Cuộc đời 4 nữ truyền nhân của các nhân vật lịch sử: Con gái Hoàng Hoa Thám bỗng thành công chúa xứ người

Sương Nguyệt Anh

Nhiều người vẫn lầm tưởng là Sương Nguyệt Ánh nhưng Sương Nguyệt Anh mới là con gái thứ 4 của nhà thơ yêu nước Nguyễn Đình Chiểu. Bà có tên thật là Nguyễn Thị Khuê hoặc Nguyễn Ngọc Khuê, tên trong nhà là Năm Hạnh. 

Không chỉ là con gái của cụ đồ Chiểu, Sương Nguyệt Anh còn là nhà thơ và là chủ bút nữ đầu tiên của Việt Nam, có nhiều đóng góp cho báo chí, thơ văn và nữ quyền. Bà phụ trách tờ báo Nữ giới chung - tờ báo đầu tiên của phụ nữ được xuất bản tại Sài Gòn. 

Tuy nhiên, số phận của bà lại khá bi ai. Sương Nguyệt Anh hết khóc cha rồi lại khóc chồng, lại cạn nước mắt khóc con trai. Đến những năm cuối đời, bà còn không cảm nhận được ánh sáng, sau đó trút hơi thở cuối cùng năm 1922 khi mới 58 tuổi. 

Sương Nguyệt anh là một tấm gương hoạt động cho phái nữ lưu, một cây bút rắn rỏi trên tờ Nữ giới chung. Đặc biệt trong thời buổi giao thời, bà càng xứng đáng là nữ sĩ tiền phong trên đất Việt.

Hoàng Thị Thế

Hoàng Thị Thế sinh ngày 31/3/1901 ở Phồn Xương, Yên Thế (Bắc Giang). Mẹ của bà là Đặng Thị Nho, tục gọi là bà Ba Cẩn, vợ thứ 3 và là cộng sự của anh hùng "Hùm thiêng Yên Thế" Hoàng Hoa Thám.

Thời đó, tại Yên Thế liên tục diễn ra các cuộc phục kích. Đến tháng 6/1909, Hoàng Thị Thế bị người Pháp bắt giữ sau nhiều lần muốn tiêu diệt cuộc khởi nghĩa của phong trào nông dân Yên Thế và bắt sống thủ lĩnh Đề Thám. Đến ngày 1/12/1909 bà Đặng Thị Nho cũng bị bắt giữ sau đó bị đày sang Guyanne (Pháp). Đến ngày 25/11/1910, bà Ba Cẩn qua đời tại trại cách ly Alger.

Cha bà là Hoàng Hoa Thám sau đó cũng bị giết vào ngày 10/2/1913, còn Hoàng Thị Thế đến năm 1917 được đưa sang Pháp sau khi theo học trường Tây ở Bắc Kỳ. Tại đây, bà được Albert Sarraut (Toàn quyền Đông Dương lúc bấy giờ) nhận làm con nuôi, cho theo học ở trường nội trú Jeanne D’Arc ở Biarritz (Pháp) và lấy tên là Marie Beatrice Destham.

Sau một thời gian làm thủ thư tại tòa Thống sứ Hà Nội, bà quay trở lại Paris và được Albert Sarraut giới thiệu như là công chúa, có cha đỡ đầu là Tổng thống nước Cộng hòa Paul Doumer.

Năm 1930, bà dấn thân vào điện ảnh và trở thành một trong những nữ diễn viên điện hành đầu tiên của việt Nam. Nhiều người cảm thấy số phận quá éo le, khi những người Pháp không hề vô can trong cái chết của Hoàng Hoa Thám lại nhận con gái của ông làm con nuôi và con đỡ đầu. 

Đến năm 1988, Hoàng Thị Thế qua đời tại Bắc Giang, kết thúc một cuộc đời kỳ lạ, một vận mệnh khác thường chưa từng được ghi nhận. Tất cả cuộc đời được bà chia sẻ trong một hồi ký bằng tiếng Pháp, sau đó dịch giả Lê Kỳ Anh (bút danh khác của nhà thơ Hoàng Cầm) đã chuyển ngữ mang nhan đề: Kỷ Niệm Thời Thơ ấu....

Bà Nghè - Nguyễn Thị Khánh

Bà Nguyễn Thị Khánh là con gái quan Khâm sai Nguyễn Cửu Vân và là vợ một viên thư ký. Thời đó, Nguyễn Cửu Vân là một nhân vật quan trọng, có nhiều công lao trong việc giúp đỡ các chúa Nguyễn khẩn hoang và ổn định vùng đất Nam Bộ ngày nay.

Con trai ông Nguyễn Cửu Vân là Nguyễn Cửu Đàm được coi là vị kiến trúc xưa đầu tiên quy hoạch thành phố Sài Gòn, tên tuổi gắn liền với Lũy Bán Bích nổi danh một thời. Theo như Trịnh Hoài Đức có viết, do có chồng là thư ký mỗ nên người đương thời gọi là Bà Nghè mà không xưng tên.

Bà Nghè Nguyễn Thị Khánh rất được dân chúng quanh vùng kính trọng, không chỉ do công lao của cha anh mà bởi chính bà cũng góp sức vào công cuộc khẩn hoang, xây cầu kết nối giao thông trong vùng. 

Nàng công chúa ẩn tu - em vua Minh Mạng

Theo ghi chép, từng có một vị công chúa là em gái vua Minh Mạng đến núi Ngũ Hành Sơn (Đà Nẵng) để ẩn tu. Tuy nhiên, tên tuổi và cơ duyên ẩn tu của vị công chúa này vẫn còn nhiều bí ẩn.

Trong nhiều bút ký của người phương Tây khi lên viếng cảnh Ngũ Hành Sơn có nhắc về điều này. Khi mô tả vùng ven ở Ngũ Hành Sơn, Bougainville có viết: “Gần các ngôi làng có một ngôi nhà nhỏ được trang hoàng xinh xắn. Đây là nơi ẩn cư trong thời gian dài của một người em nhà vua; bà này đã sống tại đây, xa lánh mọi người trong sự tịnh tâm”. 

Theo một số sử liệu của đất cố đô, nàng công chúa ấy chính là Công Chúa Nguyễn Phúc Ngọc Ngôn. Việc bà lên núi ẩn tu có liên quan đến vụ án vua Minh Mạng xử Lê Văn Khôi tạo phản. Lê Văn Khôi là con nuôi của Tả Quân Lê Văn Duyệt còn chồng công chúa Ngọc Ngôn lại là con trai ruột của Tả Quân, tên Lê Văn Yến. Khi chồng bị chính anh trai xử tử và các con bị đày lên Cao Bằng, bà đã ấm ức, đau đớn và quyết đi tu. 

Theo nhà nghiên cứu Nguyễn Công Thuần, sau khi xuất gia, công chúa Ngọc Ngôn đổi tên thành Ngọc Lan. Sau này, khi được vua Tự Đức minh oan, công chúa Ngọc Ngôn rời Ngũ Hành Sơn trở về sống với các con tại phủ thờ Vọng Các công thần Lê Văn Duyệt ở thôn Phú Mộng. Năm 1854, bà được vua Tự Đức phong An Nghĩa Thái trưởng công chúa và qua đời năm 1856.

Xem thêm: Chuyện gặp gỡ sứ thần Miến Điện và cách hành xử khéo léo hơn người của vua Minh Mạng