Vì sao vào Tết Đoan Ngọ 5/5 vua Nguyễn lại tặng quà cho bá quan văn võ?

Tết Đoan Ngọ là một lễ lớn của triều Nguyễn. Vào ngày này, vua Nguyễn thường thiết đại triều, trăm quan vào mừng lạy, sau đó được ban yến và tặng quà.

Đỗ Thu Nga Theo dõi
Sống Đẹp
Nguồn: Internet

Tết Đoan Ngọ 5/5 (Tết diệt sâu bọ) là ngày Tết truyền thống người Việt Nam và một số quốc gia Đông Nam Á.  Theo chuyên gia phong thuỷ Song Hà, Đoan Ngọ nghĩa là bắt đầu giữa trưa (Đoan: mở đầu, Ngọ: giữa trưa). Tết Đoan Ngọ thực chất là một phong tục lễ Tết Á Đông gắn liền với quan niệm về sự tuần hoàn của thời tiết trong năm.

Các triều đình phong kiến xưa ở Việt Nam, nhất là thời nhà Nguyễn, cực kỳ coi trọng Tết Đoan Ngọ 5/5. Với nhà Nguyễn, Tết Đoan Ngọ là một lễ lớn. 

Cũng giống như các ngày Tết Nguyên đán, Đoan dương và Vạn thọ (sinh nhật vua), và Tết Đoan Ngọ, bá quan văn võ, hoàng thân quốc thích sẽ xuất hiện tại sân điện, dâng biểu chúc mừng, sau đó vua ban yến và tặng quà. Các quan địa phương ở bên ngoài đều theo ban, đứng chầu và lạy mừng ở hành cung dựng ở mỗi tỉnh. Quà mà vua triều Nguyễn ban cho tôn thất và các quan bao gồm quạt, khăn tay, chè và hoa quả.

Vi-sao-vao-Tet-Doan-Ngo-5-5-vua-Nguyen-lai-tang-qua-cho-cac-quan-7
Ảnh minh họa

Từ triều Minh Mạng đã quy định tiết Đoan dương là ngày lễ lớn, nhưng sử chỉ ghi "cho các quan cùng sứ thần Hỏa Xá, Trấn Tây, thổ ty Tân Cương dự ăn yến và ban thưởng" mà chưa ghi chi tiết các món ban thưởng cho các quan.

Bộ Đại Nam thực lục, Chính biên, đệ tam kỷ (thực lục về Hiến tổ Chương hoàng đế, tức vua Thiệu Trị), viết chi tiết về nghi lễ này vào năm Thiệu Trị năm thứ 2 (1842), như sau:

“Mùa hạ, ngày tiết Đoan dương, vua dẫn quần thần đến cung Từ Thọ (nơi ở của hoàng thái hậu) làm lễ khánh hạ. Lễ xong, vua về ngự điện Văn Minh, các hoàng tử, hoàng thân, quan văn từ ngũ phẩm, quan võ từ tứ phẩm trở lên đều mặc đồ mặc đẹp, đến sân điện chiêm bái”.

Vua Thiệu Trị sinh ngày 11/5, nên tháng 5 sẽ có 2 đại lễ là tiết Đoan dương và Vạn thọ. Khi bộ Lễ tau bày vào hai tiết này, xin thiết triều để cho các quan lạy mừng vì vua Thiệu Trị vừa mới lên ngôi, đang còn thời hạn để tang vua cha là Minh Mạng, nên vua có dụ rằng:

“Đến hai ngày tiết này, trẫm sẽ ngự ra điện thường, hoàng thân và các quan mặc đồ đẹp, vào tham bái, đủ tỏ lòng thành khẩn; trên kỳ đài chỉ kéo cờ vàng suốt ngày. Trước một ngày và chính ngày tiết, các quan chức ở điện đình đều mặc áo khăn màu lam, màu đen để theo hầu. Còn lễ triều hạ và bắn súng mừng, treo cờ mừng đều bãi cả”.

Vi-sao-vao-Tet-Doan-Ngo-5-5-vua-Nguyen-lai-tang-qua-cho-cac-quan-9

Vua cũng dụ các quan nội các: “Đoan ngọ là một tiết tốt giữa năm, nay tuy đình việc triều hạ, cũng nên ban thưởng để đón tiếp phước lành. Vậy thưởng cho hoàng tử, hoàng thân, văn từ chánh ngũ phẩm, võ từ chánh tứ phẩm trở lên các thứ quạt, khăn tay, chè, quả, theo như lệ”.

Trước đó, vào năm Thiệu Trị thứ nhất, khi nhà vua vừa lên ngôi, đã phán rằng: “Đoan dương và Vạn thọ đều là tiết lớn trong một năm, tỏ lời chúc mừng, đều bởi lòng thành của tôi con. Nhưng vì ta đang có tang, ngày hôm ấy ta thân đến làm lễ trước ban thờ Hoàng khảo, thương khóc không ngớt, mà lại lấy ngày ấy đặt ban chầu, chúc mừng, so với tình và lễ, trong lòng cảm thấy không yên”.

Năm đó, nhà vua chỉ yêu cầu vào chính ngày tiết Đoan dương và một ngày trước chính nhật tiết Vạn thọ, ở trên kỳ đài trong Kinh đều treo cờ vàng, các quan viên lớn nhỏ chầu hầu.

Ở bên ngoài, từ các quan địa phương đến các thuộc viên văn võ làm việc ở công đường đều mặc cát phục. Còn các việc dâng biểu mừng, bắn súng mừng và việc các quan địa phương ở ngoài đứng chầu theo ban đều bãi hết.

Cũng bộ sử này, chép nghi lễ Tết Đoan dương vào năm Thiệu Trị thứ 6 (1846) đầy đủ hơn, với các chi tiết như sau:

“Tiết Đoan dương, vua đem các quan đến chầu ở cung Từ Thọ. Khi làm lễ xong, vua ngự điện Thái Hoà, nhận lễ mừng, ban cho hoàng tử, hoàng tôn, hoàng thân, văn từ chánh ngũ phẩm, võ từ chánh tứ phẩm trở lên, ăn yến ở điện Cần Chính và hành lang 2 bên tả hữu. Vua ban cho các tôn thất và các quan quạt, khăn tay, chè, hoa quả có từng bậc”.

Nghi lễ này tiếp tục được thực hiện trong các đời vua nhà Nguyễn tiếp theo.

Riêng năm Tự Đức thứ 12 (1859), sử có viết một số chi tiết rõ ràng hơn về các món quà tặng của nhà vua: “Tết Đoan dương, vua ban quạt tre hoa, hà bao gấm cho các thân phiên, hoàng thân, đình thần và các quan, các viên tùy phái ở quân thứ Quảng Nam, Gia Định, cùng viên biền trú phòng cửa biển Thuận An, Tư Hiền, đều có thứ bậc khác nhau”.

Vi-sao-vao-Tet-Doan-Ngo-5-5-vua-Nguyen-lai-tang-qua-cho-cac-quan-5
Một tục lệ của người xưa vào Tết Đoan Ngọ

Vào năm sau, Tự Đức năm thứ 13 (1860), nhà vua mới cho đổi đặt lại nghi vệ tiết Đoan dương từ đại triều sang thường triều. Lệ trước,  tiết Đoan dương vẫn đặt đại triều để chúc mừng, còn ngày tiết Đông chí đặt thường triều.

Tháng 4 năm ấy, vua cho là tiết Đông chí khí đương ngày lớn dần lên, nên yêu cầu bộ Lễ kê cứu đổi tiết Đoan dương làm thường triều, tiết Đông chí làm đại triều hạ. Lệ này được quy định từ đó về sau.

Sách Đồng Khánh địa dư chí chép về phong tục nhân dân thời ấy như sau: “Tết Đoan ngọ chuẩn bị đầy đủ rượu và hoa quả lễ tổ tiên từ sáng sớm. Mọi người đều uống rượu, ăn hoa quả, gọi là giết sâu bọ. Hôm ấy người ta hái các loại thuốc cất giữ để sử dụng, hái lá ngải tùy theo năm mà bó thành hình con vật tượng trưng của năm đó…”.

Xem thêm: Dưới thời nhà Nguyễn, quan lại được thưởng Tết như thế nào?

Bình luận
Mới nhất
Vui lòng để bình luận.

Đọc thêm

Tết Đoan Ngọ 5/5 được gọi là "Tết kỳ lạ của người Việt", bởi trong ngày này chúng ta có nhiều tục kỳ lạ. Đơn cử như việc lên chùa xin dấu lên áo cho trẻ em.

Vì sao Tết Đoan Ngọ 5/5 cha mẹ hay lên chùa xin dấu vào áo cho trẻ em?
0 Bình luận

Vì sao Tết Đoan Ngọ 5/5 âm phải tắm nước lá mùi? Bài viết dưới đây sẽ cùng bạn tìm hiểu kỹ hơn về phong tục này.

Vì sao Tết Đoan Ngọ 5/5 âm phải tắm nước lá mùi?
0 Bình luận

Cúng Tết Đoan Ngọ 5/5 âm vào giờ nào năm 2022 là tốt nhất là câu hỏi hiện đang được rất nhiều người quan tâm. Bài viết sau đây sẽ cùng bạn giải đáp thắc mắc trên.

Cúng Tết Đoan Ngọ 5/5 âm vào giờ nào năm 2022 là tốt nhất?
0 Bình luận

PC Right 1 GIF

Bài mới

Bé gái 15 tuổi được giải cứu trên tầng thượng Bệnh viện Bạch Mai đã có mái ấm mới với đủ đầy yêu thương

Bé gái 15 tuổi đứng đứng chơ vơ trên tầng cao nhất của tòa nhà ở Bệnh viện Bạch Mai sau khi được giải cứu đã có cho mình một mái ấm mới với đủ đầy tình yêu thương, chia sẻ.

Hải An
Hải An 55 phút trước
Người dân bất ngờ khi được phục vụ đồ ăn nhẹ miễn phí khi đến giải quyết thủ tục hành chính ở TP.HCM

Một số Trung tâm phục vụ hành chính công tại TP.HCM phục vụ đồ ăn nhẹ như bánh kẹo, trái cây, nước uống,…  miễn phí cho người dân đến giải quyết thủ tục hành chính.

Hải An
Hải An 2 ngày trước
Đội cấp cứu bệnh viện Gia Lai vượt 100km cứu em bé sơ sinh người Lào

Ngay khi nhận được thông tin, đội cấp cứu ngoại viện của Bệnh viện Đại học Y Dược – Hoàng Anh Gia Lai đã vượt quãng đường dài hơn 100km đến khu vực cửa khẩu giáp biên giới để cứu em bé sinh non tại tỉnh Atapu (Lào).

Hải An
Hải An 3 ngày trước
Cả nước có 9 thủ khoa đạt điểm tuyệt đối 30/30 trong kỳ thi tốt nghiệp THPT 2025

Trong kỳ thi tốt nghiệp THPT 2025 có 8 thí sinh đạt điểm tuyệt đối tổ hợp A00 (Toán, Lý, Hóa) và một thí sinh khác đạt mức này ở tổ hợp B00 (Toán, Hóa, Sinh).

Hải An
Hải An 4 ngày trước
Hỗ trợ người khiếm thị “chạm” nghệ thuật kịch sân khấu bằng mô hình 3D

Từ trăn trở “nghệ thuật dành cho rất cả mọi người”, một hành trình ý nghĩa hỗ trợ người khiếm thị tận hưởng trọn vẹn những vở kịch sân khấu đã được bắt đầu từ dự án “Từ tai đến mắt”.

Hải An
Hải An 5 ngày trước
Đội tuyển Việt Nam giành 4 huy chương vàng Olympic Hóa quốc tế 2025

Trong cuộc thi vàng Olympic Hóa quốc tế 2025, cả 4 học sinh Việt Nam đều giành huy chương vàng, trong đó có 2 em lọt top 10.

Hải An
Hải An 5 ngày trước
Danh sách 39 trường đại học miễn hoàn toàn học phí cho sinh viên

Dưới đây là danh sách 39 trường đại học miễn phí học phí cho mọi sinh viên theo học. Quý phụ huynh và học sinh có thể tham khảo.

Hải An
Hải An 5 ngày trước
Bé gái 2 tuổi bị bỏng 60% được cứu sống nhờ ghép da từ mẹ

Bé gái 2 tuổi bị bỏng nặng đến 60%, nhập viện trong tình trạng nguy kịch đã được Bệnh viện Nhi Đồng 2 ghép da cứu sống từ chính da của mẹ ruột.

Đăng Dương
Đăng Dương 6 ngày trước
Xúc động khoảnh khắc con trai gả mẹ 53 tuổi đi lấy chồng: “Dù ở độ tuổi nào, ai cũng xứng đáng có được những hạnh phúc riêng của mình”

Trong ngày cưới, người con trai đã chủ động trao tặng nhẫn vàng, kiềng vàng và bày tỏ lời cảm ơn, biết ơn vì công sinh thành, nuôi dưỡng, cũng như chúc phúc cho mẹ.

Thanh Tú
Thanh Tú 11/07
Mùa hè tình nguyện đặc biệt của những bạn trẻ Mỹ tại Việt Nam

Dù chỉ mới 16,17 tuổi và không phải là những thợ xây chuyên nghiệp nhưng nhóm bạn trẻ đến từ Mỹ đã không ngại ngần xắn tay áo, khiêng gạch, trộn xi măng giúp người dân Quảng Ngãi xây nhà tình nghĩa.

Hải An
Hải An 11/07
Hà Nội chi 3.000 tỷ hỗ trợ bữa trưa cho học sinh tiểu học

Từ năm học 2025-2026 tới đây, 768.000 học sinh tiểu học ở Hà Nội, gồm cả công lập và tư thục, sẽ được hỗ trợ 20.000-30.000 đồng bữa ăn trưa mỗi ngày.

Hải An
Hải An 11/07
Nam sinh đưa em đến điểm thi nhờ người trông hộ đã trúng tuyển vào trường THPT top đầu Hà Nội

Nam sinh Nguyễn Mạnh Đức từng được biết đến với khoảnh khắc đưa em gái đến điểm thi nhờ anh chị tình nguyện viên trong hộ để vào thi lớp 10 đã trúng tuyển vào trường THPT top đầu Hà Nội.

Hải An
Hải An 09/07
Tin vui: Toàn dân được khám sức khỏe định kỳ miễn phí từ năm 2026

Từ năm 2026, người dân sẽ được khám sức khỏe định kỳ miễn phí ít nhất một lần mỗi năm, theo dự thảo Nghị quyết của Bộ Chính trị đang được xây dựng.

Hải An
Hải An 09/07
Ông ngoại Hà Nội một tay chăm cháu 7 tháng tuổi từ A đến Z khiến cộng đồng mạng trầm trồ

Nhìn khoảnh khắc ông ngoại U70 chăm sóc cháu nhỏ từ bế ru, cho ăn, quấy cháu,… đến chơi cùng cháu cả ngày với thái độ ân cần, yêu thương khiến ai cũng xúc động và ngưỡng mộ.

Hải An
Hải An 08/07
Cảnh sát Hà Nội huy động ca nô giải cứu nữ sinh viên chới với dưới sông Hồng

Nhận được thông tin một nữ sinh viên nhảy cầu Vĩnh Tuy, chới với dưới dòng nước xiết ở sông Hồng, Cảnh sát PCCC&CNCH đã kịp thời huy động ca nô để giải cứu.

Khoảnh khắc ấm lòng: CSGT kịp thời hỗ đưa tài xế đột quỵ trên cao tốc đi cấp cứu

Phát hiện tài xế xe cẩu bất tỉnh trong cabin trên cao tốc Pháp Vân – Cầu GIẽ, CSGT đã ngay lập tức mở đường, hỗ trợ đưa nạn nhân tới bệnh viện cấp cứu.

PC Right 1 GIF
Đề xuất