Tìm hiểu pháp 'Niệm Phật' trong Kinh tạng Nikaya

Pháp 'Niệm Phật' là gì?

Pháp 'Niệm Phật' trong Kinh tạng Nikaya là pháp thuộc tạng kinh của Phật giáo Nguyên thủy (tức Phật giáo Nam Tông, rằng nếu ai tu tập thành công, viên mãn thì có thể đoạn diệt phiền não, giữ tâm thanh tịnh, khai mở trí huệ, đạt đến giác ngộ, Niết Bàn. Niệm Phật là pháp môn dễ học và cũng dễ tu, được đức Phật dạy từ rất sớm, cũng xuất hiện nhiều trong các kinh, từ kinh Nikaya hệ thống ngôn ngữ Pali của Phật giáo Nguyên thủy cho đến kinh A Hàm, kinh Đại thừa thuộc hệ thống ngôn ngữ tiếng Phạn (Sanskrit) của Phật giáo Phát triển.

Trong đó, Kinh tạng Nikaya có 5 bộ là Tiểu Bộ Kinh, Trung Bộ Kinh, Trường Bộ Kinh, Tăng Chi Bộ Kinh và Tương Ưng Bộ Kinh.

Trong Kinh Tiểu Bộ, Đức Phật dạy:

"Này các Tỳ kheo, có một pháp, nếu được tu tập, và được làm cho viên mãn, đưa đến hoàn toàn yểm ly, ly tham, đoạn diệt, an tịnh, thắng trí, Giác ngộ, Niết bàn. Thế nào là một Pháp? Chính là niệm Phật" [1].

Pháp 'Niệm Phật' được Đức Phật dạy trong kinh tạng Nikaya, cụ thể là Kinh Tiểu Bộ, là một pháp mà ai tu tập và tập viên mãn, thành công thì có thể loại bỏ phiền não, khai mở trí huệ, giữ tâm thanh tịnh, có thể đạt được giác ngộ, Niết Bàn.

Trong Kinh Tăng Chi Bộ, Đức Phật dạy:

"Có một pháp, này các Tỳ kheo, được tu tập, được làm cho sung mãn, đưa đến nhất hướng nhàm chán, ly tham, đoạn diệt, an tịnh, thắng trí, giác ngộ, Niết bàn. Một pháp ấy là gì? Chính là niệm Phật. Chính một pháp này, này các Tỳ kheo, được tu tập, được làm cho sung mãn, đưa đến nhất hướng nhàm chán, ly tham, đoạn diệt, an tịnh, thắng trí, Giác ngộ, Niết bàn" [2].

Nhìn qua, đoạn Kinh Tăng Chi Bộ này có điểm tương đồng với Kinh Tiểu Bộ phía trên, nhưng được trích lại để chứng minh rằng pháp "Niệm Phật" đã được Đức Phật dạy nhiều lần, qua nhiều bộ kinh để nhấn mạnh giá trị và tầm quan trọng của pháp niệm Phật. Đức Phật khẳng định rằng những ai tu Pháp niệm Phật thành công, viên mãn thì sẽ diệt trừ được sầu muộn, phiền não, làm cho tâm trí thanh tịnh, khai mở trí huệ, đạt được giác ngộ, Niết Bàn.

Cũng trong Kinh Tăng Chi, Đức Phật đã dạy: "Ở đây, này Mahànàma, Thánh đệ tử tùy niệm Như Lai: Ðây là Thế Tôn, bậc A La Hán, Chính Ðẳng Giác, Minh Hạnh Túc, Thiện Thệ, Thế Gian Giải, Vô Thượng Sĩ, Ðiều Ngự Trượng Phu, Thiên Nhân Sư, Phật, Thế Tôn" [3].

Trong đoạn kinh này, Đức Phật đã chỉ dạy cách tu cụ thể của Pháp Niệm Phật. Niệm Phật là niệm và quán chiếu đời sống thực hành như Phật, ngoài ra còn niệm hồng danh mười hiệu của Như Lai. Đức Phật Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni hay Chư Phật khi tu hành thành Phật đều có đầy đủ mười hiệu này. Người tu tập theo đạo Phật mỗi ngày đều niệm mười danh hiệu Phật, tưởng nhớ ân đức mười hiệu Phật.

Ý nghĩa của 10 danh hiệu Phật này như sau: 

1. A La Hán (tức Ứng Cúng) có nghĩa Đức Phật xứng đáng thọ sự cúng dường của chúng sinh.
2. Chánh Biến Tri nghĩa là Đức Phật hiểu biết tất cả một cách chân chính.
3. Minh Hạnh Túc tức là Đức Phật tu tập đầy đủ trí tuệ và phước đức.
4. Thiện Thệ có nghĩa là Đức Phật là bậc đã vượt qua tất cả.
5. Thế Gian Giải mang ý nghĩa là Đức Phật hiểu biết tất cả pháp thế gian.
6. Vô Thượng Sĩ tức là Đức Phật là bậc trên hết, trong tất cả thánh phàm không ai bằng Phật.
7. Điều Ngự Trượng Phu là Đức Phật giáo hóa điều phục những người khó điều phục, hay những người tri thức cao quý.
8. Thiên Nhân Sư có nghĩa là Đức Phật là bậc thầy của chư thiên và loài người.
9. Phật: Đức Phật là bậc giác ngộ trên ba phương diện là tự giác, giác tha và giác hạnh viên mãn.
10. Thế Tôn tức là Đức Phật được mọi loài tôn trọng quý mến.

Trên đây là 10 danh hiệu chung của Chư Phật, nhưng ta thường kỳ giáo pháp của Đức Phật Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni nên việc niệm tưởng các danh hiệu này là chủ yếu là niệm tưởng Đức Phật Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni.

Đức Phật cũng dạy trong Kinh Tương Ưng như sau: 

"11) Và này các Tỳ kheo, Ta nói như sau: Này các Tỳ kheo, khi các ông đi vào rừng, đi đến gốc cây hay đi đến nhà trống, nếu run sợ, hoảng hốt, hay lông tóc dựng ngược có khởi lên, trong khi ấy hãy niệm nhớ đến Ta: “Ngài là Thế Tôn, Ứng Cúng, Chính Biến Tri, Minh Hạnh Túc, Thiện Thệ, Thế Gian Giải, Vô Thượng Sĩ, Ðiều Ngự Trượng Phu, Thiên Nhân Sư, Phật, Thế Tôn”.

12) Này các Tỳ kheo, khi các ông niệm nhớ đến Ta, thời sợ hãi, hoảng hốt hay lông tóc dựng ngược có khởi lên, sẽ được tiêu diệt" [4].

Tương tự như Pháp niệm Phật tại Kinh Tăng Chi, người Phật tử sẽ niệm mười hiệu của Như Lai, cụ thể là niệm mười hiệu của Đức Phật Bổn Sư. Đức Phật dạy rằng, khi tâm đau khổ, sợ hãi hay bất an thì hãy niệm tưởng mười danh hiệu của Ngài, khi đó tâm trí sẽ được bình an. 

Chúng sinh từ vô lượng kiếp đến nay đã trải qua nhiều kiếp trong sinh tử luân hồi, trải qua nhiều khổ đau, khó khăn là bởi vọng tưởng trói buộc, dẫn dắt. Vọng tưởng là những suy nghĩ, tưởng tượng trong tâm, dù không hình không tướng rõ rệt nhưng lại chi phối tâm trí con người. Người tu tập muốn đạt được giác ngộ, giải thoát khỏi sinh tử luân hồi thì phải biết cách buông bỏ, diệt trừ các vọng tưởng này. Đức Phật dạy nhiều pháp tu tập là nhằm mục đíhc diệt trừ vọng tưởng, phiền não của đời người, trong đó Pháp niệm Phật là một trong những pháp diệt trừ vọng tưởng.

Vọng tưởng của chúng sinh con người là tham - sân - si, là ngũ dục, là lục trần. Người tu Pháp niệm Phật ngày ngày tâm nhớ Phật, niệm Phật, tưởng Phật thì tâm sẽ không còn niệm tưởng từ những gì xấu xa, phiền não, một ngày nào đó sẽ tiêu diệt triệt để và người tu sẽ đạt được giác ngộ, giải thoát.

Có thể thấy, Pháp niệm Phật đã được Đức Phật dạy trong kinh tạng Nikaya của Phật giáo Nguyên thủy, là nền tảng và cơ sở cho thời kỳ Phật giáo Phát triển (tức Phật giáo Bắc tông). 

Chú thích: 

[1] Thích Minh Châu (dịch), (2001), Kinh Tiểu Bộ, Tập IV, Nxb TP. HCM, trang 14.

[2] Thích Minh Châu (dịch), (2005), Kinh Tăng Chi Bộ, Tập I, Nxb Tôn giáo, trang 64.

[3] Thích Minh Châu (dịch), (2005), Kinh Tăng Chi Bộ, Tập III, Nxb Tôn giáo, trang 14.

[4] Thích Minh Châu (dịch), (2000), Kinh Tương Ưng Bộ, Tập I, Nxb Tôn Giáo, trang 485.