Ai là nữ trạng nguyên duy nhất trong lịch sử khoa bảng Việt Nam?

Lịch sử Việt Nam ghi nhận 1 nữ tử cải trang nam đi thi và kết quả đã vượt tất cả các sĩ tử khác, trở thành trạng nguyên đứng đầu khoa thi. Tài năng của bà được vua trọng dụng, dân kính trọng.

Đỗ Thu Nga Theo dõi
Sống Đẹp
Nguồn: Internet

Thời xưa "tề gia, trị quốc, bình thiên hạ" là việc của đấng mày râu. Việc của nữ giới là cơm nước, quán xuyến chuyện trong nhà và sinh đẻ. Chính vì thế, nữ nhi thông tỏ Tứ thư Ngũ kinh, chăm chỉ dùi mài kinh sử để vào trường thi chỉ có nước giả nam. Và lịch sử Việt Nam đã có 1 bậc nữ nhi như vậy. Bà là Nguyễn Thị Duệ sinh ngày 14/3/1574 ở Kiệt Đặc, nay là phường Văn An, thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương.

Thuở nhỏ, bà nổi tiếng xinh đẹp, tài hoa. Tương truyền, bà biết viết văn, làm thơ khi mới lên 4 tuổi. Danh tiếng lan xa khiến nhiều người ngưỡng mộ tài sắc. Đến tuổi cưới hỏi bà nhất quyết không đồng ý. Dù bà rất hiếu học nhưng thời phong kiến trọng nam khinh nữ khiến Nguyễn Thị Duệ buộc phải giả nam để có thể theo nghiệp đèn sách. 

Nhắc đến việc này, Đại Nam dư địa chí ước biên viết "Am Đàm Hoa, Tiến sĩ gái" (ở am Đàm Hoa có một nữ tiến sĩ). Đại Nam nhất thống chí gọi thẳng tên bà.

Những năm cuối thế kỷ 16, cuộc chiến Nam Bắc triều giữa nhà Mạc và Lê - Trịnh đi đến hồi kết thúc. Theo cuốn Nhà Mạc và thời đại nhà Mạc - Hơn hai mươi năm nghiên cứu và nhận thức, khi triều Mạc gặp lâm nguy, vua sai người đến hỏi Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm và được ông đưa ra lời sấm "Cao Bằng tàng tại, tam đại tồn cô" (nghĩa là nếu nhà Mạc chạy lên Cao Bằng thì sẽ tồn tại được thêm ba đời).

ai-la-nu-trang-nguyen-duy-nhat-trong-lich-su-khoa-bang-viet-nam
Tượng thờ bà Nguyễn Thị Duệ

Năm 1592, Trịnh Tùng kéo quân ồ ạt ra Bắc, quân nhà Mạc thua tan tác. Nghe theo lời Trạng Trình, tướng nhà Mạc là Mạc Kính Chỉ đã tập hợp con cháu họ Mạc kéo lên Cao Bằng lánh nạn. Ở làng Kiệt Đặc, gia đình bà Nguyễn Thị Duệ cũng phải đi lánh nạn. Nhớ đến những tháng ngày bình yên dưới triều Mạc, gia đình bà tìm lên Cao Bằng.

Vốn thông minh lại có nhan sắc nên 10 tuổi, bà Nguyễn Thị Duệ đã được nhiều nhà quyền quý đến hỏi xin cưới nhưng gia đình không chấp thuận. Khi cuộc sống trên Cao Bằng ổn định, bà Duệ tiếp tục việc đèn sách.

Thời còn thịnh trị ở Thăng Long, nhà Mạc rất chú trọng đến việc học hành, thi cử để tìm kiếm nhân tài. Khi lên Cao Bằng, triều đại này vẫn giữ nề nếp ấy để tính kế lâu dài. Lúc ấy triều đình đã suy yếu nhưng lòng dân vẫn theo nên kỳ thi vẫn được tổ chức.

Nguyễn Thị Duệ đã giả trai, lấy tên Nguyễn Ngọc Du đi thi rồi vượt qua kỳ thu Hương, Hội và Đình để trở thành người đỗ đầu. Khi ấy, bà mới khoảng 17 - 20 tuổi.

Khi triều đình mở yến tiệc thiết đãi, vua Mạc Kính Cung rất bất ngờ khi tân trạng nguyên là nữ. Vua quý mến hiền tài, không trách tội nhưng theo phép tắc, bà không được tiếp tục mang danh trạng nguyên. Tiếc cho tài năng trẻ, vua cho phép bà ở lại trong triều. 

Bà Duệ được vời vào cung, phụ trách việc dạy học cho các phi tần. Một thời gian sau, Mạc Kính Cung lập bà làm phi, ban hiệu Tịnh Phi. Vì thế mà dân gian gọi bà là bà chúa Sao.

ai-la-nu-trang-nguyen-duy-nhat-trong-lich-su-khoa-bang-viet-nam-6
Lăng mộ của bà Nguyễn Thị Duệ ở Hải Dương

Năm 1625, quân Trịnh tấn công Cao Bằng đánh nhà Mạc. Khi bị bắt, nữ trạng vương rất trấn định. Bà dùng gươm kề cổ, uy hiếp quan lính phải giải bà đến trước mặt chúa Trịnh. Nhờ tài ứng đối xuất sắc, bà thoát tử tội. 

Mến mộ tài năng của bà, vua Trịnh đã giao cho bà trông coi việc học của phủ chúa. Sau này bà được phong làm Nghi ái quan. 

Khi làm quan, bà Duệ coi trọng việc học và bồi dưỡng nhân tài. Bà xin triều đình cấp nhiều mẫu ruộng cho canh tác lấy huê lợi, giúp đỡ học trò nghèo. 

Tương truyền, để thúc đẩy phong trào học tập tại địa phương, cách một khoảng thời gian, bà cùng các bậc túc nho giảng dạy ở các khu vực ấn định rồi soạn đề, tổ chức thi. Bài thi được gửi lên cho bà chấm, có kết quả thì trả lại địa phương. Cách làm này đã nâng cao chất lượng giáo dục ở vùng xa kinh kỳ. Được biết, phần lớn các bài thi Đình, thi Hội thời đó đều qua tay bà chấm. 

Theo dân gian, khi còn nghèo khó, anh trai bà bị người trong làng hãm hại. Nhưng khi vinh hiển, bà không hề trả thù riêng. Khi cao tuổi, bà cáo quan về quê, mở am Đào Hoa, tiếp tục dạy học cho sĩ tử trong làng. 

Bà Nguyễn Thị Duệ cũng nổi tiếng là người sống cần kiệm. Bà dành phần lớn bổng lộc để giúp người dân, nhất là các sĩ tử nghèo. 

Sau khi Nguyễn Thị Duệ mất, người dân làng Kiệt Đặc lập đền thờ bà chúa Sao. Bà còn được thờ tại Văn miếu Mao Điền cùng nhiều danh nhân, học sĩ danh tiếng khác.  

Xem thêm: Giải mã những lời tiên tri ứng nghiệm sau mấy trăm năm của Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm

Bình luận
Mới nhất
Vui lòng để bình luận.

Đọc thêm

Quân Nguyên Mông từng thống trị vùng đất rộng hơn 24 triệu trải dài từ châu Á sang Đông Âu. Thế nhưng cả 3 lần xâm lược nước ta đều bị quân dân nhà Trần đánh bại, vì sao vậy?

Vì sao quân Nguyên Mông 'bất khả chiến bại' lại thua thê thảm trước quân dân nhà Trần?
0 Bình luận

Vị hoàng tử này đam mê Phật pháp đến nỗi đã nhiều lần muốn nhường ngôi báu cho em trai nhưng vua cha không chấp. Khi ông đến chùa Yên Tử tu, hoàng hậu phải khuyên mãi mới chịu quay về. Vậy vị vua này là ai?

Hoàng tử nhiều lần nhường ngôi báu cho em trai để xuất gia nhưng bị vua cha từ chối là ai?
0 Bình luận

Chùa Sùng Bảo chính là cổ tự có truyền thuyết "tượng đất hóa vàng". Sát chùa còn có giếng thiêng bị Cao Biền trấn yểm hòng chặn long mạch nước Việt ta.

Ly kỳ truyền thuyết 'tượng đất hóa vàng' ở cổ tự hơn 1.500 năm tuổi
0 Bình luận

PC Right 1 GIF

Bài mới

Anh tài xế nhanh trí chặt cây đổ do mưa dông, giải tỏa ùn tắc trên phố Hà Nội

Lúc đi lấy hàng tại phố Lê Trọng Tấn (Hà Nội), nam tài xế bắt gặp một cành cây đổ giữa đường do mưa dông, gây ra ùn tắt nghiêm trọng nên đã nhanh trí mượn dao, một mình chặt cành giải phóng tuyến đường.

Đăng Dương
Đăng Dương 5 ngày trước
Chân dung 2 người Việt nhanh trí dùng săm xe đạp làm phao cứu sống 2 trẻ nhỏ chới với giữa biển ở Nhật

Thấy 2 em nhỏ chới với giữa biển, Mạnh Tuấn và Quốc Đạt (người Việt Nam ở Nhật Bản) đã nhanh trí dùng săm xe đạp làm phao, bơi ra ứng cứu, đưa các em an toàn vào bờ.

Hải An
Hải An 6 ngày trước
Phó trưởng công an xã ở Nghệ An quyên tiền xây tặng 2 căn nhà kiên cố giúp gia đình nghèo có chỗ ở ấm cúng

Về nhận nhiệm vụ ở nơi khó khăn, thấy 2 hộ dân phải ở trong căn nhà tạm bợ, phó trưởng công an xã đã đi vận động, quyên tiền xây tặng 2 ngôi nhà kiên cố cho bà con có chỗ ở mới ấm cúng hơn.

Hải An
Hải An 7 ngày trước
Đường sạt lở, người dân trong làng dùng võng gánh cụ bà băng rừng đi cấp cứu

Lũ lớn khiến đường đi sạt lở, thấy cụ bà có dấu hiệu kiệt sức, người dân trong làng đã dùng võng gánh, vượt đường rừng để đến Trạm Y tế dã chiến ở trung tâm xã Mỹ Lý để cấp cứu và điều trị.

Hải An
Hải An 12/08
Chân dung tài xế taxi cứu sống bé trai bị cát vùi ở Côn Đảo: “Việc mình cứu người là tự nhiên, ai gặp tình huống đó cũng sẽ làm như vậy thôi!”

Bé trai bị vùi trong hố cát sâu ở đặc khu Côn Đảo khi chơi cùng nhóm bạn đã may mắn được tài xế taxi Lê Văn Tý Hon và du khách hợp sức đào bới, đưa ra an toàn.

Hải An
Hải An 09/08
4 mẹ con bị gió dông quật ngã cảm thấy ấm lòng trước sự giúp đỡ của người đàn ông xa lạ

Gặp 4 mẹ con bị gió dông quật ngã giữa đoạn đường vắng vẻ, người đàn ông ở Ninh Bình đã ngay lập tức dừng xe giúp đỡ, hỗ trợ đưa các cháu nhỏ về đến tận nhà. Câu chuyện ấm lòng được chia sẻ trên mạng xã hội đang thu hút sự chú ý của nhiều người.

Xúc động hình ảnh hàng trăm giáo viên tình nguyện đến các trường miền núi Nghệ An để hỗ trợ dọn dẹp bùn đất sau lũ

Những ngày qua, hàng trăm giáo viên của các trường học vùng xuôi đã tình nguyện đem theo cuốc, xẻng lên các điểm trường miền núi Nghệ An để hỗ trợ dọn dẹp bùn đất sau lũ.

Ấm lòng trước khoảnh khắc công an dựng “hàng rào người” đưa sản phụ Nghệ An vượt dòng nước chảy xiết đi sinh

Mới đây tại Nghệ An, hàng chục chiến sĩ công an đã dùng thân mình tạo thành “hàng rào” giữa dòng nước xiết để đưa sản phụ vượt suối đến trung tâm y tế sinh con an toàn.

Hải An
Hải An 02/08
Cha và con gái 6 tuổi may mắn được cứu sống sau khi trôi dạt 13 giờ trên biển Hà Tĩnh

Trong lúc dùng thuyền nhỏ để vui chơi, người cha và con gái 6 tuổi ở Hà Tĩnh bị sóng đẩy trôi dạt trên biển suốt 13 tiếng, may mắn được một tàu vận tải phát hiện và cứu sống.

Hải An
Hải An 01/08
Xúc động khoảnh khắc y bác sĩ đỡ đẻ cho sản phụ giữa đường núi Nghệ An

Đường bị chia cắt, sạt lở nghiêm trọng khiến sản phụ Pịt Thị Hiền không đến được bệnh viện, trước tình huống khẩn cấp các y bác sĩ Trạm Y tế Mường Xén đã đỡ đẻ cho sản phụ ngay giữa đường.

Hải An
Hải An 31/07
60 thợ điện đổ về vùng lũ Nghệ An để hỗ trợ bà con sửa chữa đồ dùng miễn phí

Nước lũ vừa rút nhiều thợ điện tử, điện lạnh đã nhanh chóng di chuyển đến các khu vực bị ảnh hưởng giúp người dân sửa chữa miễn phí máy giặt, tủ lạnh,…

Hải An
Hải An 28/07
Học sinh, sinh viên cả nước sẽ được hỗ trợ 50% mức đóng BHYT thay vì 30% như trước

Từ 1/7,  học sinh, sinh viên cả nước sẽ được hỗ trợ 50% mức đóng bảo hiểm y tế, thay vì chỉ 30% như trước. Đây là điểm mới quan trọng trong nghị định 188/2025 của Chính phủ.

Hải An
Hải An 26/07
Viettel cộng tài khoản, mở roaming, chuẩn bị drone phát sóng cho vùng lũ ở Nghệ An

Tổng Công ty Viễn thông Viettel (Viettel Telecom) cho biết vừa hoàn thành việc cộng tiền vào tài khoản cho 31.000 khách hàng tại các khu vực bị cô lập do lũ lụt ở Nghệ An.

Science Fair 2025: Chuyến phiêu lưu kỳ thú đến vùng đất khoa học

Vào  ngày 03/08/2025 sắp tới, COSMOS chính thức tổ chức sự kiện khoa học thường niên SCIENCE FAIR 2025 , chia sẻ những kiến thức, trải nghiệm bổ ích và lan tỏa tình yêu khoa học đến cho các bạn trẻ trên địa bàn thành phố Hà Nội và bất cứ ai có niềm đam mê với bộ môn này. 

Nối dài chuyến bay nghĩa tình: Hơn 30 tấn hàng cứu trợ được trực thăng đưa đến vùng lũ Nghệ An

Những chuyến bay cứu trợ mang theo nhu yếu phẩm, mì gói, nước sạch… được chuyển kịp thời tới bà con vùng lũ Nghệ An đang bị ngập lụt, chia cắt.

Hải An
Hải An 25/07
PC Right 1 GIF
Đề xuất