Chuyện vượt khó của nhà khoa học gốc Việt: Từ cậu bé bán thuốc lá dạo đến Giáo sư ĐH Mỹ, thành công liền quay lại giúp nước nhà

Giáo sư Trương Nguyện Thành là một nhà khoa học thành danh trên đất Mỹ với nhiều công trình nghiên cứu và hàng trăm bài viết được đăng tải trên tạp chí khoa học quốc tế. Đài tiếng nói Hoa Kỳ đã từng viết lại câu chuyện về cuộc đời nghèo khó của ông từ thời niên thiếu. Truyền thông Mỹ từng nói rằng, ông Thành là niềm kiêu hãnh của người Việt trên trường quốc tế, là tấm gương sáng cho giới trẻ noi theo...

Làm mọi nghề để kiếm sống, miễn là nghề lương thiện

Giáo sư Trương Nguyện Thành sinh năm 1961 tại Quy Nhơn (Bình Định). Ông là con thứ 2 trong gia đình 7 anh em. Từ khi còn nhỏ, ông đã sống cùng ông bà nội ở Bình Định, cha mẹ "dạt" lên Sài Gòn để mưu sinh.

Năm ông 11 tuổi, biến cố ập đến. Cha ông bị đột quỵ, cuộc sống gia đình trở nên thiếu thốn. Ông được mẹ đưa vào Sài Gòn để phụ giúp mẹ lo toan chuyện gia đình.

Cũng từ đây, ông Thành bắt đầu cuộc sống mưu sinh nơi đô thị phồn hoa. Việc học của ông khi ấy chỉ xem như chuyện phụ. Sau giờ học, ông Thành vội vã chạy đi bán thuốc lá dạo ở chợ Gò Vấp để có tiền chữa bệnh cho cha và lo cho các em.

Khoảng 4 năm sau, gia đình ông chuyển về quê ngoại ở Lái Thiêu (Bình Dương) sinh sống. Ở cái tuổi thiếu niên ấy, ông Thành đã trở thành 1 lao động chính trong nhà, cùng mẹ kiếm tiền, lo liệu cho gia đình.

Khi ấy, ông Trương Nguyện Thành làm rất nhiều nghề để kiếm tiền, miễn đó là nghề lương thiện. Ông đi cày bừa, chăn trâu cho đến trồng khoai, cuốc mướn cho người ta. Chính ông đã tự tay dựng nên ngôi nhà bằng đất trộn rơm để gia đình có chỗ che mưa, che nắng.

Nhổ củ sắn vắt nước cho em bị sốt uống mà không biết đó là "ăn trộm"

Thời gian ấy, gia đình rất khó khăn, nhà nhiều miệng ăn, cái nọ dồn vào cái kia nên tâm trí ông Thành chỉ có kiếm tiền và kiếm tiền. Đối với ông, khi ấy đâu có tâm trí dành cho học hành. Cũng vì thế mà thành tích học tập khá thấp. 

Thế nhưng có một sự kiện "nhớ đời" đã thôi thúc ông Thành phải quyết tâm "dù khổ cỡ nào cũng phải ráng học". Đó là lần khi em ông bị sốt, mất nước, ông chạy sang hàng xóm nhổ củ sắn mà không biết đo là hành động ăn trộm.

Sự việc bị phát hiện, ông Thành bị chủ vườn sắn bắt, trói và nhốt, dù đã ra sức van xin. “Một mình bị trói trong bóng tối, vừa sợ sệt vừa tuyệt vọng, tôi tự hỏi mình đã làm gì mà phải sống khổ thế này. Tôi tự thề với bản thân là phải thành công và nếu thành công, tôi sẽ về giúp những người khác”, ông nhớ lại.

Cậu "trò dở'" khiến thầy giáo ngạc nhiên

Vì bận cày thuê nên ông Thành trở thành học sinh "biếng học" nhất lớp. Tuy nhiên, có người đã nhìn thấy khả năng của ông, đó là thầy Đỗ - giáo viên Toán ở trường Trung học Lái Thiêu.

Vào năm 1979, năm đầu tiên tổ chức kỳ thi Học sinh giỏi Toán toàn quốc, thầy Đỗ đã đưa ra vài bài toán mẹo cho cả lớp làm. Các bạn giỏi trong lớp không ai giải được.

Khi ấy, cậu học trò Trương Nguyện Thành rụt rè xin phát biểu: "Mấy bạn giỏi đều không làm được. Vậy không biết thầy có muốn nghe ý kiến của trò dở không?". Và cậu “trò dở” ấy đã làm thầy phải ngạc nhiên vì óc tư duy logic và khả năng Toán học của mình.

Sau đó, thầy Đỗ gặp riêng Thành và hỏi: "Em thông minh, nhưng sao không cố gắng học?". 

Nghe thầy hỏi, cậu "trò dở" trả lời: "Thưa thầy, em phải đi làm để kiếm cơm, em cũng không có tiền mua sách vở”.

Nghe được đáp án của trò, thầy giáo không nói gì nữa. Nhưng hôm sau, thầy mang sách vở đến cho Thành mượn và bảo: "Đây là những sách toán của thầy lúc thầy còn đi học Sư phạm. Em lấy về đọc cho vui. Tháng sau thi học sinh giỏi toàn tỉnh, thầy muốn em đi thi”.

Câu nói của thầy Đỗ khiến Thành vô cùng bất ngờ. Vì chưa bao giờ ông nghĩ sẽ nằm trong đội tuyển thi học sinh giỏi. Nhưng sự tin tưởng, khích lệ của thầy đã tạo động lực để ông cố gắng học tập.

Và để rồi cứ khi đêm về, đã làm xong hết việc đồng áng, mưu sinh, ông Thành lại châm đèn đọc sách. Trong sự bất ngờ của mọi người, ông nằm trong top 5 học sinh giỏi cấp Tỉnh. Từ đó, ông tự tin hơn và bắt đầu ham học hơn. 

Thầy hiệu trưởng khuyên đi làm cho hãng thịt gà tây hơn là ước ao vào ĐH

Năm 1980, ông Trương Nguyện Thành đậu vào Đại học Bách Khoa. Nhưng mới học được vài tháng, theo sự sắp xếp của gia đình, ông cùng em trai rời Việt Nam sang Mỹ. Ông ôm trong lòng lời dặn của cha trước lúc đi xa: "Bay càng cao thì con sẽ thấy được càng xa!".

Sau bao vất vả, họ đã đến được đất Mỹ, nhưng... lại trở thành hai kẻ lang thang, ăn bờ ngủ bụi. Những đêm phải ngủ ngoài sương rét, ông Thành luôn tự nhủ: "Sang đây để chết hay sống".

Nhưng may mắn thay, hai anh em ông Thành được gia đình Mỹ tốt bụng nhận là con nuôi, lo lắng cho chuyện ăn học. Và cũng nhờ cơ duyên này mà ông Thành càng quyết tâm "phải học để thoát nghèo".

Ở đất Mỹ, cũng có lúc ông Thành rơi vào đường bít lối. Đó là khi các trường ĐH ở Mỹ từ chối nhận ông với lý do không đạt về khả năng ngoại ngữ. Chính thầy hiệu trưởng ở trường trung học Mỹ cũng khuyên ông nên đi làm công cho hãng thịt gà tây, hơn là ước ao vào đại học.

Đứng trước thất bại, thái độ quan trọng hơn trình độ

Mọi khó khăn cứ dồn dập kéo đến nhưng ông Thành không nản trí, mà xem đó như động lực để cố gắng gấp bội. Cảm động trước thái độ của ông, các thầy cô đã viết thư thỉnh nguyện, và Trường ĐH North Dakota State đã đồng ý nhận ông.

Cầm lá thư chấp nhận của trường, ông mừng rơi nước mắt và hiểu rằng, đứng trước thất bại, thái độ quan trọng hơn trình độ.

Ngoài giờ học, ông Thành vẫn sống như khi còn ở Việt Nam, đó là đi làm thuê làm mướn để kiếm tiền trang trải việc học và cuộc sống. Nhưng thay vì chọn những công việc dễ và không đòi hỏi suy nghĩ như bồi bài, phụ bán cafe... Ông gõ cửa hết phòng giáo sư này đến phòng giáo sư khác để xin được phụ việc trong phòng thí nghiệm của họ. Khi mới chỉ là sinh viên năm nhất - điều mà ngay cả sinh viên Mỹ cũng hiếm làm được.

Sau mấy tháng kiên trì, nhận về hàng tá lời từ chối, cuối cùng, ông cũng được 1 vị giáo sư nhận làm, với mức lương rất thấp. Các bạn bảo ông "dại", nhưng ông quyết định bỏ lợi ích trước mắt để làm công việc cho mình nhiều cơ hội trong tương lai.

Được phong bậc giáo sư cao nhất nước Mỹ

Mọi quyết định của ông Trương Nguyện Thành đề đúng. Ngày cầm tấm bằng cử nhân Hóa học loại giỏi trên tay, ông cũng đã có 4 bài báo khoa học được đăng trên tạp chí quốc tế uy tín. Nhờ vậy, cơ hội học tiếp lên bậc cao hơn được mở ra cho ông.

Sau 10 năm từ ngày đặt chân lên đất Mỹ, ông Thành đã có bằng Tiến sĩ Hóa học (năm 1990) và nhận học bổng từ Quỹ Khoa học Quốc gia (National Science Foundation) dành cho những giáo sư trẻ có nhiều tiềm năng nhất nước Mỹ. Năm 1992, ông được mời làm Giảng viên Đại học Utah.

Đến năm 2002, ông Thành được phong lên bậc giáo sư cao nhất nước Mỹ(Full Professor). Từ năm 1992 đến nay, Giáo sư Trương Nguyện Thành đã có hơn 200 bài báo được in trên các tạp chí khoa học quốc tế.

Thành công ở xứ người, Giáo sư Thành trở lại Việt Nam, giúp thành lập Viện Khoa học Công nghệ tính toán TP.HCM bắt đầu đi vào hoạt động từ năm 2009. Vừa tiếp tục giảng dạy tại Trường Đại học Utah ở Mỹ, ông vừa giúp điều hành Viện Nghiên cứu tại Việt Nam.

Vậy là, từ cậu bé nghèo khổ, xuất phát điểm tiếng Anh yếu, ông Trương Nguyện Thành đã làm được điều không tưởng, chạm tới ước mơ của cuộc đời. Với phong cách độc đáo, ông còn nổi tiếng với cái tên “Giáo sư quần đùi” bởi đôi khi ông không chọn mặc áo vest và quần dài lên giảng đường.

Ông muốn truyền tải thông điệp rằng: “Hãy bước qua những định kiến, nỗi sợ hãi, sự tự ti và những rào cản hữu hình lẫn vô hình, để khám phá tiềm năng vô tận của bản thân, phát triển tư duy sáng tạo và phá bỏ lối mòn”…

Xem thêm: Chân dung Giáo sư gốc Việt được lấy tên đặt cho 1 tiểu hành tinh: Dù nổi tiếng nhưng luôn tự hào là người Việt Nam