Đất Nghệ An từng bụt mất cơ hội trở thành kinh đô của nước Đại Việt như thế nào?

Ít ai biết được, vùng đất Phượng Hoàng Trung Đô xưa (Nghệ An) suýt chút nữa trở thành kinh đô của nước ta vào thời Tây Sơn.

Đỗ Thu Nga Theo dõi
Sống Đẹp
Nguồn: Internet

Theo dòng lịch sử có thể điểm qua một số vùng đất được xem là nơi địa linh nhân kiệt, tích tụ vương khí được chọn làm kinh đô của nước ta qua các thời kỳ:

- Thời An Dương Vương: Kinh đô ở Cổ Loa (nay là Đông Anh, Hà Nội).

- Thời Hai Bà Trưng: Kinh đô ở Mê Linh (nay thuộc Vĩnh Phúc).

- Thời Ngô Quyền: Kinh đô ở Cổ Loa.

- Thời Đinh: Kinh đô ở Hoa Lư (nay thuộc Trường Yên, Ninh Bình).

- Các thời nhà Lý, Trần, hậu Lê, Mạc: Kinh đô ở Thăng Long (nay là Hà Nội).

- Thời nhà Hồ: Kinh đô ở Tây Đô (Thanh Hóa).

Vi-sao-Nghe-An-la-kinh-do-hut-cua-nuoc-Dai-Viet-0
Thành Tây Đô

- Các đời chúa Nguyễn thì nhiều lần rời đô, cuối cùng chọn Phú Xuân (Huế) đóng dinh.

- Nhà Tây Sơn chọn Quy Nhơn rồi sau đó chuyển ra Phú Xuân.

- Thời nhà Nguyễn đóng đô ở Huế (tỉnh Thừa Thiên Huế).

Tuy nhiên, ít ai biết được rằng, Nghệ An cũng từng là vùng đất được nhắm trở thành kinh đô của nhà Tây Sơn, dưới sự trị vì của vua Quang Trung.

Ai là người được Quang Trung "chọn mặt gửi vàng" xem đất dựng đô?

Vào năm 1788, vua Quang Trung muốn xây dựng một kinh đô mới ở Phù Thạch (Nghệ An) thay cho kinh đô ở Phú Xuân. Kinh đô mới có tên là Phường Hoàng Trung Đô (xây dựng bên dòng sông Lam và núi Dũng Quyết, nay thuộc TP Vinh, Nghệ An). "Phượng Hoàng" là tên loài chim gắn với văn hóa truyền thống, còn "Trung Đô" là nơi nằm giữa hai thành chính quan trọng của Bắc Bình Vương Nguyễn Huệ: Thăng Long và Phú Xuân. Phượng Hoàng Trung Đô nằm cách Thăng Long 300km và cách Phú Xuân 300km.

Ông chọn La Sơn Phu Tử Nguyễn Thiếp đi làm việc này. Khi biết Nguyễn Huệ muốn xây dựng kinh đô mới ở Nghệ An trong thời gian ngắn, có lẽ do lo lắng việc này sẽ làm khổ dân địa phương, nên Nguyễn Thiếp chưa thực thi. Trấn thủ Nguyễn Thận trình thư tấu cho Nguyễn Huệ báo Nguyễn Thiếp chưa chịu xem đất nên công trình chưa thể khởi công được. 

Nguyễn Huệ liền gửi chiếu thư cho Nguyễn Thiếp trách việc cứ chậm trễ. Nguyễn Thiếp liền gửi thư đến Phú Xuân khuyên Nguyễn Huệ không nên chọn vùng Phù Thạch. Bởi vì nơi ấy núi kề sông, đất chật hẹp, bờ sông lại hay sạt lở, việc đóng đô nơi ấy không thuận lợi.

Vi-sao-Nghe-An-la-kinh-do-hut-cua-nuoc-Dai-Viet-9
Đền thờ Hoàng đế Quang Trung ở thành Vinh

Nguyễn Huệ trả lời trong tờ chiếu ngày 3/9 năm Thái Đức 11 (1788) đại ý rằng: Tiếp nhận lời khuyên của Nguyễn Thiếp. Nhưng vẫn muốn chọn đóng đô ở Nghệ An.

"Nếu bảo rằng những chỗ như Phượng Hoàng, Khánh Sơn không được đô hội thì sao chẳng tìm chỗ khác cho thỏa ý quả cung trông mong?... Nhớ buổi hồi loan kỳ trước lúc qua Hoành Sơn, quả cung đã từng xem địa đồ, thấy ở huyện Chân Lộc, xã Yên Trường hình thế rộng rãi, khí tượng tươi sáng, có thể chọn để xây kinh đô mới. Thật là chỗ đất đẹp để đóng đô vậy".

Nguyễn Huệ cũng giải thích thêm rằng: "Nay kinh đô ở Phú Xuân thì tình thế cách trở, ở xa trị Bắc Hà địa thế khó khăn. Theo đình thần nghị rằng, chỉ đóng đô ở Nghệ An là đường vừa cân, vừa khống chế được trong Nam ngoài Bắc và sẽ làm cho người tứ phương đến kêu kiện tiện việc đi lại.

Như vậy quyết định này được đưa ra chỉ vài tháng trước khi Nguyễn Huệ chính thức lên ngôi vua. Cũng trong tờ chiếu đó, Nguyễn Huệ còn ghi nhận ở Nghệ An “hình thế rộng rãi, khí tượng tươi sáng, có thể chọn để xây dựng kinh đô mới. Thật là chỗ đất đẹp để đóng đô vậy!”.

Vì sao Quang Trung cương quyết chọn đất Nghệ An để xây dựng kinh đô?

Có truyền thuyết kể rằng, Nguyễn Huệ quyết xây kinh đô mới, Nguyễn Thiếp liền đi Nghệ An 1 chuyến. Vốn giỏi về dịch lý và phong thủy, ông xem kỹ 2 cuốn sách của Cao Bền do Hoàng Phúc mang sang nhằm triệt phá phong thủy vùng Giao Chỉ (sau đó, Hoàng Phúc bị nghĩa quân Lam Sơn bắt được và thu giữ hai cuốn sách này). Hai cuốn sách có nói đến vùng đất quý ở núi Dũng Quyết, nên Nguyễn Thiếp quyết đến nơi đây 1 chuyến.

Đến vùng núi Dũng Quyết, Nguyễn Thiếp thấy Tổ sơn xuất phát từ khe Bò Đái, nằm trong 99 ngọn núi Hồng Lĩnh, khí mạch chạy xuống núi Dũng Quyết, bao bọc xung quanh rồi vòng lại Tổ sơn. Núi Dũng Quyết thành nơi tụ khí, có đủ âm dương rất đắc địa.

Từ phía sông Lam quan sát sẽ thấy bên trái có Thanh Long, chính là dòng sông Lam; bên phải có Bạch Hổ là vùng núi Hà Tĩnh, cùng đưa khí tụ về núi Dũng Quyết. Còn mặt trước phía Đông núi DũnG Quyết là Chu Tước và phía sau là Huyền Vũ làm hậu phương. Nhận thấy nơi đây đắc địa nên Nguyễn Thiếp định chọn làm nơi để xây "Phượng Hoàng Trung Đô".

Nguyễn Thiếp còn nhận thấy, nơi đây là vùng đất "thiêng" hội tụ đầy đủ bốn con vật linh thiêng (tứ linh) mà cha ông đã ngàn đời tôn vinh thờ cúng là: Long - Ly - Quy - Phượng (còn gọi là Phụng) để xây thành gọi là thành Phượng Hoàng Trung Đô. 

Vi-sao-Nghe-An-la-kinh-do-hut-cua-nuoc-Dai-Viet-8
Vua Quang Trung

Nguyễn Thiếp sau đó báo cho Nguyễn Huệ về vùng đất mới tìm được tại Nghệ An. Nguyễn Huệ đồng ý nghe theo lời khuyên.

Hiện nay dưới chân núi Dũng Quyết vẫn còn dấu tích của Phượng Hoàng Trung Đô rộng khoảng 10 mẫu, với hai vòng thành là thành Nội và thành Ngoại hình thang. 

Thành ngoại cao 3 đến 4m, chu vi 2.820 m, diện tích 22 ha. Phía ngoài có hào rộng 3m, sâu 3m; thành nội xây bằng gạch vồ và đá ong, cao 2m, chu vi gần 1.680m. Ở giữa có tòa lầu 3 tầng nối với điện Thái Hòa. Xung quanh thành có các đồn.

Để xây dựng Phượng Hoàng Trung Đô Nguyễn Huệ đã cho lính vây bắt dân, buộc họ phải làm việc ngày đêm để hoàn thành công trình có tầm vóc lớn này. Theo các sử liệu nước ngoài, dân địa phương phản đối và mạnh ai người nấy trốn.

Quân Tây Sơn còn hà khắc hơn các chúa Trịnh và Nguyễn trong việc áp dụng chế độ lao dịch. Dưới quyền của họ, quân lính bắt cả các nhà sư, phụ nữ và trẻ em đi phu. Chỉ có những bà mẹ đang chăm cho con bú là được miễn.

Vì sao sau cùng Phượng Hoàng Trung Đô không được chọn?

Các nguồn sử liệu ghi chép, Phượng Hoàng Trung Đô được xây dựng trong thời gian 4 năm (1788 - 1792), trùng với thời điểm Nghệ An mất mùa, dân tình đói kém. Song Nguyễn Huệ vẫn ban chiếu yêu cầu xây dựng. 

Các sử liệu nước ngoài cho rằng, người dân đói kém nên đã phản đối, mạnh ai nấy trốn khiến việc xây dựng gặp khó khăn, việc cưỡng ép xây dựng trong thời điểm mất mùa khiến nhân dân oán thán.

Sau khi đăng cơ vua Quang Trung cũng từng đi thị sát việc xây dựng kinh đô mới vào các năm 1789, 1791 và 1792. Song việc xây dựng kinh đô đang gấp rút được tiến hành thì vua đột ngột qua đời.

Về nguyên nhân Quang Trung bị bệnh qua đời thì cũng không có ghi chép nhiều. Có thuyết cho rằng, vì vua khi giành được Phú Xuân đã phá lăng tẩm 8 đời của chúa Nguyễn, ném thi thể xuống sông, mạo phạm những vị chúa đã có công mở mang bờ cõi, nên sau này sinh bệnh (đây cũng được cho là nguyên nhân khiến vua Gia Long sau này đối xử tàn tệ với hài cốt vua Quang Trung).

Vi-sao-Nghe-An-la-kinh-do-hut-cua-nuoc-Dai-Viet-6
Toàn cảnh Phượng Hoàng Trung đô nhìn từ trên cao

Sách  “Đại Nam Chính Biên Liệt Truyện” ghi rằng: "Huệ trong lúc lấy kinh đô Phú Xuân có mạo phạm đến lăng tẩm của Liệt Thánh. Một ngày kia đương ngồi, thình lình bắt đầu xây xẩm rồi ngã ra hôn mê. Mơ màng thấy một lão trượng đầu bạc, áo trắng, cầm gậy sắt từ không trung đi đến, mắng rằng: Ông cha mày đều sinh ở đất vua, mày sao dám mạo phạm đến lăng tẩm. Nói vừa dứt lời liền lấy gậy sắt đánh nơi trán Huệ. Huệ ngã xuống bất tỉnh hồi lâu mới tỉnh lại. Từ ấy bệnh càng ngày càng nặng, mới triệu viên trấn thủ Nghệ An là Trần Quang Diệu về thương nghị việc dời đô ra Nghệ An".

Sách "Ngụy Tây liệt truyện" có chép: "Từ đó bệnh của Vua không chữa khỏi được và trở nên nguy kịch. Trước khi mất vua Quang Trung căn dặn các cận thần rằng: “Ta mở mang bờ cõi, khai thác đất đai có cả cõi Nam này. Nay đau ốm tất không khỏi được. Thái tử (Quang Toản) tư chất hơn cao, nhưng tuổi còn nhỏ. Ngoài thì có quân Gia Định (Nguyễn Phúc Ánh) là quốc thù, mà Thái Đức (Nguyễn Nhạc) thì tuổi già, ham dật lạc, cầu yên tạm bợ, không toan tính cái lo về sau. Khi ta chết rồi nội trong một tháng phải chôn cất, việc tang làm lảo thảo thôi. Lũ người nên hợp sức mà giúp thái tử sớm thiên đô về Vĩnh Đô (Vinh) để khống chế thiên hạ. Bằng không, quân Gia Định kéo đến thì các ngươi không có chỗ chôn thân".

Thế nhưng khi vua Quang Trung mất, việc xây dựng kinh đô bị gác lại. Quang Toản lên ngôi đã không dời đô theo ý vua cha.

Đến năm 1801, Nguyễn Ánh đem quân đánh Phú Xuân, vua Quang Toản chạy ra Thăng Long. Lúc này lầu rồng 3 tầng ngay chính giữa Phượng Hoàng  Trung Đô đột nhiên sụp đổ.

Sách "Hoàng lê nhất thống chí" mô tả: "Tháng 6 mùa hè năm ấy (tức 1801), thình lình viên trấn thủ Nghệ An là Nguyễn Thận sai người báo tin là Lầu Rồng ba tầng ở đấy tự dưng đổ sụp, những người nghe tin đều cho là điềm chẳng làn".

Quả nhiên, sang năm 1802 nhà Tây Sơn mất. 

Xem thêm: Giai thoại huyền bí về cuộc đời cụ Tả Ao - “thánh phong thủy” thay đổi được thiên mệnh

Đọc thêm

Vừa qua, cả nước chung tay cùng nhau chống dịch Covid-19 khiến nhịp sống Hà Nội đã bị thay đổi so với trước đó. Tuy nhiên, lui lại một chút về lịch sử thì đây không phải là lần đầu tiên đường phố Thăng Long - Hà Nội từng vắng lặng như vậy.

Kinh đô Thăng Long - Hà Nội và ký ức về những lần thành trống, nhà không trong lịch sử
0 Bình luận

Nghe tin đất Đường Lâm vượng khí mạnh dễ sinh quân vương, Cao Bền vội vã từ bên Tàu sang dò xét, dùng pháp thuật trấn yểm nhưng thất bại. Sau cùng đất Đường Lâm vẫn sinh ra 2 vị anh tài. Một người là Bố Cái Đại Vương, người còn lại là "vua của các vua".

Chuyện phong thủy 'đất 2 vua': Thất bại ê chề của Cao Bền khi cố trấn yểm vượng khí đế vương ở Đường Lâm
0 Bình luận

Nhắc đến nơi "đất lành chim đậu" thì không thể không kể đến vùng Gò Công - nơi sinh ra 2 bà hoàng nổi tiếng trời Nam: Hoàng Thái hậu Từ Dũ và Hoàng hậu Nam Phương.

Phong thủy Gò Công: Nơi hội tụ cuối cùng của sơn thủy, vùng đất sản sinh ra 2 bà hoàng nổi tiếng trời Nam
0 Bình luận


Bài mới

Tình anh em – Câu chuyện nhân văn cảm động

Qua câu chuyện của bố và chú tôi nhận ra rằng, chỉ cần mình đặt cái tôi xuống một chút thì mọi tổn thương trong các mối quan hệ đều được chữa lành và tình anh em cũng thế.

Diệu Nguyễn
Diệu Nguyễn 2 ngày trước
Trưởng công an xã xây nhà cho dân bằng tiền tiết kiệm

Thương cho cảnh khó khăn của bốn bà cháu phải sống trong căn nhà dột nát, trưởng công an xã Ia Mrơn, huyện Ia Pa, Gia Lai đã tự bỏ 60 triệu tiền tiết kiệm để hỗ trợ.

Diệu Nguyễn
Diệu Nguyễn 3 ngày trước
Thắng đời 2 - 0: Jenny Huỳnh vừa đỗ đại học top 1 nước Mỹ, vừa đỗ đại học top 1 Trung Quốc 

Jenny Huỳnh vừa trở thành sinh viên trao đổi tại ĐH Bắc Kinh sau 2 năm theo học tại  Đại học Stanford, ngôi trường xếp hạng 6 thế giới (theo xếp hạng của QS World University Ranking 2025).

Đỗ Thu Nga
Đỗ Thu Nga 5 ngày trước
Cổ nhân nói: 4 người này ở cạnh sẽ quyết định sự thành bại của đời bạn

Những người xung quanh có ảnh hưởng khá lớn đến mỗi chúng ta. Vậy nên cổ nhân đã đúc kết và chỉ ra 4 người ở cạnh sẽ quyết thành bại của đời bạn. Đó là ai?

Cổ nhân dạy: “Thiên hạ mạc nhu nhược vu thủy, nhi công kiên cường giả, mạc chi năng thắng”

Câu nói trên của cổ nhân mang ý nghĩa, thiên hạ không có thứ gì có thể mềm yếu như nước, nhưng khi dùng để tấn công kẻ mạnh thì lại cũng không có gì có thể thắng được nước.

Người xưa nói: Bát đại kỵ trước cổng nhà, không lụi bại cũng lao đao

Khi nắm rõ được phong thủy cổng nhà, bạn sẽ biết vì sao người xưa nói: "Bát đại kỵ trước cổng nhà, không lụi cũng bại". 

Chọn chung cư có 5 'tầng vàng': Cuộc sống dễ chịu, giá trị tăng dần theo thời gian

Chọn được căn hộ chung cư ở tầng phù hợp sẽ giúp cho gia đình bạn có cuộc sống thoải mái. Về lâu về dài còn tăng giá trị bất động sản.

Về đây bố nuôi – Câu chuyện nhân văn cảm động

Trải qua nhiều bão tố cuộc đời, nó vẫn vững vàng bước tiếp vì nó biết đằng sau luôn có bố dõi theo với lời khẳng định chắc nịch: “Về đây bố nuôi!”.

Nhớ bát canh chua ngoại nấu – Câu chuyện nhân văn cảm động

Từ ngày ngoại mất, chúng tôi cũng ít về quê hẳn và cũng đã lâu anh em chẳng còn giành nhau chút canh chua còn dư trong bát như ngày còn được ở với ngoại.

Nhà đâu mà về - Câu chuyện nhân văn đáng ngẫm

Mỗi khi nhìn mẹ, nghe mẹ nói "nhà đâu mà về" rồi nghĩ đến cảnh người ta có nhà, có quê để về mình thì không tôi lại xót xa, thương mẹ vô cùng.

Nam sinh 22 tuổi giành học bổng tiến sĩ tại 11 trường đại học Mỹ

Điểm học tập ấn tượng 3.99/4 cùng niềm say mê nghiên cứu giúp nam sinh Hà Hải Dương, 22 tuổi chinh phục 11 trường đại học, trong đó có 8 trường top đầu Mỹ.

Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2 công bố đề thi minh họa kỳ thi riêng 2025

Năm 2025, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2 tổ chức kỳ thi độc lập để xét tuyển đại học. Đề minh họa của kỳ thi này vừa được nhà trường công bố.

Tri ân tới những “bóng hồng” lặng lẽ sau tiếng chổi tre

Dự án "Light - Ánh sáng đêm" được khởi xướng như một lời tri ân chân thành đối với những người phụ nữ thầm lặng, ngày đêm làm việc dưới ánh đèn đường để giữ gìn sự sạch sẽ, xanh tươi cho thủ đô Hà Nội.

Quản lý tài chính thành công với quy tắc 5 chiếc lọ của người Do Thái

Người Do Thái luôn dạy con cái của họ kỹ năng kiếm tiền và quản lý tài chính để có một tương lai tươi sáng. Và cách nọ quản lý tài nắm nằm ở quy tắc 5 chiếc lọ.

7 kiểu tiết kiệm mà người giàu sẽ không bao giờ làm nhưng người nghèo rất thích làm

Quản lý tài chính tốt sẽ giúp cải thiện chất lượng cuộc sống. Nhưng những hành động sai lầm có thể khiến bạn phải trải qua những ngày khó khăn, tiền bạc sẽ "không cánh mà bay".

Con dâu cũ – Câu chuyện nhân văn cảm động

Sau những chuyện đã xảy ra, tôi thấy mãn nguyện và nhẹ nhõm vô cùng khi được tận tay tặng quà, chúc phúc cho con dâu cũ của mình.

Đề xuất