Bài hát Lòng Mẹ của nhạc sĩ Y Vân: Xứng danh “quốc ca của tình mẫu tử”

Sáng tác “vận” vào đời

Nhạc sĩ Y Vân tên thật là Trần Tấn Hậu, sinh năm 1933 tại Hà Nội (quê gốc Thanh Hóa). Thời niên thiếu, ông từng theo học nhạc với Giáo sư – nhạc sĩ Tạ Phước và cũng đã tập tành sáng tác từ rất sớm. 

Mồ côi cha, nhà nghèo, cả nhà ông phải dắt díu nhau nương náu trong một túp lều chật hẹp, xiêu vẹo ở ngõ chợ Khâm Thiên. Những cảm xúc ngay từ nhỏ khi thấy mẹ tần tảo sớm hôm ngày một lớn, để sau này ông viết nên ca khúc nhạc Việt về mẹ nổi tiếng nhất. Ông rất thương mẹ và các em, phải đi dạy đàn để kiếm tiền nuôi gia đình. 

Năm 1954, nhạc sĩ Y Vân vào Nam, tiếp tục sáng tác, chơi nhạc, hòa âm và dạy nhạc, viết sách dạy nhạc và đàn guitar. Ông chính là người đi tiên phong trong dòng nhạc nhẹ, ghi dấu ấn với những bài hát có giai điệu chachacha, disco, twist như: Sài Gòn, Ảo ảnh, Sáu mươi năm cuộc đời, Thôi.

Những sáng tác của nhạc sĩ Y Vân rất đa dạng. Vào thập niên 1950, khi còn ở thời gian đầu của sự nghiệp, nhạc của ông êm đềm da diết, gợi hình bóng thôn quê thanh bình như Nhạt Nắng, Bóng Người Cùng Thôn, Đôi Mái Chèo Trăng… Đến thập niên 1960-1970, những sáng tác của ông mạnh mẽ hơn, chủ yếu về tình yêu như Ngăn Cách, Ảo Ảnh, Thôi, Một Ngày Không Có Em, Xa Vắng, Tình Chàng Ý Thiếp… Những ca khúc về thời cuộc, người lính như Cánh Hoa Thời Loạn, Thương Anh… Những ca khúc sôi động như Sài Gòn, 60 năm, Đêm Đô Thị, 20-40, Tiếng Trống Cao Nguyên… Những bài dân ca mới như Lý Ngựa Ô, Tát Nước Đầu Đình...

Sau 1975, ông tham gia Đoàn ca nhạc Hương Miền Nam, nhận viết nhạc phim, nhạc nền cho sân khấu… Ông làm việc hết mình, không quản ngày đêm để kiếm tiền bươn chải. Trong những tác phẩm nhạc phim của nhạc sĩ Y Vân, nổi tiếng nhất là “Như bầy sơn ca” trong bộ phim thiếu nhi "Sơn ca trong thành phố". Có thể nói, Y Vân là một trong số những nhạc sĩ đương thời có nhiều ca khúc nổi tiếng nhất.

Tuy nhiên, gắn bó định mệnh với cuộc đời của nhạc sĩ Y Vân phải kể đến ca khúc 60 Năm Cuộc Đời. Trong những ngày tháng sung sức nhất, ông viết: 

Em ơi có bao nhiêu

60 năm cuộc đời

20 năm đầu

Sung sướng không bao lâu

20 năm sau

Sầu vương cao vời vợi

20 năm cuối là bao... 

Ông mất đúng ngày 28/11/1992, hưởng thọ 60 tuổi, đúng như dự đoán của mình trong ca khúc trên. Đặc biệt, ca khúc 60 Năm này còn gắn với định mệnh của nghệ sĩ tài năng Hùng Cường khi ông cũng qua đời ở tuổi 60.  

Lòng Mẹ: Quốc ca của tình mẫu tử

Gần thế kỷ qua, nền tân nhạc Việt Nam đã xuất hiện vô số các ca khúc về mẹ của nhiều nhạc sĩ nổi tiếng khác nhau. Tuy nhiên, nếu chọn ra ca khúc tiêu biểu, quen thuộc nhất về tình mẹ thiêng liêng, chắc chắn không thể bỏ qua Lòng Mẹ của nhạc sĩ Y Vân - ca khúc được nhiều người tôn là “quốc ca của tình mẫu tử”.

Nhạc sĩ Y Vũ - em nhạc sĩ Y Vân cho biết, ca khúc Lòng Mẹ được anh trai mình sáng tác năm 1957 tại Sài Gòn. Trước đó, cả gia đình đã từ Hà Nội di cư vào Nam sinh sống kể từ năm 1954. Khoảng thời gian đó, nhạc sĩ Y Vân phải chơi nhạc tại các nhà hàng Sài Gòn để kiếm tiền phụ mẹ nuôi em ăn học. Hàng đêm, mẹ ông ở nhà giặt quần áo ở nhà máy nước công cộng.

Một lần, ông đi về gặp mưa ướt áo khi đã 2h sáng. Mẹ ông thấy vậy vẫn mang áo ra vòi nước phông tên để giặt, bị quân cảnh để ý vì đó đã là giờ giới nghiêm. Khi được tha cho về nhà, bà vẫn còn lấy nhang để hơ cho áo mau khô. Biết chuyện, nhạc sĩ Y Vân đã khóc, viết ra bài hát Lòng Mẹ để thể hiện tình yêu và sự kính trọng vô bờ bến của mình dành cho mẹ. Sáng tác xong, Y Vân đã hát cho mẹ nghe, khiến bà bật khóc vì xúc động. 

Bài hát không cầu kỳ, chỉ là những ca từ mộc mạc đơn sơ. Nhạc sĩ so sánh mẹ với những hình ảnh giản dị, thân thuộc trong cuộc sống hằng ngày của người Việt, như biển rộng, dòng suối, đồng lúa, ánh trăng… Những điều này đều êm ả, thiêng liêng như tình mẫu tử: 

Lòng Mẹ bao la như biển Thái Bình dạt dào,

Tình Mẹ tha thiết như dòng suối hiền ngọt ngào,

Lời Mẹ êm ái như đồng lúa chiều rì rào.

Tiếng ru bên thềm trăng tà soi bóng Mẹ yêu.

Lòng Mẹ thương con như vầng trăng tròn mùa thu.

Tình Mẹ yêu mến như làn gió đùa mặt hồ.

Lời ru man mác êm như sáo diều dật dờ.

Nắng mưa sớm chiều vui cùng tiếng hát trẻ thơ.

Thương con thao thức bao đêm trường,

Con đà yên giấc Mẹ hiền vui sướng biết bao.

Thương con khuya sớm bao tháng ngày.

Lặn lội gieo neo nuôi con tới ngày lớn khôn.

Dù cho mưa gió không quản thân gầy Mẹ hiền.

Một sương hai nắng cho bạc mái đầu buồn phiền.

Ngày đêm sớm tối vui cùng con nhỏ một niềm.

Tiếng ru êm đềm mẹ hiền năm tháng triền miên.

Lòng Mẹ chan chứa trên bao xóm làng gần xa.

Tình Mẹ dâng tới trăng ngàn đứng lặng để nghe,

Lời ru xao xuyến núi đồi suối rừng rặng tre.

Sóng ven Thái Bình im lìm khi tiếng Mẹ ru.

Một lòng nuôi nấng vỗ về những ngày còn thơ.

Một tình thương mến êm như tiếng đàn lời ca.

Mẹ hiền sớm tối khuyên nhủ bao lời mặn mà.

Khắc ghi bên lòng con trẻ muôn bước đường xa.

Thương con Mẹ hát câu êm đềm,

Ru lòng thơ ấu quản gì khi thức trắng đêm.

Bao năm nước mắt như suối nguồn.

Chảy vào tim con mái tóc trót đành đẫm sương.

Dù ai xa vắng trên đường sớm chiều về đâu.

Dù khi mưa gió tháng ngày trong đời bể dâu.

Dù cho phai nắng nhưng lòng thương chẳng lạt mầu.

Vẫn mong quay về vui vầy dưới bóng mẹ yêu. 

Những câu hát dạt dào, tha thiết dường như chỉ phù hợp với giọng nữ, thế nên chủ yếu bài hát được nhiều người biết đến qua sự thể hiện của các nữ ca sĩ như Thái Thanh, Khánh Ly, Hoàng Oanh, Hương Lan, Giaᴏ Linh và Như Quỳnh. Điều đáng nói, sau khi nhạc sĩ Y Vân qua đời chưa đầy một năm thì mẹ của ông cũng mất. 

Xem thêm: Đạo làm người của nhạc sĩ Tô Hiếu: Bỏ qua lời khuyên can, ngỏ ý muốn giúp đỡ nghệ sĩ Thương Tín