Nhạc sĩ Đan Thọ - "cha đẻ" của bản nhạc bất hủ Chiều Tím: Dành cả cuộc đời cho nghệ thuật

Nhạc sĩ Đan Thọ tên thật là Đan Đình Thọ, sinh ngày 21/6/1924 tại Nam Định. Ông được học nhạc từ khá sớm. Ông theo học trường Saint Thomas D’Aquin dòng Lasan từ năm 1936 tới năm 1941.  

Năm 1942 – 1945, Đan Thọ được học hòa âm và sáng tác cùng với các giáo sư Tạ Phước và Vũ Đình Dự. Năm 1945, ông bắt đầu đi làm thêm, chơi đàn violin tại phòng trà Thiên Thai của nhạc sĩ Hoàng Trọng. Cũng năm này, ông kết hôn với một thiếu nữ Hà Nội mới 16 tuổi. Sau này, cả hai có một trai và 3 gái, sống hạnh phúc với nhau tới tận khi “răng long đầu bạc”.  

Năm 1948 – 1954, nhạc sĩ Đan Thọ gia nhập Ban quân nhạc Đệ Tam Quân Khu Hà Nội cùng với loạt tên tuổi khác như: Văn Phụng, Nguyễn Hiền, Nhật Bằng, Nguyễn Túc, Nguyễn Cầu. Ông được quân nhạc trưởng Schmetzer hướng dẫn về cách dùng Saxophone. Bên cạnh việc tham gia hoạt động trong ban quân nhạc, Đan Thọ cùng Nguyễn Túc còn trình diễn tại nhiều phòng trà Hà Nội. 

Con đường sự nghiệp

Năm 1952, nhạc sĩ Đan Thọ cho ra đời 2 nhạc phẩm đầu tay, sáng tác chung với nhạc sĩ Nhật Bằng là Bóng Quê Xưa và Vọng Cố Đô. Giữa năm 1954, Đan Thọ cùng ban quân nhạc vào Nha Trang, đến năm 1956 thì tới Sài Gòn. Ông đã sáng tác ca khúc Tình Quê Hương, phổ từ bài thơ của Phan Lạc Tuyên.

Tại Sài Gòn, ông tiếp tục học kèn với nhạc sĩ Mano Umali người Phi Luật Tân. Nhờ sở trường violin và saxophone, Đan Thọ cộng tác với nhiều chương trình nhạc ở đài phát thanh, truyền hình, vũ trường và phòng trà tại Sài Gòn. Nhạc sĩ Đan Thọ còn là trưởng ban nhạc nhẹ của đài Ðài Phát Thanh Tiếng Nói Quân Ðội từ năm 1956 – 1965.

Năm 1956 và 1961, Đan Thọ cùng ban nhạc được cử vào phái đoàn nghệ sĩ của miền Nam, đi trình diễn tại Bangkok và Manila. Năm 1962, sau khi có lệnh cấm khiêu vũ, ban nhạc của vũ trường Đại Nam tiên phong đổi sang trình diễn nhạc Jazz. Ban nhạc này gồm các nhạc sĩ nổi danh như Đan Thọ, Văn Hạnh, Huỳnh Anh, Lê Văn Thiện…

Cuối thập niên 1960, nhạc sĩ Đan Thọ tham gia vào ban Shotguns của nhạc sĩ Ngọc Chánh. Ông tiếp tục trình diễn tại nhiều phòng trà, vũ trường đến năm 1975. Trong thời gian làm việc tại Sài Gòn, Đan Thọ sáng tác nhiều nhạc phẩm đặc sắc. Trong đó, phải kể đến Chiều Tím (thơ Đinh Hùng), Xa Quê Hương (với nhạc sĩ Xuân Tiên), Mimosa Thôi Nở (thơ Nhất Tuấn). 

Đặc biệt nhất phải kể đến Chiều Tím - một trong những ca khúc đặc sắc nhất nền tân nhạc Việt Nam. Được biết, Chiều Tím có lời ca do nhà thơ Đinh Hùng viết chứ không phải thơ phổ nhạc. Ca sĩ đầu tiên trình bày Chiều Tím trên làn sóng điện chính là Anh Ngọc. 

Sau năm 1975, Đan Thọ cộng tác với ban nhạc đoàn Đoàn kịch nói Kim Cương, đi lưu diễn nhiều nơi. Đoàn kịch cũng có dịp cộng tác với nhiều nhạc sĩ nổi danh trước năm 1975 như Xuân Tiên, Ngọc Chánh, Lê Văn Thiện, Đài Trang… Năm 1980, nhạc sĩ Đan Thọ cùng đoàn kịch ra Hà Nội, trình diễn 1 tháng và được công chúng nồng nhiệt đón nhận.

Sau đó, ông quyết định xin nghỉ, dành thời gian cho gia đình cùng thú nuôi chim yến. Dù không còn đi lưu diễn, nhạc sĩ Đan Thọ vẫn chưa rời xa sân khấu. Ông cùng nhạc sĩ Cao Phi Long và một số nhạc sĩ khác như Trí, Hòa,…  được mời cộng tác với vũ trường Maxim’s. Cả nhóm đã khiến khán giả thích thú với nghệ thuật trình bày loại nhạc Zigane.

Năm 1985, nhạc sĩ Đan Thọ cùng gia đình tới Mỹ định cư. Lúc này, dù đã ngoài 60 nhưng ngày ngày, vợ chồng ông vẫn lái xe hàng ngày từ Quận Cam lên Van Nuys làm việc cho công ty General Ribbon. Đây là công ty chuyên hãng sản xuất “ruy-băng” cho máy điện toán. Những đêm cuối tuần, ông lại chơi nhạc tại vũ trường Ritz của nhạc sĩ Ngọc Chánh. Năm 1995, nhạc sĩ Đan Thọ chính thức tuyên bố giải nghệ. Tối 30/6/1995, ông tổ chức một đêm nhạc tại vũ trường Ritz để từ giã bạn bè.

Người nhạc sĩ đa tài

Nhà thơ, nhạc sĩ Nguyễn Đình Toàn từng nhận xét về âm nhạc của Đan Thọ rằng: “… nhạc của ông, vui hay buồn đều chừng mực, lãng mạn nhưng không có vẻ ủy mị, đắm đuối, và nhất là luôn toát ra vẻ lịch sự, sang trọng”, những nốt nhạc cung Fa trưởng mở đầu cho bản Chiều Tím của Đan Thọ rồi chuyển nhẹ sang Ré thứ với tiết điệu Valse Lente man mác hoài nhớ:

… Chiều tím chiều nhớ thương ai, còn thương nhớ hoài

Đàn ơi nhắn dùm người đi phương nao

Nếp chinh bào biếc ánh sao.

Ngoài sáng tác nhạc, nhạc sĩ Đan Thọ còn chơi được nhiều loại nhạc cụ khác nhau. Nổi tiếng nhất phải kể đến ngón đàn violin điêu luyện cùng tiếng kèn saxophone điệu nghệ. Chính tài năng này đã “làm mưa làm gió” một thời tại các phòng trà ca nhạc và vũ trường của Sài Gòn trước năm 1975.

Xem thêm: Nàng “Tivi chi bảo” Phương Hồng Quế và những điều ít người biết tới