Cậu Bé Đồi Ngang là ai và tiệc Cậu Bé Đồi Ngang vào ngày nào?

Cậu Bé Đồi Ngang là ai?

Cậu Bé Đồi Ngang (hay Cậu Quận Đồi Ngang) là một trong những cậu bé tinh anh, tài trí, lanh lợi, uy quyền hàng đầu. Cậu Bé Đồi Ngang là trong những vị thánh cậu thuộc hàng Tứ Phủ Thánh Cậu. 

Theo dân gian, Cậu Bé Đồi Ngang rất thiêng và hay giáng đồng. Cậu Bé Đồi Ngang mặc y phục màu xanh, đầu vấn khăn.

Cậu Bé Đồi Ngang thuộc hàng Thập vị Triều Cậu trong hệ thống tín ngưỡng thờ Mẫu. Tương truyền, sinh thời Cậu sống phóng khoáng, luôn sẵn sàng cho một người nào đó tất cả lòng hiếu thuận, nếu người đó có tâm sáng.

Sự tích về Cậu Bé Đồi Ngang

Tương truyền, thân thế và thần tích về Cậu Bé Đồi Ngang gắn liền với lần thứ ba giáng trần của Thánh Mẫu Liễu Hạnh ở vùng Đồi Ngang, Phố Cát. Khi Tiên chúa tái tam giáng thế, hiển thánh ở vùng đất Nho Quang (Ninh Bình) vào khoảng thế kỷ XVI. Tiên chúa biến thành cô thôn nữ dọn dẹp quán nước ven đường (trước cổng đền ngày nay) quan sát, dùng phép thuật trừ gian diệt ác bảo vệ nhân dân trong vùng.

Tiên chúa biến hóa, cải trang thành người trần để thử lòng người trần. Lúc bấy giờ, có một người con trai họ Mai ở Thanh Hóa cũng cùng đạo này, bị giáng trần. Cơ duyên đưa họ gặp gỡ, tâm đầu ý hợp. 

Trong cuộc nói chuyện, họ nghĩ về cuộc sống gia đình hạnh phúc với đứa con thơ. Bỗng nhiên, có tiếng khóc của một em bé. Và đó chính là đứa con ước nguyện của Mẫu Liễu Hạnh và người đàn ông họ Mai. Theo thời gian, cậu bé trưởng thành, khí phách hiên ngang, luôn giúp dân cứu đời. 

Tương truyền, cậu bé sống phóng khoáng, luôn sẵn sàng cho một người nào đó tất cả lòng hiếu thuận nếu tâm người đó sáng. Nhưng cũng không kém phần dứt khoát, nếu không bằng lòng ai, cậu bé sẽ lấy hết những gì mà người đó có. 

Còn theo tài liệu tại Phủ Mỗ – nơi thờ lần giáng sinh lần thứ ba của Mẫu cho rằng:Mẫu giáng sinh lần thứ ba xuống một gia đình họ Hoàng tại làng Tây Mỗ, Hà Thái, Hà Trung, Thanh Hóa để tái hôn với Mai Thanh Lâm (còn gọi là Mai Sinh) là hậu kiếp của Trần Đào Lang (chồng của Mẫu trong lần giáng sinh thứ hai tại Phủ Dầy), được hơn một năm thì mãn hạn hồi tiên. 

Tiên chúa lúc đó tên là Hoàng Thị Trinh. Tiên chúa kết hôn năm 18 tuổi, năm 19 tuổi thì về trời. Vợ chồng tiên chúa có một đứa con trai tên là Thanh Cổn. Thanh Cổn sau này được thờ ở Đèo Ngang và có tên là Cậu Bé Đồi Ngang. 

Theo thần tích này, lý do để mẫu giáng trần lần ba là do thương nhó Trần Đào Lang mà mẫu đã xin vua cha cho giáng sinh lần nữa dể được tái hôn. Song hiện chưa tìm thấy một tài liệu nào nói về công trạng của Cậu Thanh Cổn mà chỉ nói rằng cậu trưởng thành hiên ngang, khí phách, giúp nước giúp dân. 

Cậu Bé Đồi Ngang được thờ ở đâu?

Cậu Bé Đồi Ngang được thờ tự tại Đền thờ Phủ Đồi Ngang - đây là di tích văn hóa tâm linh thuộc hệ thống thờ tín ngưỡng tứ phủ thánh cậu của miền Bắc Việt Nam. Phủ nằm ở xã Phú Lương, huyện Nho Quan, tỉnh Ninh Bình, thuộc vùng du lịch hồ Đồng Chương - sân golf Tràng An - phủ Sòng Xanh. 

Phủ được xây dựng từ thời Lê, đến năm 1989 được xây dựng lại như ngày nay. Phủ có diện tích 5.000 mét vuông. Phủ Đồi Ngang có ba ngôi nhà đứng độc lập. Trong phủ có 5 tòa nhà gồm ba gian nhà ngang, động Sơn Trang, 1 gian thờ Cậu bé Đồi Ngang.Đầu tiên là Bái đường, tiếp theo là toà thờ tứ vị chầu Bà và cung cấm thờ tượng Công chúa Liễu Hạnh. Toàn phủ đều quay về hướng Đông, thẳng hướng về chùa Bái Đính và cố đô Hoa Lư.

Tiệc Cậu Bé Đồi Ngang vào ngày nào?

Lễ hội phủ Đồi Ngang diễn ra từ ngày 10 đến 20/2 âm lịch hàng năm. Lễ hội này diễn ra các phần tế và hầu đầu, thuật lại về các sự tích, công lao của các vị thần, anh hùng dân tộc. Đây là hoạt động tín ngưỡng mang tính chất độc đáo, có giá trị di sản văn hóa tinh thần, phi vật thể của văn hóa nước ta.

Tuy nhiên, không thể nhầm giữa lễ hội phủ Đồi Ngang với tiệc Cậu Bé Đồi Ngang được. Bởi, tiệc Cậu Bé Đồi Ngang được tổ chức vào ngày 7/3 âm lịch hàng năm. 

Khi loan giá ngự đồng, Cậu Bé Đồi Ngang thường mặc trang phục áo cánh màu xanh lá, đầu vấn khăn đầu rìu, chân quấn xà cạp, đi hài thêu hoa. Cậu về làm lễ khai quang, tấu hương lạy mẫu rồi múa hèo, múa gậy, bắn cung, nhảy ngựa... và hò reo vang lừng, sau đó ngự tọa nghe văn. 

Vào tiệc Cậu Bé Đồi Ngang, du khách thập phương có thể về Phủ thành tâm xin lộc tài, điều tốt đẹp, thuận lợi trong cuộc sống, công việc. 

Bài văn Cậu Bé Đồi Ngang

Trên trời nổi trận mưa sa

Hồng vân ngũ sắc hoá ra cậu Hoàng

Nguyên xưa cậu ngự Đồi Ngang

Có lệnh Mẫu truyền cậu kíp ra ngay

Tháng ba trảy hội Phủ Dầy

Công Đồng, Phủ Bóng ra ngay Phủ Bà

Về đồng chit chiếc khăn hoa

Kì thi khoá hội cậu ra kinh kỳ

Vua yêu, Mẫu lại yêu vì

Nâng niu như ngọc lưu ly vàng mười

Ngọc lưu ly càng nhìn càng thắm

Bông hoa đào càng ngắm càng xinh

Cậu Hoàng ba bảy tuổi xanh

Anh tài nhất mực thông minh tuyệt vời

Trái đào tóc chấm ngang vai

Tay cầm quyển sổ bút ngọc cài tai đi chấm đồng

Tai nghe nhạc ngựa long nhong

Nhạc ngựa cậu Quận đèn chong cậu về

Con ngựa hồng khoan khoan chân bước

Giương cung thần bắn suốt mình chim

Một đàn chim nhạn bay lên

Tránh sao cho khỏi mũi tên cậu Hoàng

Cái cung bạc, mũi tên vàng

Giương cung cậu bắn rõ ràng mười mươi

Cậu ăn chơi nghiêng nước đổ trời

Có khi thanh lịch tốt tươi anh hào

Đền đây khuya sớm ra vào

Đôi tay nâng bức màn đào quỳ tâu

Ngày ngày đôi buổi theo hầu

Vua cha cũng quý Chúa Chầu cũng thương

Tấu cho phật thánh mười phương

Thanh đồng đệ tử tựa nương trăm tuổi già

Tục truyền tháng tám hội Cha

Tháng ba hội Mẫu gần xa nức lòng

Cậu Đồi giục ngựa qua sông

Hèo hoa cậu vác thương đồng phải theo

Thương đồng tứ núi cũng leo

Thất sông cũng lội cửu đèo cũng qua

Chân tâm niệm chữ Di Đà

Vào chùa Non Nước hái hoa đem về

Băng rừng vạn dặm suối khe

Khi chơi Yên Tử lúc về Quỳnh Lâm

Thương người thành kính nhất tâm

Cứu cho thoát ách trầm luân mọi loài

Cậu nay đích thực người trời

Tỏ lòng trung hiếu thương người trần ai

Gia ân tiếp lộc ban tài

Tạ xong ba lễ cậu ngồi nghe văn

Văn cậu bắn cung

Anh hùng có một không hai

Côn quyền kiếm kích đủ tài kinh luân

Đường đường rạng vẻ đai cân

Cung đeo kiếm giắt tiến quân lên ngàn

Ba quân nghe lệnh truyền ban

Bốn phương tám hướng quanh ngàn bủa vây

Cung vàng cầm chắc trong tay

Tên thần lắp sẵn tên bay nhẹ nhàng

Chim ưng đà điểu đại bàng

Cùng loài hổ bảo sói lang hại người

Thơ chuốc rượu cậu

Chả mấy khi cậu Hoàng xe loan giá ngự về đồng

Bên tả cung văn dâng câu phú

Bên hữu có chư thanh đồng chuốc rượu hầu dâng

Tay tiên chuốc chén rượu đào

Nhất tuần sơ dâng lên cúng mẫu

Các cô dâng vào rước cậu Hoàng xơi

Nhị tuần á dâng lên cung mẫu

Các cô dâng vào rước cậu Hoàng xơi

Tam tuần trung dâng lên cung mẫu

Các cô dâng vào rước cậu Hoàng xơi

Vỉa:

Cậu Hoàng xem hoa từ thủa lên ba

Cậu ngắm nhìn trăng từ thủa trăng còn trăng trong

Nam thời thành có ai đi lễ mẫu

Trong tỉnh nam thành đất thiên hương lắm chùa nhiều miếu

Thú hữu tình vui thật là vui

Cũng không đâu đẹp bằng phong cảnh đền đây

Nửa vầng trăng khuyết ba sao giữa trời

Có ai lên cho cậu bé nhắn gửi đôi lời

Ở trên cung nguyệt có người hằng nga giáng thế

Có ai lên cho cậu bé nhắn gửi khách ông giăng già

Cầm kỳ thi họa ai là người hơn

Có đêm xuân cậu bé hiến tửu nghe gảy cung đàn

Cô bà tang tình, cô bốn, cô năm, cô sáu

Cô bảy, cô tám, cô chín, cô mười một, cô mười hai

Hái bông huê thơm, bông huê tươi tốt, bông huê tốt đẹp

Để cho cậu bé dắt ở trên đầu

Tấp nập rộn ràng bản đền hôm nay,

Trăng đèn kết chữ kéo cậu Hoàng về ngự vui

Buộc ở ngoài hiên con ngựa xám

Có lệnh mẫu truyện cậu kíp lai kinh.

Xem thêm: Mẫu Liễu Hạnh là ai và tiệc Mẫu Liễu Hạnh vào ngày nào?