Bất ngờ với bữa ăn cầu kỳ của Vua triều Nguyễn: Hàng trăm người phục vụ, Ngự y phải nếm thức ăn trước vì sợ bị đầu độc

Trong cuốn Một chiến dịch của Bắc Kỳ, tác giả người Pháp Charles Édouard Hocquard (1853-1911) đã có những miêu tả chân thực, hấp dẫn về kinh thành Huế, cũng như cảnh sinh hoạt của các vị Vua chúa ở nơi đây mà ông có dịp được chứng kiến.

Toàn bộ hành trình của Hocquard ở Việt Nam được ông ghi chép rất tỉ mỉ, chi tiết, kèm đó là hàng trăm bức ảnh ông chụp về vùng đất và con người Việt Nam thời xưa.

Trong thời gian ở Huế, Hocquard có dịp diện kiến riêng vua Đồng Khánh, đi dạo trong Tử Cấm Thành, tham gia các lễ hội của triều đình đầu năm mới, thăm lăng mộ của các vua quá cố… Hocquard còn khám phá đời sống ở hậu cung, cũng như việc tổ chức ăn uống của vua Nguyễn.

Ông cho biết những chợ bán thực phẩm nằm ven theo vòng thành ngoài chính là nơi cung cấp thực phẩm cho các bữa ăn của nhà vua. Các đầu bếp cũng thường ra đó mua đồ. 

Hocquard cho hay, số đầu bếp chịu trách nhiệm nấu ăn cho Vua có khoảng 100 người, mỗi người được giao 30 đồng kẽm để làm một món ăn. Sáng nào, họ cũng rải khắp các chợ, khi thấy món vừa ý liền mua ngay mà không cần để ý giá cả, chỉ cần đưa cho người bán 30 đồng kẽm đã được khoán.

Về tổ chức ăn uống của vua, Hocquard cho rằng việc này được quy định rất tỉ mỉ, với số lượng nhân viên rất đông. Không vị vua châu Âu nào có thể sánh với vua An Nam về mặt này.

Ông cho biết ngoài 100 đầu bếp, còn có 800 người đầy tớ lo thực phẩm cho nhà vua. Đầu tiên là đội gồm 500 người, gọi là võng thành, do một đội trưởng chỉ huy chuyên săn các thú lớn dâng vua.

Tiếp đến là đội gồm 50 người khác, gọi là võ bị viên trang bị cung để bắt các loài chim. Bên cạnh đó, bờ biển và hải đảo có đội ngư hộ 50 người, để đánh cá và đội yến hộ cũng 50 người để lấy tổ chim yến. Cuối cùng là 50 thượng trà viên chuyên việc hầu trà.

Thế chưa phải là hết, phần lớn tỉnh cũng phải cung ứng đặc sản cho vua. Trong đó Nam Kỳ tiến thịt cá sấu là thứ vua rất ưa. Một vài làng ở Huế tiến gạo hạt ngắn, trong và hơi dính, chỉ dùng riêng cho vua. Bắc Kỳ dùng ngựa trạm tiến vải đầu mùa.

Tất cả đặc sản này đều được tính vào thuế hàng năm với số lượng định rõ. Theo Hocquard, không ít viên quan thu thứ thuế này đã tận dụng cơ hội để nhũng nhiễu dân.

Hocquard cho biết giờ ăn hàng ngày của vua đều có chuông báo. Nghe hiệu lệnh ấy, các đầu bếp sắp thức ăn vào các đĩa sứ nhỏ, bày lên một mâm son lớn. Các thái giám sẽ có nhiệm vụ bưng vào và chuyển cho thị nữ. Những người này dâng từng món đến cho Vua và cũng chỉ có họ mới được hầu cận Vua trong lúc ăn uống.

Cơm nấu cho vua rất cầu kỳ, từng hạt gạo phải do đội làm vườn chọn lựa, chỉ chọn những hạt nguyên, không để sót hạt gạo gãy nào. Cơm phải đảm bảo trắng tin và thơm ngon, được đồ chín bằng hơi nước trong chõ đất, đồ xong một bữa chõ sẽ bị vỡ và không dùng lại được nữa.

Theo Hocquard, vua Tự Đức rất kỹ tính và có tính đa nghi. Ông không ăn bất cứ thứ gì nếu ngự y không nếm trước vì bị sợ đầu độc. Ông cũng không bao giờ dùng đũa ngà vì cho là quá nặng. Thay vào đó, Vua thường dùng đũa làm bằng tre dùng một lần. 

Thức uống của Vua là loại nước đã được cất cẩn thận hoặc một thứ rượu cất bằng hạt sen ướp thảo mộc.

Lượng cơm Vua ăn mỗi bữa sẽ được tính toán, cân trước, không bao giờ quá mức cho phép. Ngược lại, khi vua ăn không hết, ngự y được gọi đến để bốc thuốc ngay và phải uống thử thuốc ngay trước mặt Vua.

Xem thêm: Lăng mộ của công thần nhà Nguyễn tại Sài Gòn trở thành khu hoang phế và bị chiếm dụng