Đất Nghệ An từng bụt mất cơ hội trở thành kinh đô của nước Đại Việt như thế nào?

Ít ai biết được, vùng đất Phượng Hoàng Trung Đô xưa (Nghệ An) suýt chút nữa trở thành kinh đô của nước ta vào thời Tây Sơn.

Đỗ Thu Nga Theo dõi
Sống Đẹp
Nguồn: Internet

Theo dòng lịch sử có thể điểm qua một số vùng đất được xem là nơi địa linh nhân kiệt, tích tụ vương khí được chọn làm kinh đô của nước ta qua các thời kỳ:

- Thời An Dương Vương: Kinh đô ở Cổ Loa (nay là Đông Anh, Hà Nội).

- Thời Hai Bà Trưng: Kinh đô ở Mê Linh (nay thuộc Vĩnh Phúc).

- Thời Ngô Quyền: Kinh đô ở Cổ Loa.

- Thời Đinh: Kinh đô ở Hoa Lư (nay thuộc Trường Yên, Ninh Bình).

- Các thời nhà Lý, Trần, hậu Lê, Mạc: Kinh đô ở Thăng Long (nay là Hà Nội).

- Thời nhà Hồ: Kinh đô ở Tây Đô (Thanh Hóa).

Vi-sao-Nghe-An-la-kinh-do-hut-cua-nuoc-Dai-Viet-0
Thành Tây Đô

- Các đời chúa Nguyễn thì nhiều lần rời đô, cuối cùng chọn Phú Xuân (Huế) đóng dinh.

- Nhà Tây Sơn chọn Quy Nhơn rồi sau đó chuyển ra Phú Xuân.

- Thời nhà Nguyễn đóng đô ở Huế (tỉnh Thừa Thiên Huế).

Tuy nhiên, ít ai biết được rằng, Nghệ An cũng từng là vùng đất được nhắm trở thành kinh đô của nhà Tây Sơn, dưới sự trị vì của vua Quang Trung.

Ai là người được Quang Trung "chọn mặt gửi vàng" xem đất dựng đô?

Vào năm 1788, vua Quang Trung muốn xây dựng một kinh đô mới ở Phù Thạch (Nghệ An) thay cho kinh đô ở Phú Xuân. Kinh đô mới có tên là Phường Hoàng Trung Đô (xây dựng bên dòng sông Lam và núi Dũng Quyết, nay thuộc TP Vinh, Nghệ An). "Phượng Hoàng" là tên loài chim gắn với văn hóa truyền thống, còn "Trung Đô" là nơi nằm giữa hai thành chính quan trọng của Bắc Bình Vương Nguyễn Huệ: Thăng Long và Phú Xuân. Phượng Hoàng Trung Đô nằm cách Thăng Long 300km và cách Phú Xuân 300km.

Ông chọn La Sơn Phu Tử Nguyễn Thiếp đi làm việc này. Khi biết Nguyễn Huệ muốn xây dựng kinh đô mới ở Nghệ An trong thời gian ngắn, có lẽ do lo lắng việc này sẽ làm khổ dân địa phương, nên Nguyễn Thiếp chưa thực thi. Trấn thủ Nguyễn Thận trình thư tấu cho Nguyễn Huệ báo Nguyễn Thiếp chưa chịu xem đất nên công trình chưa thể khởi công được. 

Nguyễn Huệ liền gửi chiếu thư cho Nguyễn Thiếp trách việc cứ chậm trễ. Nguyễn Thiếp liền gửi thư đến Phú Xuân khuyên Nguyễn Huệ không nên chọn vùng Phù Thạch. Bởi vì nơi ấy núi kề sông, đất chật hẹp, bờ sông lại hay sạt lở, việc đóng đô nơi ấy không thuận lợi.

Vi-sao-Nghe-An-la-kinh-do-hut-cua-nuoc-Dai-Viet-9
Đền thờ Hoàng đế Quang Trung ở thành Vinh

Nguyễn Huệ trả lời trong tờ chiếu ngày 3/9 năm Thái Đức 11 (1788) đại ý rằng: Tiếp nhận lời khuyên của Nguyễn Thiếp. Nhưng vẫn muốn chọn đóng đô ở Nghệ An.

"Nếu bảo rằng những chỗ như Phượng Hoàng, Khánh Sơn không được đô hội thì sao chẳng tìm chỗ khác cho thỏa ý quả cung trông mong?... Nhớ buổi hồi loan kỳ trước lúc qua Hoành Sơn, quả cung đã từng xem địa đồ, thấy ở huyện Chân Lộc, xã Yên Trường hình thế rộng rãi, khí tượng tươi sáng, có thể chọn để xây kinh đô mới. Thật là chỗ đất đẹp để đóng đô vậy".

Nguyễn Huệ cũng giải thích thêm rằng: "Nay kinh đô ở Phú Xuân thì tình thế cách trở, ở xa trị Bắc Hà địa thế khó khăn. Theo đình thần nghị rằng, chỉ đóng đô ở Nghệ An là đường vừa cân, vừa khống chế được trong Nam ngoài Bắc và sẽ làm cho người tứ phương đến kêu kiện tiện việc đi lại.

Như vậy quyết định này được đưa ra chỉ vài tháng trước khi Nguyễn Huệ chính thức lên ngôi vua. Cũng trong tờ chiếu đó, Nguyễn Huệ còn ghi nhận ở Nghệ An “hình thế rộng rãi, khí tượng tươi sáng, có thể chọn để xây dựng kinh đô mới. Thật là chỗ đất đẹp để đóng đô vậy!”.

Vì sao Quang Trung cương quyết chọn đất Nghệ An để xây dựng kinh đô?

Có truyền thuyết kể rằng, Nguyễn Huệ quyết xây kinh đô mới, Nguyễn Thiếp liền đi Nghệ An 1 chuyến. Vốn giỏi về dịch lý và phong thủy, ông xem kỹ 2 cuốn sách của Cao Bền do Hoàng Phúc mang sang nhằm triệt phá phong thủy vùng Giao Chỉ (sau đó, Hoàng Phúc bị nghĩa quân Lam Sơn bắt được và thu giữ hai cuốn sách này). Hai cuốn sách có nói đến vùng đất quý ở núi Dũng Quyết, nên Nguyễn Thiếp quyết đến nơi đây 1 chuyến.

Đến vùng núi Dũng Quyết, Nguyễn Thiếp thấy Tổ sơn xuất phát từ khe Bò Đái, nằm trong 99 ngọn núi Hồng Lĩnh, khí mạch chạy xuống núi Dũng Quyết, bao bọc xung quanh rồi vòng lại Tổ sơn. Núi Dũng Quyết thành nơi tụ khí, có đủ âm dương rất đắc địa.

Từ phía sông Lam quan sát sẽ thấy bên trái có Thanh Long, chính là dòng sông Lam; bên phải có Bạch Hổ là vùng núi Hà Tĩnh, cùng đưa khí tụ về núi Dũng Quyết. Còn mặt trước phía Đông núi DũnG Quyết là Chu Tước và phía sau là Huyền Vũ làm hậu phương. Nhận thấy nơi đây đắc địa nên Nguyễn Thiếp định chọn làm nơi để xây "Phượng Hoàng Trung Đô".

Nguyễn Thiếp còn nhận thấy, nơi đây là vùng đất "thiêng" hội tụ đầy đủ bốn con vật linh thiêng (tứ linh) mà cha ông đã ngàn đời tôn vinh thờ cúng là: Long - Ly - Quy - Phượng (còn gọi là Phụng) để xây thành gọi là thành Phượng Hoàng Trung Đô. 

Vi-sao-Nghe-An-la-kinh-do-hut-cua-nuoc-Dai-Viet-8
Vua Quang Trung

Nguyễn Thiếp sau đó báo cho Nguyễn Huệ về vùng đất mới tìm được tại Nghệ An. Nguyễn Huệ đồng ý nghe theo lời khuyên.

Hiện nay dưới chân núi Dũng Quyết vẫn còn dấu tích của Phượng Hoàng Trung Đô rộng khoảng 10 mẫu, với hai vòng thành là thành Nội và thành Ngoại hình thang. 

Thành ngoại cao 3 đến 4m, chu vi 2.820 m, diện tích 22 ha. Phía ngoài có hào rộng 3m, sâu 3m; thành nội xây bằng gạch vồ và đá ong, cao 2m, chu vi gần 1.680m. Ở giữa có tòa lầu 3 tầng nối với điện Thái Hòa. Xung quanh thành có các đồn.

Để xây dựng Phượng Hoàng Trung Đô Nguyễn Huệ đã cho lính vây bắt dân, buộc họ phải làm việc ngày đêm để hoàn thành công trình có tầm vóc lớn này. Theo các sử liệu nước ngoài, dân địa phương phản đối và mạnh ai người nấy trốn.

Quân Tây Sơn còn hà khắc hơn các chúa Trịnh và Nguyễn trong việc áp dụng chế độ lao dịch. Dưới quyền của họ, quân lính bắt cả các nhà sư, phụ nữ và trẻ em đi phu. Chỉ có những bà mẹ đang chăm cho con bú là được miễn.

Vì sao sau cùng Phượng Hoàng Trung Đô không được chọn?

Các nguồn sử liệu ghi chép, Phượng Hoàng Trung Đô được xây dựng trong thời gian 4 năm (1788 - 1792), trùng với thời điểm Nghệ An mất mùa, dân tình đói kém. Song Nguyễn Huệ vẫn ban chiếu yêu cầu xây dựng. 

Các sử liệu nước ngoài cho rằng, người dân đói kém nên đã phản đối, mạnh ai nấy trốn khiến việc xây dựng gặp khó khăn, việc cưỡng ép xây dựng trong thời điểm mất mùa khiến nhân dân oán thán.

Sau khi đăng cơ vua Quang Trung cũng từng đi thị sát việc xây dựng kinh đô mới vào các năm 1789, 1791 và 1792. Song việc xây dựng kinh đô đang gấp rút được tiến hành thì vua đột ngột qua đời.

Về nguyên nhân Quang Trung bị bệnh qua đời thì cũng không có ghi chép nhiều. Có thuyết cho rằng, vì vua khi giành được Phú Xuân đã phá lăng tẩm 8 đời của chúa Nguyễn, ném thi thể xuống sông, mạo phạm những vị chúa đã có công mở mang bờ cõi, nên sau này sinh bệnh (đây cũng được cho là nguyên nhân khiến vua Gia Long sau này đối xử tàn tệ với hài cốt vua Quang Trung).

Vi-sao-Nghe-An-la-kinh-do-hut-cua-nuoc-Dai-Viet-6
Toàn cảnh Phượng Hoàng Trung đô nhìn từ trên cao

Sách  “Đại Nam Chính Biên Liệt Truyện” ghi rằng: "Huệ trong lúc lấy kinh đô Phú Xuân có mạo phạm đến lăng tẩm của Liệt Thánh. Một ngày kia đương ngồi, thình lình bắt đầu xây xẩm rồi ngã ra hôn mê. Mơ màng thấy một lão trượng đầu bạc, áo trắng, cầm gậy sắt từ không trung đi đến, mắng rằng: Ông cha mày đều sinh ở đất vua, mày sao dám mạo phạm đến lăng tẩm. Nói vừa dứt lời liền lấy gậy sắt đánh nơi trán Huệ. Huệ ngã xuống bất tỉnh hồi lâu mới tỉnh lại. Từ ấy bệnh càng ngày càng nặng, mới triệu viên trấn thủ Nghệ An là Trần Quang Diệu về thương nghị việc dời đô ra Nghệ An".

Sách "Ngụy Tây liệt truyện" có chép: "Từ đó bệnh của Vua không chữa khỏi được và trở nên nguy kịch. Trước khi mất vua Quang Trung căn dặn các cận thần rằng: “Ta mở mang bờ cõi, khai thác đất đai có cả cõi Nam này. Nay đau ốm tất không khỏi được. Thái tử (Quang Toản) tư chất hơn cao, nhưng tuổi còn nhỏ. Ngoài thì có quân Gia Định (Nguyễn Phúc Ánh) là quốc thù, mà Thái Đức (Nguyễn Nhạc) thì tuổi già, ham dật lạc, cầu yên tạm bợ, không toan tính cái lo về sau. Khi ta chết rồi nội trong một tháng phải chôn cất, việc tang làm lảo thảo thôi. Lũ người nên hợp sức mà giúp thái tử sớm thiên đô về Vĩnh Đô (Vinh) để khống chế thiên hạ. Bằng không, quân Gia Định kéo đến thì các ngươi không có chỗ chôn thân".

Thế nhưng khi vua Quang Trung mất, việc xây dựng kinh đô bị gác lại. Quang Toản lên ngôi đã không dời đô theo ý vua cha.

Đến năm 1801, Nguyễn Ánh đem quân đánh Phú Xuân, vua Quang Toản chạy ra Thăng Long. Lúc này lầu rồng 3 tầng ngay chính giữa Phượng Hoàng  Trung Đô đột nhiên sụp đổ.

Sách "Hoàng lê nhất thống chí" mô tả: "Tháng 6 mùa hè năm ấy (tức 1801), thình lình viên trấn thủ Nghệ An là Nguyễn Thận sai người báo tin là Lầu Rồng ba tầng ở đấy tự dưng đổ sụp, những người nghe tin đều cho là điềm chẳng làn".

Quả nhiên, sang năm 1802 nhà Tây Sơn mất. 

Xem thêm: Giai thoại huyền bí về cuộc đời cụ Tả Ao - “thánh phong thủy” thay đổi được thiên mệnh

Bình luận
Mới nhất
Vui lòng để bình luận.

Đọc thêm

Vừa qua, cả nước chung tay cùng nhau chống dịch Covid-19 khiến nhịp sống Hà Nội đã bị thay đổi so với trước đó. Tuy nhiên, lui lại một chút về lịch sử thì đây không phải là lần đầu tiên đường phố Thăng Long - Hà Nội từng vắng lặng như vậy.

Kinh đô Thăng Long - Hà Nội và ký ức về những lần thành trống, nhà không trong lịch sử
0 Bình luận

Nghe tin đất Đường Lâm vượng khí mạnh dễ sinh quân vương, Cao Bền vội vã từ bên Tàu sang dò xét, dùng pháp thuật trấn yểm nhưng thất bại. Sau cùng đất Đường Lâm vẫn sinh ra 2 vị anh tài. Một người là Bố Cái Đại Vương, người còn lại là "vua của các vua".

Chuyện phong thủy 'đất 2 vua': Thất bại ê chề của Cao Bền khi cố trấn yểm vượng khí đế vương ở Đường Lâm
0 Bình luận

Nhắc đến nơi "đất lành chim đậu" thì không thể không kể đến vùng Gò Công - nơi sinh ra 2 bà hoàng nổi tiếng trời Nam: Hoàng Thái hậu Từ Dũ và Hoàng hậu Nam Phương.

Phong thủy Gò Công: Nơi hội tụ cuối cùng của sơn thủy, vùng đất sản sinh ra 2 bà hoàng nổi tiếng trời Nam
0 Bình luận

PC Right 1 GIF

Bài mới

Công an Phú Thọ kịp thời cứu nạn người dân trong mưa lớn

Trong lúc đi tuần tra, phát hiện người phụ nữ bị tai nạn giao thông nằm bất động ven đường, các chiến sĩ công an xã Vĩnh Chân, huyện Hạ Hòa, tỉnh Phú Thọ đã nhanh chóng đưa nạn nhân đi cấp cứu.

Hải An
Hải An 3 ngày trước
Trúng 14 tờ vé số, chàng trai Đắk Lắk liền chi tiền nhờ đại lý vé số mua quà tặng người khó khăn

Sau khi trúng 14 tờ vé số độc đắc trị giá 28 tỷ đồng, chàng trai Đắk Lắk ngay lập tức trao lại cho đại lý vé số 50 triệu đồng nhờ mua quà tặng cho những người khó khăn.

Hải An
Hải An 3 ngày trước
Câu chuyện phía sau khoảnh khắc anh trai dắt theo em gái đi thi gây xúc động

Đằng sau khoảnh khắc “bão mạng” dắt em gái đi thi lớp 10, ít ai biết rằng nam sinh Nguyễn Mạnh Đức từng phải nghỉ học 3 năm vì biến cố gia đình, sau khi quay trở lại trường học em đã rất nỗ lực, phấn đấu trở thành học sinh xuất sắc của trường.

Hải An
Hải An 4 ngày trước
Phép màu từ trái tim người lại thắp lên hy vọng cho cậu bé 11 năm chiến đấu với bệnh suy tim bẩm sinh

Gần 11 năm qua, vợ chồng chị Nguyễn Thị Mây lúc nào cũng sống trong cảnh thấp thỏm “không biết con rời đi lúc nào” khi nhìn cậu con trai duy nhất oằn mình chiến đấu với căn bệnh suy tim bẩm sinh.

Hải An
Hải An 5 ngày trước
Chàng trai 22 tuổi ở Quảng Ninh dũng cảm lao mình ra dòng nước xiết cứu người bị đuối nước

Nghe tiếng kêu cứu “Các anh ơi, làm ơn cứu bạn em với! Bạn em vừa bị chìm xuống sông rồi”, chàng trai 22 tuổi quê Hải Hà liền lội vàng lao mình xuống dòng sông cứu nạn nhân lên bờ.

Hải An
Hải An 5 ngày trước
Xúc động bức thư người con cảm ơn lực lượng Công an cứu mẹ rơi xuống giếng sâu

Để cảm ơn các cán bộ, chiến sỹ Phòng Cảnh sát PCCC & CNCH và Công an xã Quang Thịnh (Lạng Giang) đã kịp thời cứu mẹ bị rơi xuống giếng sâu, người con gái đã tự mình viết một bức thư tay đầy cảm động.

Diệu Nguyễn
Diệu Nguyễn 6 ngày trước
Ấm lòng quán cơm chay 0 đồng ở Buôn Ma Thuột dành cho người khó khăn

Quán cơm chay 0 đồng ở TP.Buôn Ma Thuột (Đăk Lăk) 2 năm qua là địa chỉ giúp đỡ những người lao động khó khăn, người già neo đơn, tàn tật có một bữa ăn đầy đủ.

Ấm lòng quán chay 5.000 đồng ở TP.HCM: “Bán như thế vì muốn trả ơn cuộc đời!”

Giữa lòng Sài Gòn, quán chay của chị Vương Kim Long (38 tuổi) vừa mở 2 tiếng là hết sạch bởi đến đây bà con không chỉ được ăn ngon mà còn được ăn với mức giá vô cùng rẻ 5.000 đồng/phần.

Hải An
Hải An 05/06
Xúc động hình ảnh nam sinh gãy tay chân được tình nguyện viên hỗ trợ vào phòng thi

Giữa thời tiết nắng nóng, các tình nguyện viên áo xanh không ngại ngần chung tay hỗ trợ, đưa đón nam sinh gãy tay chân đến phòng thi.

Hải An
Hải An 04/06
“CHẠM 18: THE GLANZ”: MIỀN KÝ ỨC RỰC RỠ CỦA TUỔI HỌC TRÒ TẠI THPT CHUYÊN KHXH&NV.

Chương trình CHẠM 18: THE GLANZ được tổ chức bởi sự kết hợp giữa CLB Báo chí Humans of HSSH và Trường THPT Chuyên Khoa học Xã hội và Nhân văn, đã đánh dấu sự trưởng thành của những nam thanh nữ tú khoá thứ ba đến từ “ngôi trường chuyên trẻ tuổi”.

Nghĩa cử cao đẹp của bác sĩ quân y đã cứu sống nam thanh niên gặp tai nạn

Trên đường trở về đơn vị sau khi đi công tác, hai bác sĩ quân y đã gặp một vụ tai nạn giao thông trên phố Văn Cao (Ba Đình, Hà Nội). Không chút do dự, cả hai yêu cầu lái xe dừng lại để kiểm tra tình hình và kịp thời có phương án hỗ trợ người bị nạn.

Hải An
Hải An 03/06
Nữ điều dưỡng kịp thời cứu sống bà cụ đuối nước tại Nghệ An

Giữa hàng trăm người hoảng loạn, nữ điều dưỡng trẻ Lê Thị Mai đã bình tĩnh ép tim liên tục, cứu sống cụ bà bị đuối nước tại bãi biển Diễn Thành.

Hải An
Hải An 02/06
Giải cứu thành công cụ bà 84 tuổi mắc kẹt dưới giếng sâu

Mới đây, cơ quan chức năng tỉnh Bắc Giang đã kịp thời cứu sống một cụ bà 84 tuổi ở huyện Lạng Giang bị rơi xuống giếng nước.

Hải An
Hải An 02/06
Bức thư xúc động của vợ chồng sản phụ Singapore gửi tới bác sĩ Việt Nam sau ca thông tim: “Cảm ơn vì bạn không từ bỏ!”

Sau thành công của ca thông tin bào thai, vợ chồng sản phụ Singapore đã viết thư cảm ơn đội ngũ bác sĩ: “Trải nghiệm này sẽ mãi ở trong tim chúng tôi, không có lời nào diễn tả hết lòng biết ơn đến đội ngũ y tế tuyệt vời của Việt Nam”.

Hải An
Hải An 31/05
Bức thư xúc động của thầy giáo gửi tới các em học sinh lớp 12 nhân ngày chia tay: “Hãy luôn biết ơn và biết cách nói lời cảm ơn”

Nhân ngày chia tay cuối cấp, thầy giáo Phạm Lê Thanh đã viết một bức thư gửi những lời căn dặn tới các em học lớp 12. Bức thư khiến ai đọc cũng bồi hồi, xúc động.

Tin vui: Chính thức từ ngày 1/7/2025, khám bệnh tại nhà, không đúng tuyến, vượt tuyến vẫn được BHYT chi trả 100%

Từ ngày 1/7, nếu đi khám trái tuyến, người tham gia BHYT 5 năm liên tục trở lên có thể được hưởng 100% chi phí khám chữa bệnh trong một số trường hợp.

Hải An
Hải An 29/05
PC Right 1 GIF
Đề xuất