thời Lê trung hưng, sau khi Phật hoàng viên tịch được vài trăm năm.

1. Chân dung các vua triều Nguyễn

Ở triều Nguyễn, mãi đến khi người Pháp sang mới ghi lại chân dung các vị vua từ Đồng Khánh, Hàm Nghi trở về sau qua ảnh chụp. Còn các vua đầu triều Nguyễn, đời sau chỉ hình dung về diện mạo các vị qua nét vẽ của các họa sĩ người Pháp. 

Dung-nhan-cac-vi-vua-Viet-duoc-su-sach-mieu-ta-the-nao-0
Chân dung vua Đồng Khánh

Chúng ta không thấy các sử quan nhà Nguyễn chép về dung mạo vua Gia Long nhưng trong ghi chép của Michel Đức Chaigneau thì: “Vua Gia Long da trắng, mắt sáng, chòm râu hoàn toàn bạc và dày hơn râu những người đàn ông khác trong xứ”. “Vua Gia Long cao trên trung bình, thân thể cường tráng, tướng đạo mạo, đáng kính tương xứng với tầm vóc, nét mặt đầy trang nghiêm và có sắc diện, chứng tỏ một tâm hồn cao đẹp”, ông viết tiếp.

Đặc biệt, Michel Đức còn tả kỹ rằng: “Hai bên má của nhà vua có hai hột cơm đen đều mọc râu, tạo thành hai chòm râu nhỏ hai bên, cạnh chòm râu lớn ở chính giữa nhưng không hoàn toàn pha trộn vào nhau”. Viên sủng thần mang hai dòng máu Pháp - Việt này cũng cho biết Vua Minh Mạng cũng có hai nốt ruồi đúng chỗ như vậy, người ta bảo rằng đó là dấu vết riêng của nhà Nguyễn.

2. Chân dung các vị vua triều Lê

Vị vua khai sáng triều Lê là Lê Thái Tổ được sử sách đương thời dành những đoạn văn bay bổng để miêu tả về tướng mạo, dáng vẻ. Đại Việt sử ký toàn thư có chép nhưng sách Lam Sơn thực lực còn ghi chi tiết hơn: “Lúc nhỏ, tinh thần và vẻ người coi rất mạnh mẽ, nghiêm trang; mắt sáng, miệng rộng, mũi cao, mặt vuông; vai trái có 7 nốt ruồi; đi như rồng, bước như hổ, tóc, lông đầy người, tiếng vang như chuông, ngồi như hùm ngồi! Kẻ thức giả biết là bậc người cực sang! Kịp khi lớn, thông minh, khôn, khỏe, vượt hẳn bọn tầm thường”.

Sử không miêu tả diện mạo vua Lê Nhân Tông, chỉ nói vua "vẻ người tuấn tú, đường hoàng, dáng điệu trang nghiêm" nhưng khi viết về vua Lê Thánh Tông thì sử dụng toàn mỹ từ: Vua sinh ra thiên tư tuyệt đẹp, thần sắc khác thường, vẻ người tuấn tú, nhân hậu, rạng rỡ, nghiêm trang, thực là bậc thông minh xứng đáng làm vua, bậc trí dũng đủ để giữ nước.

Dung-nhan-cac-vi-vua-Viet-duoc-su-sach-mieu-ta-the-nao-9
Tượng vua Lê Thánh Tông (Ảnh: Người nổi tiếng)

Toàn thư còn chép một giai thoại thần bí để giải thích về một chi tiết trên gương mặt vua: Tục truyền rằng, thái hậu khi sắp ở cữ, nhân thử thả chợp mắt, mơ thấy mình đến chỗ Thượng đế, Thượng đế sai một tiên đồng xuống làm con thái hậu, tiên đồng chần chừ mãi không chịu đi, Thượng đế giận, lấy cái hốt ngọc đánh vào trán chảy máu, sau tỉnh dậy, rồi sinh ra vua, trên trán vẫn còn dấu vết lờ mờ như thấy trong giấc mơ, mãi đến khi chết, vết ấy vẫn không mất.

Con trai vua Thánh Tông là Lê Hiến Tông được miêu tả chi tiết về dung mạo: "Vua sinh ra, dáng vẻ thiên tử, mũi cao, mặt rồng, thần thái trang nghiêm, tươi đẹp khác thường”. Nhưng, đời Lê sơ chỉ sau Vua Lê Túc Tông đã dần đi vào suy vong với những vị vua bạo tàn, hoang dâm và ăn chơi như Lê Uy Mục, Lê Tương Dực, khiến sử sách gọi họ là “vua quỷ, vua lợn”. Điều này được ghi cả vào trong chính sử, như chuyện khi sứ nhà Minh sang gặp Vua Lê Uy Mục, đã viết hai câu thơ rằng:

“An Nam tứ bách vận vưu trường

Thiên ý như hà giáng quỷ vương?”.

Tức là: Vận nước An Nam còn dài đến 400 năm, vậy mà ý trời thế nào mà lại giáng sinh vua quỷ?

Hoặc sau đó, năm 1513, khi sứ đoàn nhà Minh gồm Chánh sứ Phạm Hy Tăng và Phó sứ Trạm Nhược Thủy sang phong vương, sau khi gặp mặt Vua Tương Dực, Hy Tăng đã nói với Nhược Thủy rằng: “Quốc vương An Nam mặt thì đẹp mà người lệch, tính thích dâm, là vua lợn, loạn vong sẽ không lâu đâu”. Sau, quả nhiên, Vua Tương Dực bị Trịnh Duy Sản giết, nước ta rơi vào loạn lạc.

3. Chân dung vua triều Lý

Chân dung các vị vua nước ta được ghi chép trong chính sử có lẽ bắt đầu từ thời vua Lý Thái Tổ. Nhưng các sử quan thời xưa thường miêu tả các vị quân vương bằng những câu văn rất khái quát, ít khi đi vào chi tiết.

Ví dụ như Đại Việt sử ký toàn thư chỉ viết về vua Lý Thái Tổ là người "bé đã thông minh, vẻ người tuấn tú khác thường”. Về vua Lý Thái Tông, sử quan không tả lại dung nhan nhà vua mà nhấn mạnh vào nét đặc biệt trong tướng pháp: “Vua có 7 cái nốt ruồi sau gáy, như sao thất tinh (tức chòm sao Bắc Đẩu)”.

Dung-nhan-cac-vi-vua-Viet-duoc-su-sach-mieu-ta-the-nao-8
Tượng vua Lý Thái Tổ

Dung mạo vua Lý Thánh Tông có lẽ được ghi lại thể nhất; “Vua trán dô mặt rồng, tay dài quá gối”. Tới Vua Lý Thần Tông, sử quan chép khá ẩn ý: “Tuy thân mang ác tật nhưng rồi chữa lành, cũng là nhờ có ý trời cả”.

Chỉ dã sử chép rằng vua mắc bệnh, mọc lông đầy người, ngứa ngáy khó chịu, khiến người cuồng loạn, triều đình phải làm cũi vàng nhốt vào. Sau đó, khi được quốc sư Nguyễn Minh Không chữa trị, bệnh tình của vua mới khỏi.

4. Chân dung vua triều Trần

Sang đến triều đại nhà Trần, vị vua đầu tiên là Trần Thái Tông được sử quan dùng phép so sánh với vị vua khai sáng triều Hán của Trung Quốc để tả diện mạo vua: “Vua mũi cao, mặt rộng, giống như Hán Cao Tổ”, dù chắc rằng họ cũng không ai biết vẻ mặt Hán Cao Tổ thế nào.

Phật hoàng Trần Nhân Tông - người được đời Lê tạc tượng đá an vị trong tháp Huệ Quang ở Yên Tử, trong Toàn thư được miêu tả chủ yếu qua thần thái, với tính từ tốt đẹp nhất: “Thuần túy đạo mạo, sắc thái như vàng, thể chất hoàn hảo, thần khí tươi sáng. Hai cung (Thượng hoàng Trần Thái Tông và vua cha Trần Thánh Tông) đều cho là lạ, gọi là Kim Tiên đồng tử”. Cũng như Vua Lý Thái Tông, Vua Trần Nhân Tông được nhấn mạnh về nốt ruồi trên vai: “Trên vai bên trái có nốt ruồi đen, cho nên có thể cáng đáng được việc lớn”.

Dung-nhan-cac-vi-vua-Viet-duoc-su-sach-mieu-ta-the-nao-7
Phật hoàng Trần Nhân Tông

Còn vua Trần Minh Tông được sử giả nước Nguyên khen ngợi là "nhẹ nhõm như người tiên", khi chứng kiến vua mặc áo tràng vạt bằng là màu vàng, đội mũ có thao ban yến tiếp sứ đoàn. 

Sau đó, khi có sứ nước ta sang nước Nguyên, có người Nguyên nói rằng: "Tôi nghe đồn thế tử (tức nhà vua, vì nhà Nguyên vẫn coi Thượng hoàng mới là vua nước ta) có vẻ người thanh tú, nhẹ nhõm như thần tiên, có phải không?”. Sứứ nước ta khôn khéo trả lời rằng: “Đúng như thế, song cũng tiêu biểu cho phong thái cả nước vậy”. Lúc tiếp sứ giả nói trên, Vua Trần Minh Tông mới có 14 tuổi.

6. Chân dung vua thời Lê Trung hưng

Đến thời Lê Trung hưng, dung mạo các vị vua Lê được tả bằng những từ ước lệ, như vua Lê Kính Tông là “vua tướng mạo hùng vĩ”, Vua Lê Huyền Tông thì “vẻ người đoan nghiêm”, chỉ có vua Lê Thần Tông được tả kỹ hơn là "sống mũi cao, mặt rồng, vẻ người thanh tú".

1 trong những vị vua mà hậu thế sau này vẫn được biết long nhan chính là Lê Dụ Tông. Các tài liệu chép, khi lăng mộ vua Lê Dụ Tông ở Thọ Xuân (Thanh Hóa) bị xâm phạm, chính quyền quyết định khai quật để giữ gìn, bảo vệ thi hài. Từ đó, di hài được bảo tồn khá nguyên vẹn sau mấy trăm năm. 

Dung-nhan-cac-vi-vua-Viet-duoc-su-sach-mieu-ta-the-nao-6
Thi hài vua Lê Dụ Tông

Từ di hài này có thể nhận thấy, vua Dụ Tông là người đàn ông khoảng ngoài 50 tuổi, có tóc hoa râm được cắt ngắn kiểu nhà tu, cằm có chòm râu thưa màu đen có vài sợi đã điểm bạc, răng bị rụng vài chiếc. Nhưng do thi hài đã được táng quá lâu, phần da thịt đã khô hết nên đời sau cũng không thể diện kiến chân dung chính xác của ông.

Về dung mạo của vua Dụ Tông, sử cũ có ghi lại vài dòng để hậu thế tham khảo. Qua mô tả về chân dung cháu nội ngài là Vua Lê Hiển Tông, với những tính từ rất... tiêu chuẩn: “Duy Diêu râu rồng, mắt phượng” (Khâm định Việt sử thông giám cương mục). Còn trước khi Lê Hiển Tông làm vua, chú của ông là hoàng tử Duy Thần, người gọi mẹ chúa Trịnh Giang là Vũ Thái phi bằng cô, được thái phi nuôi trong phủ chúa từ bé nên được chúa đưa lên ngôi (tức Lê Ý Tông), với lý do “Duy Thần có diện mạo giống tiên đế (Vua Lê Dụ Tông)”.

7. Chân dung vua nhà Tây Sơn

Vua Quang Trung là nhân vật đặc biệt cả về sự nghiệp lẫn phương diện cá nhân nên dù chép về kẻ thù, bộ sử triều Nguyễn "Đại Nam liệt truyện" (phần Truyện Ngụy Tây) đã mô tả khá kỹ chân dung ngài: “Huệ tiếng vang như chuông, mắt sáng như ánh điện, mưu lược thiện chiến, người người đều kinh sợ".

Dung-nhan-cac-vi-vua-Viet-duoc-su-sach-mieu-ta-the-nao-5
Tượng vua Quang Trung

Sách Tây Sơn lược thuật ra đời đầu triều Nguyễn cũng dùng những từ mang màu sắc thần thoại để tả về vua Quang Trung: "Huệ có một con mắt nhỏ nhưng cái tròng rất lạ, ban đêm ngồi không có đèn thì ánh sáng từ mắt soi sáng cả chiếu...". Trong tiểu thuyết lịch sử “Hoàng Lê nhất thống chí”, các tác giả thuộc Ngô gia văn phái cũng miêu tả tương tự: “Quang Trung là người cao lớn, tóc quăn, da sần, tiếng nói sang sảng như chuông. Kỳ lạ nhất là cặp mắt sáng như chớp, có thể nhìn rõ mọi vật trong đêm tối, nó khiến nhiều người khi thấy đều run sợ, hãi hùng... không một người nào dám nhìn thẳng vào mắt ông”.

Xem thêm: Nốt ruồi - điềm báo mệnh thiên tử của các vị vua Việt

Bình luận
Mới nhất
Vui lòng để bình luận.

Đọc thêm

Các triều đại quân chủ ở Việt Nam từng đưa ra những quy định vô cùng chặt chẽ về trách nhiệm của chủ sở hữu, quản lý vật nuôi gât hại cho con người.

Vua Việt từng ban hành những quy định 'thép' nghiêm trị vật nuôi gây hại thế nào?
0 Bình luận

Lê Đại Hành là vị vua đầu tiên của nước Việt thực hiện lễ Tịch điền. Ông trút long bào, xắn quần lội xuống ruộng cày bừa cùng nông dân. 

Chuyện vị vua Việt trút long bào, xắn quần cày ruộng va phải 1 hũ vàng, 1 hũ bạc
0 Bình luận

Khi sứ nhà Nguyên sang gặp vua Trần Minh Tông mặc áo tràng vạt bằng là màu vàng, đội mũ có thao đã không kìm lòng được mà khen ngợi dung nhan vua “nhẹ nhõm như người tiên”.

Hé lộ chân dung các vị vua Việt Nam qua sử sách: Có người được ví “nhẹ nhõm như người tiên”
0 Bình luận

PC Right 1 GIF

Bài mới

Xúc động khoảnh khắc con trai gả mẹ 53 tuổi đi lấy chồng: “Dù ở độ tuổi nào, ai cũng xứng đáng có được những hạnh phúc riêng của mình”

Trong ngày cưới, người con trai đã chủ động trao tặng nhẫn vàng, kiềng vàng và bày tỏ lời cảm ơn, biết ơn vì công sinh thành, nuôi dưỡng, cũng như chúc phúc cho mẹ.

Thanh Tú
Thanh Tú 14 phút trước
Mùa hè tình nguyện đặc biệt của những bạn trẻ Mỹ tại Việt Nam

Dù chỉ mới 16,17 tuổi và không phải là những thợ xây chuyên nghiệp nhưng nhóm bạn trẻ đến từ Mỹ đã không ngại ngần xắn tay áo, khiêng gạch, trộn xi măng giúp người dân Quảng Ngãi xây nhà tình nghĩa.

Hải An
Hải An 5 giờ trước
Hà Nội chi 3.000 tỷ hỗ trợ bữa trưa cho học sinh tiểu học

Từ năm học 2025-2026 tới đây, 768.000 học sinh tiểu học ở Hà Nội, gồm cả công lập và tư thục, sẽ được hỗ trợ 20.000-30.000 đồng bữa ăn trưa mỗi ngày.

Hải An
Hải An 8 giờ trước
Nam sinh đưa em đến điểm thi nhờ người trông hộ đã trúng tuyển vào trường THPT top đầu Hà Nội

Nam sinh Nguyễn Mạnh Đức từng được biết đến với khoảnh khắc đưa em gái đến điểm thi nhờ anh chị tình nguyện viên trong hộ để vào thi lớp 10 đã trúng tuyển vào trường THPT top đầu Hà Nội.

Hải An
Hải An 3 ngày trước
Tin vui: Toàn dân được khám sức khỏe định kỳ miễn phí từ năm 2026

Từ năm 2026, người dân sẽ được khám sức khỏe định kỳ miễn phí ít nhất một lần mỗi năm, theo dự thảo Nghị quyết của Bộ Chính trị đang được xây dựng.

Hải An
Hải An 3 ngày trước
Ông ngoại Hà Nội một tay chăm cháu 7 tháng tuổi từ A đến Z khiến cộng đồng mạng trầm trồ

Nhìn khoảnh khắc ông ngoại U70 chăm sóc cháu nhỏ từ bế ru, cho ăn, quấy cháu,… đến chơi cùng cháu cả ngày với thái độ ân cần, yêu thương khiến ai cũng xúc động và ngưỡng mộ.

Hải An
Hải An 4 ngày trước
Cảnh sát Hà Nội huy động ca nô giải cứu nữ sinh viên chới với dưới sông Hồng

Nhận được thông tin một nữ sinh viên nhảy cầu Vĩnh Tuy, chới với dưới dòng nước xiết ở sông Hồng, Cảnh sát PCCC&CNCH đã kịp thời huy động ca nô để giải cứu.

Đăng Dương
Đăng Dương 4 ngày trước
Khoảnh khắc ấm lòng: CSGT kịp thời hỗ đưa tài xế đột quỵ trên cao tốc đi cấp cứu

Phát hiện tài xế xe cẩu bất tỉnh trong cabin trên cao tốc Pháp Vân – Cầu GIẽ, CSGT đã ngay lập tức mở đường, hỗ trợ đưa nạn nhân tới bệnh viện cấp cứu.

Đăng Dương
Đăng Dương 5 ngày trước
Không chờ đủ thủ tục, bác sĩ quyết định phẫu thuật khẩn cấp cho chàng trai “vô danh, ví rỗng”

Chàng trai 20 tuổi nhập viện trong tình trạng hôn mê sâu, không giấy tờ, không người thân. Không chờ đủ thủ tục, các bác sĩ quyết định mổ khẩn cầu để cứu người trong thời gian vàng.

Hải An
Hải An 7 ngày trước
Người dân Quảng Ngãi mở rộng vòng tay san sẻ chỗ ở với cán bộ từ Kon Tum chuyển về

Thấy các cán bộ Kon Tum mới chuyển về chưa có chỗ ở, người dẫn Quảng Ngãi đã mở rộng vòng tay giúp đỡ, chào đón, giúp họ nhanh chóng ổn định cuộc sống và công việc.

Thanh Tú
Thanh Tú 04/07
Không chỉ kịp thời đưa cháu bé tai nạn đi cấp cứu chiến sĩ CSGT còn hỗ trợ viện phí

Phát hiện cháu bé bị tai nạn giao thông khi đang trên đường làm nhiệm vụ, chiến sĩ đội CSGT số 6 (CATP Hà Nội) đã kịp thời đưa nạn nhân đi cấp cứu và hỗ trợ một phần viện phí.

Hải An
Hải An 03/07
Giao hàng gặp trời mưa, nam shipper nhanh tay dọn đậu phộng giúp chủ nhà

Giao hàng gặp trời mưa, thấy nhà chỉ có người già và trẻ nhỏ, nam shipper liền nhanh tay gom đậu phộng giúp. Hành động ấm lòng khiến dân mạng tấm tắc khen ngợi.

Hải An
Hải An 03/07
Ấm lòng trước khoảnh khắc loạt ô tô che chắn cho xe máy qua cầu lúc mưa to gió lớn ở Hà Nội

“Những lúc này, tôi chỉ mong xe mình to hơn để che được nhiều người hơn”, chia sẻ của tài xế xe tải khiến nhiều người xúc động.

Hải An
Hải An 02/07
CSGT Lâm Đồng kịp thời hỗ trợ sản phụ sinh con an toàn trên đường

Vào khoảng 4h50 ngày 1/7, trong lúc tuần tra giao thông, CSGT Lâm Đồng đã kịp thời phát hiện và hỗ trợ một sản phụ chuyển dạ sinh con ngay trên xe đặc chủng.

Hải An
Hải An 02/07
3 cuộc đời được hồi sinh nhờ nghĩa cử hiến tạng cao đẹp

Sau tai nạn giao thông, một người phụ nữ ở TP.HCM được xác định chết não, gia đình đã quyết định hiến tạng, đem lại sự sống cho 3 bệnh nhân đang nguy kịch.

Hải An
Hải An 01/07
PC Right 1 GIF
Đề xuất