Thời kỳ lạ lùng trong sử Việt: Nạn đút lót, mua bằng cấp diễn ra công khai, thường xuyên

Vào thời Lê trung hưng, giáo dục Đại Việt bắt đầu suy thoái, trường thi trở thành "chợ" mua danh vị, nhiều đại quan tranh thủ gian lận thi cử, ăn đút lót.

Đỗ Thu Nga Theo dõi
Sống Đẹp
Nguồn: Internet

Nhà Hậu Lê (1428 - 1789) là triều đại phong kiến tồn tại sau thời Bắc thuộc lần 4 và đồng thời với nhà Mạc, nhà Tây Sơn trong một thời gian, trước nhà Nguyễn. Nhà Hậu Lê do Lê Lợi lập ra. Nó được phân biệt với nhà Tiền Lê (980–1009) do Lê Hoàn lập ra cuối thế kỷ X.

Nhà Hậu Lê gồm 2 giai đoạn là: Nhà Lê Sơ (1428 - 1527) và nhà Lê trung hưng (1533 - 1789). Cách gọi nhà Hậu Lê bao gồm cả hai giai đoạn Lê sơ và Lê Trung hưng. 

Sau khi nhà Hậu lê được thành lập, giáo dục được triều đình đặc biệt chú trọng. Năm 1442, vua Lê Thái Tông mở kỳ thi Đình đầu tiên của triều đại mới. Năm 1484, vua Lê Thánh Tông cho dựng bia sĩ tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám để ghi danh những người đỗ đại khoa. Cũng ở thời kỳ này đã xuất hiện nhiều khoa bảng tài năng như Nguyễn Thực, Lương Thế Vinh, Vũ Kiệt, Thân Nhân Trung, Ngô Sĩ Liên...

Thế nhưng bước sang thời Lê trung hưng, giáo dục Đại Việt bắt đầu suy thoái, khủng hoảng. Trường thi lúc này được tổ chức một cách qua loa, cẩu thả. Trường thi biến thành "chợ" để nho sĩ mua danh vị. Thậm chí nó diễn ra một cách công khai, thường xuyên.

le-trung-hung-thoi-ky-thi-cu-la-lung-nhat-trong-lich-su-viet-nam-9
Hình ảnh tái hiện trường thi xưa

Trương thi thành "chợ" mua bán danh vị, không chọn được người thực tài

Trong Lịch triều hiến chương loại chí, sử gia Phan Huy Chú có đánh giá: Việc thi cử dưới thời Lê trung hưng không còn giữ được sự nghiêm túc như thời Lê Thánh Tông nữa. Nho sĩ chỉ chuộng nắn nót từng câu, văn chương ngày càng kém cỏi, học thuộc lòng theo sách vở... Thơ phú, tứ lục đều chép theo bài cũ, không sợ giống nhau.

Lê Quý Đôn cũng viết về vấn đề này trong Kiến văn tiểu lục như sau: "Phép thi thời trung hưng, kỳ đầu thi năm bài kinh nghĩa, sĩ tử đều chuyên trị một kinh, thể thức bài làm, có phá cú, có tiếp từ, có thích thực, có thúc kết, có bình luận, có tổng kết. Các bậc tiền bối soạn sẵn từng bài, lời lẽ rắn rỏi trang nhã, bọn hậu sinh cùng nhau rập theo bản cũ, quan trường chấm thi chỉ thải bỏ bài nào thối nát mà thôi".

Các quan tại trường thi thì dùng lại đề có sẵn từ năm trước, không có gì thay đổi, sáng tạo. Vậy nên, nho sĩ có nhiều người làm bài sẵn rồi mang bán cho nho sinh học thuộc để vào trường thi chép. Quan cứ chấm theo đó là đỗ. Kết quả, đất nước không chọn ra được hiền tài.

le-trung-hung-thoi-ky-thi-cu-la-lung-nhat-trong-lich-su-viet-nam

Kể từ năm 1750, do chiến tranh loạn lạc, tư tưởng Nho giáo cũng vì thế mà suy thoái, việc học hành, thi cử càng suy kém. Quy chế thi cử suy đồi, mất kỷ cương. Theo “kế sách” của Thự phủ Đỗ Thế Giai, chúa Trịnh Doanh cho phép những người muốn thi Hương chỉ cần nộp 3 quan tiền là được dự thi không cần qua sát hạch (tiền thông kinh).

Vì không qua sát hạch nên ai cũng có quyền tham gia khoa cử. Chính vì vậy mà dân buôn, hàng thịt, người làm ruộng... đua nhau nộp đơn xin ứng thí. Có đợt người đông quá, giày xéo lên nhau, có người từng chết ở cổng trường thi. 

Tại trường thi, việc trông con nho sĩ làm bài cũng lỏng lẻo. Thí sinh mang sách vở vào trường thi, tự do trao đổi bài, nhờ người khác thi hộ. Những tệ nạn đó diễn ra công khai làm trường thi trở thành "cái chợ" không hơn không kém.

Lịch triều hiến chương loại chí viết rằng: "Những người có thực tài, mười người thi không đậu một. Hạng sinh đồ ba quan đầy cả thiên hạ. Người trên lấy tiền mà không ngại, kẻ dưới nộp tiền để được mưu đồ mà không thẹn, làm cho trường thi thành chỗ buôn bán".

Đại quan gian lận thi cử

Khi giáo dục suy thoái, nạn gian lận xảy ra thường xuyên, công khai, chúa Trịnh Tạc đã phải cho phúc khảo các sinh đồ. Đại Việt sử ký toàn thư có chép: "Chúa sai quan phúc khảo sinh đồ ba khoa thi Đinh Dậu (1657), Quý Mão (1663) và Canh Tý (1660)... Người nào đỗ vẫn được là sinh đồ, người nào hỏng phải ở lại ba năm học tập, cho miễn tạp dịch. Nếu thi lại lần nữa vẫn không đỗ mới trở về làm dân, chịu tạp dịch. Kết quả, quá nửa không đạt. 

Đến năm 1694, chúa Trịnh Căn ban lệnh cho học trò phải trở lại văn thể thời Hồng Đức. Đến năm 1711, chúa Trịnh Cương cho định lại văn thể thi Hương nhưng không cải thiện được nhiều. 

Đến năm 1720, chúa Trịnh Cương lại thêm lần nữa đặt ra lệ chúa ra đề thi Hương, không để cho quan trường ra đề nữa.  Đề thi được quan kinh ra trong phủ rồi trình chúa phê. Sau đó, các đề thi được sao chép, sai người chạy trạm mang đến các trường. Những nơi xa như Thanh Hóa và Nghệ An cho phép quan Hiến sát được mở sách ra đề như trước.

le-trung-hung-thoi-ky-thi-cu-la-lung-nhat-trong-lich-su-viet-nam-5
Trịnh Căn - một trong những vị chúa mạnh tay với gian lận thi cử (Ảnh: Vanhien.vn)

Vào năm 1721, các quan huyện được giao trách nhiệm khảo hạch học trò, kiểm soát số người đi thi, huyện lớn 200 người, huyện vừa 150 người, huyện nhỏ 100 người. Những người giỏi được đưa lên Phủ doãn hoặc Ty thừa khảo lần nữa, chia làm hai hạng sảo thông hoặc thứ thông.

Đến năm Năm 1725, triều đình ra quy định cách chấm quyển thi Hội. Các quan trường được xét tuyển vào hội đồng chấm. Theo đó, một người đọc, một người nghe, xét cho thỏa đáng rồi mới quyết định lấy đỗ hay đánh trượt.

Không chỉ đổi nội dung thi cử, tổ chức trường thi, các chúa Trịnh còn nghiêm trị quan làm sai thi cử. Nhiều vị quan danh tiếng thời kỳ này dính gian lận đều bị xử phạt thích đáng.

Tại khoa thi Hương năm 1673, Tham chính Thanh Hóa Vũ Cầu Hối nhận bạc, gửi gắm học trò, Phủ doãn Ngô Sách Dụ làm việc trong trường thi ngầm mang sách vở vào trường, sai gia nhân làm quyển thi đưa lẫn vào chấm lấy đỗ. Cả hai đều bị xử đến tội đồ.

Tiến sĩ Ngô Sách Tuân bị kết tội giảo (thắt cổ chết) do gian lận thi cử năm 1696, chủ khảo trường thi Phó đô ngự sử Ngô Hải đồng phạm bị bãi quan, Lê Quý Kiệt bị đuổi về làm thường dân còn Đinh Thì Trung bị bắt đi đày sau vụ gian lận đánh tráo bài thi cho nhau tại khoa thi Hương năm 1775...

Xem thêm: Thần kỳ chuyện hồi sinh của Trạng nguyên tiết nghĩa vang danh lịch sử Việt Vũ Duệ

Bình luận
Mới nhất
Vui lòng để bình luận.

Đọc thêm

Trong dân gian lưu truyền nhiều giai thoại về vị Trạng nguyên xuất thân nghèo khó, dù chỉ chăn lợn nhưng vẫn học lỏm thành tài Nguyễn Nghiêu Tư.

Giai thoại về cậu bé chăn lợn học lỏm đỗ Trạng nguyên nổi danh đất Việt
0 Bình luận

Vụ án Thái sư hóa hổ hại vua diễn ra cách đây hơn 900 năm vẫn còn nhiều uẩn khúc chưa thể giải đáp.

Lật lại vụ án Thái sư hóa hổ hại vua: Nỗi oan ức thiên cổ của vị Trạng nguyên đầu tiên
0 Bình luận

Lịch sử Việt Nam ghi nhận 1 nữ tử cải trang nam đi thi và kết quả đã vượt tất cả các sĩ tử khác, trở thành trạng nguyên đứng đầu khoa thi. Tài năng của bà được vua trọng dụng, dân kính trọng.

Ai là nữ trạng nguyên duy nhất trong lịch sử khoa bảng Việt Nam?
0 Bình luận

PC Right 1 GIF

Bài mới

Không chờ đủ thủ tục, bác sĩ quyết định phẫu thuật khẩn cấp cho chàng trai “vô danh, ví rỗng”

Chàng trai 20 tuổi nhập viện trong tình trạng hôn mê sâu, không giấy tờ, không người thân. Không chờ đủ thủ tục, các bác sĩ quyết định mổ khẩn cầu để cứu người trong thời gian vàng.

Hải An
Hải An 20 giờ trước
Người dân Quảng Ngãi mở rộng vòng tay san sẻ chỗ ở với cán bộ từ Kon Tum chuyển về

Thấy các cán bộ Kon Tum mới chuyển về chưa có chỗ ở, người dẫn Quảng Ngãi đã mở rộng vòng tay giúp đỡ, chào đón, giúp họ nhanh chóng ổn định cuộc sống và công việc.

Thanh Tú
Thanh Tú 2 ngày trước
Không chỉ kịp thời đưa cháu bé tai nạn đi cấp cứu chiến sĩ CSGT còn hỗ trợ viện phí

Phát hiện cháu bé bị tai nạn giao thông khi đang trên đường làm nhiệm vụ, chiến sĩ đội CSGT số 6 (CATP Hà Nội) đã kịp thời đưa nạn nhân đi cấp cứu và hỗ trợ một phần viện phí.

Hải An
Hải An 3 ngày trước
Giao hàng gặp trời mưa, nam shipper nhanh tay dọn đậu phộng giúp chủ nhà

Giao hàng gặp trời mưa, thấy nhà chỉ có người già và trẻ nhỏ, nam shipper liền nhanh tay gom đậu phộng giúp. Hành động ấm lòng khiến dân mạng tấm tắc khen ngợi.

Hải An
Hải An 3 ngày trước
Ấm lòng trước khoảnh khắc loạt ô tô che chắn cho xe máy qua cầu lúc mưa to gió lớn ở Hà Nội

“Những lúc này, tôi chỉ mong xe mình to hơn để che được nhiều người hơn”, chia sẻ của tài xế xe tải khiến nhiều người xúc động.

Hải An
Hải An 4 ngày trước
CSGT Lâm Đồng kịp thời hỗ trợ sản phụ sinh con an toàn trên đường

Vào khoảng 4h50 ngày 1/7, trong lúc tuần tra giao thông, CSGT Lâm Đồng đã kịp thời phát hiện và hỗ trợ một sản phụ chuyển dạ sinh con ngay trên xe đặc chủng.

Hải An
Hải An 4 ngày trước
3 cuộc đời được hồi sinh nhờ nghĩa cử hiến tạng cao đẹp

Sau tai nạn giao thông, một người phụ nữ ở TP.HCM được xác định chết não, gia đình đã quyết định hiến tạng, đem lại sự sống cho 3 bệnh nhân đang nguy kịch.

Hải An
Hải An 5 ngày trước
Bé gái bị co giật trên chuyến bay được bác sĩ cấp cứu kịp thời

Trên chuyến bay từ TP.HCM đến Hà Nội, một bé gái xuất hiện tình trạng co giật do hạ canxi máu - một rối loạn điện giải nguy hiểm, đã được các bác sĩ có mặt tái đó hỗ trợ cấp cứu thành công.

Hải An
Hải An 6 ngày trước
Lớp học bơi miễn phí suốt gần một thập kỷ giữa lòng Cần Thơ

Cứ vào dịp hè các bạn học sinh có hoàn cảnh khó khăn tại Cần Thơ lại rủ nhau đến lớp học bơi miễn phí của cô Quý tại hồ bơi Nhiệt điện Trà Nóc.

Đăng Dương
Đăng Dương 6 ngày trước
Ấm lòng 900 suất ăn mời thí sinh, phụ huynh trong kỳ thi tốt nghiệp THPT 2025

Hội phụ nữ xã Trung Giã, Xuân Giang, huyện Sóc Sơn, Hà Nội đã nấu gần 900 suất ăn miễn phí để mời thí sinh và phụ huynh trong ngày diễn ra kỳ thi tốt nghiệp THPT 2025.

Hải An
Hải An 27/06
Chủ quán Bạc Liêu miễn phí bữa sáng và trưa cho các sĩ tử thi tốt nghiệp THPT

Trong những diễn ra kỳ thi tốt nghiệp THPT 2025, anh Trương Nguyễn Minh Tuấn (50 tuổi, TP.Bạc Liêu) – chủ quán chay đã miễn phí bữa sáng, trưa kèm chè đậu đỏ để tiếp sức các thí sinh.

Hải An
Hải An 27/06
Trường học ở Hà Nội thuê xe khách đưa hơn 500 thí sinh đến điểm thi tốt nghiệp THPT 2025

Vì muốn đảm bảo an toàn cho hơn 500 sĩ tử tham dự kỳ thi tốt nghiệp THPT 2025, một trường học ở Hà Nội đã thuê 12 xe khách 16 chỗ đưa đến điểm thi. Bên cạnh đó trường còn bố trí cho các bữa ăn sáng, ăn trưa cho các thí sinh tại điểm thi.

Hải An
Hải An 26/06
Bức tâm thư xúc động người cha viết gửi 2 ân nhân ngày con gái đậu trường chuyên

Sau khi đăng tải bức tâm thư với tiêu đề “Lời cảm ơn đến những người tốt lặng lẽ” lên mạng xã hội, bài viết của người cha vừa có con thi lớp 10 đã nhận về hàng ngàn lượt tương tác.

Hải An
Hải An 25/06
Xuống Hà Nội khám bệnh, người phụ nữ bị lừa nhẵn túi bởi “người quen” may thay lại nhận được phép màu từ những người xa lạ

Bị lừa hết tiền trong túi khi xuống Hà Nội khám bệnh bởi một người phụ nữ tự xưng là “quen người nhà của chị”, may mắn thay chị H.T.Trang (41 tuổi, dân tộc Tày, quê Bắc Kạn) đã được bệnh viện và nhiều người giúp đỡ.

Hải An
Hải An 25/06
Mát lòng “bát cháo hành” tại góc phố nghĩa tình giữa mùa hè Hà Nội

Trong cái nắng chói chang của Hà Nội, tại một góc phố nhỏ tình người được lan tỏa từ nồi cháo thiện nguyện, từ những tấm lòng thảo thơm.

Hải An
Hải An 24/06
PC Right 1 GIF
Đề xuất