Phật dạy: Ngũ dục con hơn mũi tên độc, khổ vui trong đời đều do nó mà ra

Theo Giáo lý nhà Phật, ngũ dục là năm sự ham muốn, làm năm thứ dục lạc của trần cảnh nên cũng gọi là Ngũ tiềm: 

- Sắc dục: ham muốn sắc đẹp, ưa thích tướng tốt, hay người nữ thích người nam hoặc ngược lại.

- Thanh dục: ham muốn tiếng hay, lời nói ngọt ngào, êm tai.

- Hương dục: ham muốn mùi thơm ngào ngạt, hay mùi hương của người nữ hoặc người nam.

- Vị dục: ham muốn đồ ăn, thức uống ngon ngọt, bổ dưỡng để phục vụ cho cái thân giả tạm.

- Xúc dục: ham muốn sự đụng chạm mềm dịu của người nữ để thỏa mãn dục vọng.

Ngũ dục còn có 5 thứ sau:

- Tài dục: ham muốn tiền bạc, vàng ngọc thật nhiều như cái bình không đáy.

- Sắc dục: ham sắc đẹp, mỹ miều, kiêu sa, nghiêng nước nghiêng thành.

- Danh dục: ham muốn địa vị cao sang, tiếng tốt, ông này bà nọ…

- Thực dục: ham muốn thức ăn ngon và ăn thật nhiều cao lương mỹ vị để thỏa mãn cho cái thân này.

- Thùy dục: ham muốn ngủ nghỉ thật nhiều.

Ngũ dục cũng được gọi là Ngũ độc tiễn (5 mũi tên độc). Ngũ dục là 5 món dục của chúng sanh, từ súc sinh đến người và chư thiên. Nếu ta không điều phục Ngũ căn (nhãn, nhĩ, tỷ, thiệt, thức) để cho say đắm ngũ dục thì thất lạc thiện căn, sa vào nẻo ác và đọa lạc. Tham đắm ngũ dục sẽ bị trói buộc bởi năm thứ độc hại của ham muốn.

Trong Kinh Di Giáo đức Phật dạy: Tỳ Kheo các ông! Đã có thể an trụ trong giới rồi, phải biết kiềm chế ngũ căn chẳng để buông lung theo ngũ dục. Thí như người chăn trâu, cầm roi nhìn nó, chẳng cho phạm vào lúa mạ người, nếu chúng ta để ngũ căn tức mắt tai mũi lưỡi thân…chạy theo ngũ dục… sẽ gây tai hại rất nặng, cũng như ngựa chứng chẳng dùng dây cương chế ngự, chính nó sẽ đưa ta sa vào hầm hố, chông gai…

Ngũ dục lạc là năm đối tượng con người thường xuyên tiếp xúc, được Đức Phật nói đến trong rất nhiều bản kinh. Đức Phật thường nhắc nhở các hàng đệ tử, phải có thái độ thận trọng đối với ngũ dục. Ngài không khuyến khích lìa bỏ ngũ dục một cách thái quá, để sống đời sống khổ hạnh ép xác, vì hai lối sống cực đoan ấy đều không đưa đến an lạc, hạnh phúc trong hiện tại và mai sau.

Thế nhưng, Đức Phật thường nhắc nhớ mọi người phải biết đến tác hại của ngũ dục, không nên tham cầu quá đáng. Tiền bạc hay của cải vật chất chỉ là phương tiện nuôi sống chúng ta tồn tại, nhưng nó do ta làm ra chính vì vậy khi ăn uống, ta phải quan niệm ăn để mà sống chứ không phải sống để mà ăn. 

Rồi kế đến là ngủ nghỉ, nó cũng là nhu cầu cần thiết. Nếu chúng ta chỉ đam mê ham làm giàu để hưởng thụ dục lạc về sắc đẹp thì sức khỏe sẽ bị tàn phá nhanh chóng, tuổi thọ suy giảm. 

Đức Phật khuyến khích chúng ta hãy giảm bớt ham muốn quá đáng tham cầu trong khả năng của mình, biết tiết độ trong mọi nhu cầu để có cuộc sống an lạc thảnh thơi, không vướng bận muộn phiền, sợ hãi.

Tâm mong cầu, tham muốn các dục là động lực thúc đẩy con người tích cực làm việc để có đời sống ổn định. Vì thế sự tham muốn, mong cầu về các dục khiến cho con người khổ não nhiều hơn là an vui.

Đức Phật khuyên chúng ta nên muốn ít biết đủ. Có nghĩa là hcusng ta biết tiết chế, biết điều hòa để có được sự thảnh thơi an lạc, hạnh phúc ngay từ bây giờ. Và để tránh được những hệ lụy khổ đau, trong lo lắng, sợ hãi, thất vọng... do tham muốn quá độ.

Xem thêm: Tứ Thánh đế, giáo lý căn bản Đức Phật dạy cho đệ tử