Lịch sử ít biết của những chiếc nắp cống nghệ thuật trên đường phố Nhật Bản

Những ai từng đặt chân đến Nhật Bản có lẽ đã quá quen thuộc với hình ảnh của những chiếc nắp cống được thiết kế công phu tinh xảo trên khắp đường phố của quốc gia này. Những chiếc nắp cống ở Nhật được thiết kế đa dạng với nhiều màu sắc và họa tiết khác nhau, tùy thuộc vào từng khu vực, tính năng và nhà sản xuất.

Thậm chí ở Nhật, người ta còn có cả Hiệp hội nắp cống (JGMA) bao gồm 32 công ty với trụ sở nằm ở Tokyo. Nhiệm vụ của Hiệp hội này là lưu giữ toàn bộ các loại nắp cống ở khắp nước Nhật. Hiện nay tại Nhật Bản có tổng cộng khoảng 120 triệu nắp cống khác nhau. Tuy nhiên lịch sử hình ảnh và phát triển của những loại nắp cống này thì không phải ai cũng biết.

Các nhà khảo cổ cho biết, hệ thống thoát nước ở Nhật Bản đã có từ thời Yayoi cách đây 2.200 năm trước. Mãi đến thế kỷ 19, hệ thống thoát nước hiện đại đầu tiên ở Nhật Bản mới được xây dựng nhờ sự giúp đỡ của các kỹ sư nước ngoài. Tuy nhiên khi đó ở Nhật Bản vẫn chỉ có những nắp cống được thiết kế đơn giản giống như ở nhiều nơi khác.

Nhiều người cho rằng thật là "bày vẽ" khi lại đi trang trí cầu kỳ cho một nắp cống ven đường. Thế nhưng mục đích thật sự của điều này không phải là để tăng tính thẩm mỹ mà là muốn tăng độ bám cho các phương tiện chạy qua, tránh làm trơn trượt mỗi khi trời mưa hoặc ẩm ướt.

Do đó những chiếc nắp cống ở đây thường được đi kèm với những họa tiết bắt mắt để tăng độ bám, đồng thời chúng cũng phải đảm bảo được yếu tố về mặt thẩm mỹ khi sử dụng nhiều thập kỷ mà cũng không sợ bị "lỗi thời".

Vào cuối những năm 50 của thế kỷ trước, một số thành phố lớn ở Nhật bắt đầu sử dụng những chiếc nắp cống được thiết kế cầu kỳ. Khi đến xây dựng hệ thống thoát nước ở những khu vực khác, các kỹ sư sẽ mang theo nắp cống thiết kế mới của mình đến thành phố đó. Điều này lý giải tại sao những chiếc nắp cống đều có tên “thiết kế Tokyo” hay “thiết kế Nagoya”...

Theo ông Noboru Fujiwara, thành viên của Hiệp hội JGMA cho biết, người đầu tiên phát động "phong trào" sử dụng những chiếc nắp cống này chính là ông Yasutake Kameda, người từng làm việc trong Bộ Xây dựng Nhật Bản. 

Vào thập niên 80, ở Nhật chỉ có khoảng 60 % các hộ gia đình tại Nhật sử dụng hệ thống thoát nước của thành phố. Để giúp toàn bô 100% người dân tham gia sử dụng, ông Yasutake đã đưa ra ý tưởng phải thiết kế nắp cống thật ấn tượng và cuốn hút. Do đó ông đã khuyến khích các thành phố thị trấn và những ngôi làng nhỏ tại Nhật Bản phát triển nắp cống riêng để thu hút người dân địa phương.

Tính đến thời điểm hiện tại, có đến 95% trong tổng số 1780 đô thị của Nhật Bản sở hữu thiết kế nắp cống riêng. Hầu hết chúng đều được thiết kế theo các hình cây cối, hoa cỏ, động vật và các địa danh thắng cảnh nổi tiếng khác.

Không chỉ được trang trí hết sức đẹp mắt, những chiếc nắp cống này còn đảm bảo được yếu tố an toàn, được thiết kế theo điều kiện của từng địa phương. Khi trời mưa to, áp lực không khí và nước sẽ tăng cao, thậm chí có thể khiến nắp cống bật lên không trung và văng xa 10m. Tuy nhiên nếu để nắp cống mở thì cũng rất nguy hiểm. Trước đó vào năm 1998 ở thành phố Kochi đã từng có 2 người chết vì rơi xuống nắp cống mở sau khi thành phố này bị một cơn bão càn quét qua.

Cùng chiêm ngưỡng một số chiếc nắp cống tuyệt đẹp tại Nhật Bản:

Xem thêm: Cầu nước Veluwemeer, công trình kiến trúc siêu thực tại Hà Lan phá vỡ mọi định luật vật lý