Ngẫm nghĩ lời Phật dạy về việc nhẫn nhịn trong cuộc sống

Đức Phật từng dạy rằng: "Nhứt thiết hữu vi pháp, như mộng huyễn bào ảnh, như lộ diệc như điển, ưng tác như thị quán". Câu này có nghĩa là, ở đời chúng ta phải học lấy chữ nhẫn, biết nhẫn nhịn, bởi đó là phương pháp tu tập tạo nên nghiệp lành, vãn sanh cực lạc.

Chữ Nhẫn trong tiếng Trung được ghép từ 2 chữ tượng hình là đao (刀) ở trên và tâm (心) ở dưới, là nhẫn trong nhẫn nại, nhẫn nhịn (忍耐). Trong nhà Phật, ý nghĩa chữ Nhẫn được đẩy tới mức tối đa tột cùng. Nhẫn nhục (Ksanti, Khanti) có nghĩa là cái tâm an tĩnh, không động trước tất thảy mọi sự sỉ nhục, tổn hại tới.

Nhiều người cho rằng, nhẫn nhịn hay nhẫn nhục có nghĩa là chịu đựng, cam chịu, thấy việc không như ý cũng đành bỏ qua, chỉ mong bản thân yên ổn. Hoặc là, họ cho rằng nhẫn nhịn là chịu luồn cúi, hạ mình để đạt được mục đích, có thể là đạt được địa vị, có thể là không còn bị chèn ép. Thế nhưng, nhẫn nhịn như vậy tuy bề ngoài thấy yên ổn nhưng trong tâm lại tích tụ phiền não, khổ đau, tâm như vậy làm sao mà thanh tịnh, an yên. 

Lời Phật dạy về nhẫn nhịn chính là nhẫn trước sự khinh bỉ, nhục mạ, dù có thế nào cũng giữ cái tâm bình thản, thanh tịnh, không giận tức. Nhẫn nhịn là chấm dứt các tranh cãi vô lý, lấy cái chánh niệm mà thắng tà niệm, lấy tình thương yêu mà cảm hóa sân hận, là dùng trí huệ khiến tất thảy mọi sự ôn hòa.

Phật Thích Ca Mâu Ni từng nói rằng: "Ta hiểu rõ cái tinh túy của ‘không tranh giành’, có thể nói là thiên hạ đệ nhất". Kinh Phật cũng ghi rằng: "Thái độ đối nhân xử thế đoan chính, nét mặt kiền tịnh tinh khiết, phong thái dung mạo tốt đẹp, đây đều là từ trong ‘Nhẫn’ mà đạt được".

Lời Phật dạy về nhẫn nhịn có thể được đúc lại qua bài kệ như sau:

"Nhịn được cái tức một lúc

Tránh được mối lo trăm ngày

Muốn hòa thuận trên dưới

Nhẫn nhịn đứng hàng đầu

Cái gốc trăm nết

Nết nhẫn nhịn là cao

Cha con nhẫn nhịn nhau

Vẹn toàn đạo lý

Vợ chồng nhẫn nhịn nhau

Con cái khỏi bơ vơ

Anh em nhẫn nhịn nhau

Trong nhà thường yên ấm

Bạn bè nhẫn nhịn nhau

Tình nghĩa chẳng phai mờ

Tự mình nhẫn nhịn được

Ai ai cũng mến yêu

Người mà chưa biết nhẫn

Chưa phải là người hay"

Tất nhiên, làm con người ở kiếp này thì được mất, hơn thua là điều khó tránh. Cuộc sống mỗi người muôn màu muôn vẻ, dù là thăng trầm ra sao thì đều đáng quý như nhau. Chỉ khi ta trải qua hết hỷ nộ ái ố của đời người thì cuộc sống mới có ý nghĩa. Đâu phải cứ bình yên mãi mà tâm sẽ yên, phải là tâm thanh tịnh mới thấy đời an lành. Đứng trước bi ai, khổ ải mà không biết nhẫn thì tâm chỉ chờ trực mà bùng phát, tâm dục chỉ chực khởi niệm, ấy sẽ gây họa khôn lường.

Nhiều cặp vợ chồng vì nóng giận nhất thời mà cãi nhau, chửi bới nhau, vô tình làm tổn thương chính mình, khiến mối thâm tình bao năm bỗng đổ vỡ, đến khi tỉnh thức mới thấy hối hận. Bạn bè vì không kiềm chế được mà đả thương đối phương, nhẹ thì mất đi tri kỉ đời này hiếm gặp, nặng thì đến khi vào tù ra tội mới hối tiếc phút giây nóng giận. Sân hận chỉ làm mất đi lý trí, khiến thân này tích nghiệp, oán kết tầng tầng lớp lớp chồng chất, nghiệp báo luân hồi mãi không giải được, kéo dài từ kiếp này sang kiếp nọ.

Theo lời Phật dạy học cách nhẫn nhịn, không phải là hạ thấp mình mà là tự nâng mình lên, tự học cách tỉnh thức bản thân mà giúp thức tỉnh người khác. Nhẫn nhịn được thì dù có sa cơ lỡ vận cũng không bi lụy, không đổ tại người, mà có trí huệ sáng suốt tự giải thoát cho mình. Mọi việc trên đời đều do nhân duyên mà nên, là vì thiện duyên hay ác duyên từ kiếp trước đã tạo. Kiếp này có duyên đến với đạo Phật thì thành tâm mà tu tập, tạo duyên lành, vừa trả nghiệp vừa tiêu nghiệp, khi ấy mới là sống cuộc đời an yên. 

Một khi đã nhận thức được điều này, chúng sinh tự khắc sẽ không còn than trời oán đất, nhận diện được thân tâm mà không tạo ra ác nghiệp. Khi ấy ta cũng như các chúng sanh khác cùng sống trong cảnh thanh bình, lập cõi Tịnh Độ ngay tại nhân gian.

Học cách bao dung, tha thứ cho người khác, ấy là đạt được cảnh giới đắc đạo thành tiên. Người Phật tử nhận thức được điều này thì hãy phát khởi tín tâm, nghe theo lời Phật dạy mà quan sát thế gian, tu tập thân tâm. Như thế thì đời sống hiện tại tự khắc an yên tự tại, tương lai sẽ tái sinh về cảnh giới tốt đẹp hơn, tâm thanh tịnh các kiếp sau đều an lành.

Bàn về ý nghĩa chữ Nhẫn trong đạo Phật