Lý luận văn học: Người cầm bút cần có nhiều hiểu biết để sáng tạo ra cái chưa từng có...

ĐỀ BÀI:

Người cầm bút phải biết rất nhiều, nhưng không phải biết để biết hay cất đi, mà để sáng tạo ra cái chưa bao giờ có, không những trong văn học trước đó mà trong cuộc đời cũng chưa bao giờ có, hoặc chưa bao giờ hoàn hảo đến thế (Nguyễn Minh Châu).

Từ trải nghiệm văn học của mình, anh / chị hãy làm rõ ý kiến trên.

GỢI Ý GIẢI ĐỀ:

I. GIẢI THÍCH

- “Người cầm bút phải hiểu biết rất nhiều”: Trau dồi vốn hiểu biết là điều kiện quan trọng làm nên một tài năng văn học đích thực. Nhà văn cần hiểu biết về thế giới tự nhiên, xã hội, hiểu biết về con người và hiểu biết cả về nghệ thuật viết văn.

- “Sáng tạo” chính là một hoạt động tư duy bậc cao của con người, thể hiện trong cả văn chương lẫn ngoài đời sống. Sự sáng tạo được thể hiện qua những điều mới mẻ, chưa từng có mà con người tạo ra. Hoặc đó cũng có thể là những góc nhìn riêng, những cách kiến giải riêng, những khám phá riêng đầy mới lạ về những sự vật, hiện tượng vốn đã tồn tại trước đây.

- “chưa bao giờ hoàn hảo đến thế”: Nhấn mạnh sự sáng tạo chính là động lực để văn học và cuộc sống phát triển.

==> Nhận định của Nguyễn Minh Châu đề cập đến việc trau dồi hiểu biết của nhà văn như một trách nhiệm, sứ mệnh, bởi vốn hiểu biết ấy giúp nhà kiến tạo những cái mới không chỉ văn học mà còn trong cuộc sống.

II. BÀN LUẬN – CHỨNG MINH

Nhận định đúng đắn.

1.Vốn hiểu biết của nhà văn giúp sáng tạo ra những cái “chưa bao giờ có” trong văn học

- Theo quy luật của tư duy, sự sáng tạo của con người không từ hư không mà có. Cái mới bao giờ cũng được hình thành trên cơ sở cái cũ. Con người phát hiện ra những nghịch lý, mâu thuẫn tồn tại trong thực tế, nhìn thấy những điều lạc hậu, hạn chế, từ đó sáng tạo ra cái mới để đáp ứng nhu cầu của cuộc sống. Như vậy, sáng tạo là một quá trình kế thừa và phát triển, phủ định để tiến lên. Hoạt động sáng tạo văn học cũng không phải ngoại lệ.

- Như vậy, để tạo ra cái mới trong văn học, nhà văn cần có vốn hiểu biết sâu rộng về tiến trình phát triển của văn học, anh ta cần phải trăn trở, bất bình, phản đối với những gì sẵn có, để từ đó có động lực tìm kiếm cái mới.

- Những khám phá mới mẻ trong văn học đều là sản phẩm của quá trình quan sát, phát hiện riêng của nhà văn trước hiện thực cuộc sống. Như vậy, muốn tạo ra cái mới mẻ trong văn học, nhà văn cần có vốn hiểu biết sâu sắc về cuộc sống, về con người, cần có tầm vóc văn hóa sâu rộng.

- Muốn có những mới mẻ riêng biệt về thủ pháp nghệ thuật, nhà văn cũng phải có vốn hiểu biết sâu sắc về ngôn từ, về nghệ thuật, để từ cái chất liệu chung ấy mà tìm ra cái tạng riêng của mình, từ ngôn ngữ chung mà tìm thấy vân chữ riêng, làm nên dấu ấn độc đáo, khác biệt.

2.Vốn hiểu biết của nhà văn giúp sáng tạo ra những cái “chưa bao giờ có” trong đời sống.

- Khi tác phẩm thành hình và bước vào đời sống văn học, nó tồn tại với tư cách một khách thể tinh thần, nó thoát khỏi vòng tay của nhà văn để sống đời sống riêng của nó. Tác phẩm – khách thể tinh thần ấy là thứ đầu tiên “chưa bao giờ có” nhà văn đưa vào đời sống. Và từ cái đầu tiên ấy, thông qua việc tác động vào lực lượng vật chất là con người, vốn hiểu biết của nhà văn gián tiếp kiến tạo những thứ “chưa bao giờ có” trong đời sống.

- Vốn hiểu biết của nhà văn trong tác phẩm có thể kiến tạo con người “chưa bao giờ có”, “xã hội chưa bao giờ có” thông qua chức năng phát hiện, tác động nhằm cải tạo hiện thực cuộc sống. Kết quả ấy có được từ những chặng đầu tiên, khơi dậy những vỡ lẽ “chưa bao giờ có” về con người và vũ trụ để từ đó hình thành cách nghĩ, cách cảm, cách sống mới, tích cực hơn.

- Vốn hiểu biết của nhà văn trong tác phẩm có thể kiến tạo những biểu tượng văn hóa “chưa bao giờ có”. Những biểu tượng này bước ra từ trường văn hóa của tác phẩm và sống trong lời ăn, tiếng nói của con người hay tái sinh vào những tác phẩm của người đời sau, góp phần làm phong phú thêm vốn tinh thần giàu có của nhân loại.

- Vốn hiểu biết của nhà văn trong tác phẩm có thể kiến tạo ngược trở lại ngôn ngữ, làm cho ngôn ngữ mới mẻ, sinh động hơn (Rất nhiều thành ngữ, quán ngữ tiếng Anh ngày này sử dụng bắt nguồn từ các sáng tác của Shakespeare). Những cách diễn đạt ấy mới đầu có thể là “chưa từng có”, khó được chấp nhận, nhưng nếu thực sự đặc sắc, có giá trị, nó sẽ được chấp nhận và trở thành một phần tự nhiên của ngôn ngữ hằng ngày.

- Những điều “chưa từng có” ấy phải mang đến những giá trị tốt đẹp, tích cực “chưa bao giờ hoàn hảo đến thế”, nó thể hiện khát vọng, lý tưởng của nhà văn về văn chương và về cuộc sống.

(Học sinh chọn phân tích dẫn chứng phù hợp để làm bật lên các luận điểm)

III. TỔNG KẾT

- Nhận định của Nguyễn Minh Châu nhấn mạnh đến mối quan hệ hữu cơ giữa “nhiều hiểu biết” và “sáng tạo”. Những hiểu biết nhà văn tích lũy là chất liệu, là kinh nghiệm để kích thích sự sáng tạo. Ngược lại, sự sáng tạo giúp cho những hiểu biết ấy có ý nghĩa, không còn chỉ là những hiểu biết suông.

- Trong nhận định của Nguyễn Minh Châu có nhắc đến hai chữ “hoàn hảo”. Nhưng ta chớ nên hiểu lầm “hoàn hảo” là cái hoàn kết, tĩnh lại. Ở đây, hai chữ “hoàn hảo” nhấn mạnh về việc luôn cần phải vươn lên phá vỡ những giới hạn của thực tại để tìm ra cái mới, kiến tạo giá trị mới, để tạo ra những cái tốt hơn – cả trong văn chương lẫn trong đời sống. Và chính vì vậy, sáng tạo văn chương là quá trình tiếp diễn không ngừng, tạo ra đời sống tinh thần vô cùng phong phú và kiến tạo giá trị tích cực để làm cuộc đời tốt đẹp hơn.

-Văn học chính là sự giao thoa giữa cái đang có, cái có thể có và cái nên có (trích ý Hide Domin), cho dù nhà văn có khát khao cái hoàn hảo, lý tưởng thì chính những điều hoàn hảo, lý tưởng ấy phải thoát thai từ những cái bất toàn của hiện tại. Nhà văn gửi gắm khát vọng ấy vào tác phẩm, và hy vọng những ý tưởng của mình đủ sức mạnh tác động để biến khát vọng, lý tưởng ấy thành hiện thực.

(Theo thầy Trần Lê Duy)

Xem thêm: Lý luận văn học: Thơ ca "ra đời giữa buồn vui của loài người..."