Tham, sân, si - 3 kịch độc ẩn trong tâm ta, làm thế nào để loại bỏ?

Tham, sân, si là gì?

Khi tham, sân, si khởi lên thì sẽ thiếu cháy tất cả nào là nhân cách, đạo đức, sự sáng suốt, mạng sống của chính chúng ta và những người khác. Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu tường tận về nó. 

Thế nào là tham? Tham là nhu cầu để đáp ứng những ham muốn bất tận của bản thân mà bất chấp đến những gì xung quanh mình. Tham có những loại sau: Tham tài vật, tham sắc dục, tham danh vọng.

- Tham tài vật: Lòng tham những thứ như tiền bạc, nhà cửa, xe cộ.

- Tham sắc dục: Là mạng sống, dục vọng, sắc đẹp... 

- Tham danh vọng: Là sự nổi tiếng, quyền lực, địa vị...

Thế nào là sân? Sân là sân hận, là sự thù ghét, là sự nóng nảy,… Sân có những loại sau:

- o quyền lợi, tài vật, danh vọng, sắc dục,… của bản thân bị xâm phạm

- Do ham lợi lộc, tài vật, danh vọng, sắc dục không thể đạt được hoặc chưa được như mong muốn.

- Do lợi, tài vật, danh vọng, sắc dục của người khác hơn mình (ghen tị thành thù ghét).

Thế nào là Si? Si là mê muội, mê lầm, là sự không sáng suốt, không đủ khả năng để nhận ra sự thật, chân lý. Mê lầm thông thường của người đời có 3 loại:

- Không khả năng nhận diện đạo lý tốt.

- Không có khả năng nhận diện bản chất thật của sự việc ở đời.

- Không có khả năng nhận diện thân, tâm của mình.

Làm thế nào để loại bỏ tham, sân, si?

Kinh An Trú Tầm (Kinh thứ 20, Trung Bộ Kinh 1), dạy chúng ta phương pháp nổ lực đúng đắn để nuôi dưỡng niệm lành, loại trừ niệm ác. Kinh An Trú Tầm nói có năm biện pháp tất cả:

- Biện pháp thứ nhất: là lấy niệm lành xua đuổi niệm ác. Thí dụ, lấy niệm từ bi xua đuổi niệm sân giận Đức Phật dùng ví dụ người thợ mộc khéo, dùng một cái nêm hay (Ý nghĩ lành) đánh bật một cái nêm khác (ý nghĩ ác).

- Biện pháp thứ hai: Là ngẫm nghĩ về hậu quả tai hại của niệm ác sẽ dẫn tới tội ác và sự trừng phạt. Cũng như một người quan sát thấy mình đang đeo xung quanh cổ một cái xác chó chết, sợ quá, liền vứt bỏ đi. Cũng như hiện nay, người nghiện thuốc lá suy nghĩ thấy hút thuốc có thể gây cho mình và con cái mình (ngửi khói thuốc) mắc bệnh ung thư, phát sợ bèn bỏ thuốc hút.

- Biện pháp thứ ba: là cố gắng, quên niệm ác đi, đừng nghĩ tới nó nữa. Phật lấy ví dụ một người nhắm mắt để khỏi phải thấy một vật gì đó có thể thúc đẩy mình làm ác.

- Biện pháp thứ tư: là hãy chận giòng niệm ác lại, để cho nó giảm bớt sức mạnh. Đức Phật dùng ví dụ một người đang chạy, chuyển sang đi, rồi chuyển sang đứng, rồi ngồi, rồi nằm. Tôi có thể lấy ví dụ hút thuốc để minh họa lời Phật. Một người nghiện, thấy bao thuốc lá cầm ngay lấy, rút thuốc đánh diêm châm, hít hai ba hơi luôn. Bây giờ thấy bao thuốc, khoan cầm lấy bao, và khi đã cầm lấy bao rồi, thì khoan rút điếu thuốc rqa, khoan châm diêm, hay là đã châm diêm rồi, thì khoan hít một hơi v.v... Bởi vì, mỗi khi dừng lại như vậy, chúng ta đều có thể phản tỉnh, nhớ đến lời dặn của thầy thuốc về thuốc lá gây bệnh ung thư như thế nào, lời nhắn của vợ hút thuốc tốn tiền như thế nào v.v... nhờ vậy, có thể ngăn không hút thuốc nữa.

- Biện pháp thứ năm: là dùng ý chí, nghị lực khống chế niệm ác, không cho nó sanh khởi, Phật ví dụ một người khoẻ vật ngã một người yếu.

Trên đây là năm biện pháp khống chế và loại trừ niệm ác, được Đức Phật giảng trong Kinh "An Trú tầm". Đó là những lời dạy thiết thực và cụ thể, mọi người đều có thể áp dụng trong cuộc sống hàng ngày. Một điều chúng ta cần ghi nhớ là tất cả các niệm đều vô thường, dù ác hay thiện, nếu nó không được nuôi dưỡng bằng những niệm tương ứng và nhất là việc làm tương ứng. 

Xem thêm: Ý nghĩa và tác dụng của những câu thần chú Phật giáo phổ biến