Lời Phật dạy về chữ Tâm nghe một lần thấm thía một đời

Chúng ta thường nhắc đến chữ Tâm nhưng không phải ai cũng hiểu hết ý nghĩa của chữ này. Cùng nghe những lời Phật dạy về chữ Tâm giúp mỗi người tu tâm dưỡng tính, sống tích cực và làm nhiều điều tốt lành.

Loan Nguyễn
10:18 15/06/2021 Loan Nguyễn
Sống Đẹp
Nguồn: Internet

Tâm là gì?

Khi nhắc đến chữ Tâm là nhắc đến trái tim, lòng dạ, lương tâm con người. Mọi hành động của con người đều xuất phát từ cái tâm, tâm thiện thì suy nghĩ và hành động đúng đạo lí, lẽ phải; tâm không lành thì sẽ sinh tà ý và làm nhiều điều xấu xa, tội lỗi.

Chữ Tâm thường được dùng để hướng suy nghĩ của con người đến cái thiện, tu thân, dưỡng tính, sống tích cực và làm nhiều điều tốt lành. Tâm lệch lạc thì cuộc sống điên đảo đảo điên. Tâm gian dối thì cuộc sống bất an. Tâm ghen ghét thì cuộc sống hận thù. Tâm đố kỵ thì cuộc sống mất vui. Tâm tham lam thì cuộc sống dối trá.

Chữ Tâm gắn liền với đạo Phật nên mới có câu:

"Nương theo giáo pháp Phật Đà

Chữ Tâm Phật dạy giúp ta độ đời

Đến bờ giác ngộ thảnh thơi

Xa rời phiền não cuộc đời an vui"

Đức Phật có dạy “Tất cả chúng sinh đều có bản tâm thanh tịnh. Chúng sinh chẳng nhận thấy được vì bị vô minh che lấp” (Trích: Kinh Đại bát Niết bàn).

Có nghĩa là: Mọi người đều có bản tâm thanh tịnh, trong sáng tròn đầy, vắng lặng, nhưng vì bị ngoại cảnh bên ngoài chi phối, tâm đó luôn bị xao động, thành ra tâm trí bất an điên đảo, tạo tội tạo nghiệp trong vòng luân hồi bất diệt.

loi-phat-day-ve-chu-tam-nghe-mot-lan-tham-thia-mot-doi-1

Lời Phật dạy về chữ Tâm: “Một khi chỉ một thoáng tâm sân hận khởi lên mà chúng ta không kiềm chế khắc phục được thì lập tức muôn ngàn đau khổ chướng ngại tiếp nối theo sau”. 

Theo quan điểm nhà Phật, Tâm không tồn tại dưới dạng vật chất nên không thể nắm bắt được, nhưng không có tâm thì vật chất là vô nghĩa, vô tri vô giác. 

Những ý tưởng, suy nghĩ trong đầu óc thì gọi là “ý”, cái nhận thức phân biệt tiềm ẩn bên trong, làm nhà kho cho ý tưởng có chỗ dựa để nổi lên là “thức”. Cái bao hàm cả ý và thức được gọi là “tâm”. 3 từ này đều được hiểu là Tâm.

Một con người được định nghĩa bao gồm thân và tâm, trong thuật ngữ Phật học còn gọi là danh và sắc. Bình thường chúng ta chỉ thấy hình sắc, tức là thân thể, không thấy được tâm tư, nhưng có thể cảm nhận được tình cảm. Khi căn môn (mắt, tai, mũi, lưỡi, thân, và ý) tiếp xúc với trần cảnh là các đối tượng tương ứng với mỗi giác quan, thì tâm thức sinh khởi để “chế tác” các thông tin đã ghi nhận được.

Tâm là gốc của thân, tâm có yên thì gốc mới vững vàng, thân thể này sở dĩ bị bệnh hoạn là do tâm bị vô minh che lấp. Muốn thân này khỏe mạnh, ít bệnh hoạn chúng ta chỉ cần nỗ lực làm cho tâm lặng lẽ, sáng trong. Tâm tham lam ích kỷ, giận hờn trách móc, ganh ghét tật đố, cuồng si điên dại và lo lắng sợ hãi tất nhiên làm cho thân thêm bệnh hoạn vì tâm đã bị vẩn đục.

Với Phật giáo, tâm là chuyển nghiệp, là sửa mình để thay đổi số phận theo chiều hướng tích cực, nhằm đạt tới cứu cánh là giải thoát. Như vậy, tâm là một thế giới cần khám phá hơn bất cứ điều gì khác. Nhưng bằng trực quan chúng ta không thấy, không biết, và không hiểu được cái tâm, mà phải suy luận thông qua những hiệu ứng mà nó đem lại.

loi-phat-day-ve-chu-tam-nghe-mot-lan-tham-thia-mot-doi-2

Phân biệt 6 loại tâm:

Nhục đoàn tâm: trái tim thịt. Ví dụ: “Hễ Bồ Tát nghe tiếng bọn người ác ngoại đạo đem lời dèm pha phá huỷ Phật giáo, dường như ba trăm mũi giáo đâm vào tâm mình” (Bồ Tát Giới Kinh).

Tinh yếu tâm: chỗ kín mật, chỉ cái tinh hoa cốt tuỷ. Ví dụ: “Phật pháp lấy tâm làm gốc, lấy thân và khẩu làm ngọn” (Long Thọ Bồ Tát).

Kiên thực tâm: là cái tâm không hư vọng, cũng gọi là chân tâm. Chỉ cái tính giác ngộ tuyệt đối, bất biến, vốn sẵn có của mỗi người chúng ta, đó là Phật tính. Ví dụ: “Căn bản của sanh tử luân hồi là vọng tâm. Căn bản của bồ đề niết bàn là chân tâm” (Kinh Thủ Lăng Nghiêm).

Liễu biệt tâm: gồm sáu thức đầu trong tám thức, tức là năm thức giác quan và ý thức. Căn cứ phát sinh của chúng là giác quan, thần kinh hệ và não bộ. Có tác dụng với ngoại cảnh bên ngoài và phân biệt nhận thức chúng: “Tâm buồn cảnh được vui sao, tâm an thì cảnh ngộ nào cũng an”.

Tư lượng tâm: thức thứ bảy trong tám thức. Bản chất của nó là suy tính, nó được xem là một lĩnh vực của tâm mà người ta không thể điều khiển một cách có chủ ý, thường làm phát sinh mâu thuẫn trong những quyết định tâm thức và không ngừng chấp dính vào bản ngã.

Tập khởi tâm: chứa đựng mọi kinh nghiệm của đời sống mỗi con người và nguồn gốc tất cả các hiện tượng tinh thần. Là căn nguyên của mọi hoạt động nhận thức, hoạt động tâm lý, là nơi lưu trữ những hạt giống sinh ra muôn sự muôn vật, hữu hình hay vô hình.

loi-phat-day-ve-chu-tam-nghe-mot-lan-tham-thia-mot-doi-3

Lời Phật dạy về chữ Tâm

Trong Kinh Thủ Lăng Nghiêm, lời Phật dạy về chữ tâm như sau: "Tùy tâm biến hiện". Nghĩa là mọi sự mọi việc trên thế gian này như thế nào, tốt hay xấu, lành hay dữ, đúng hay sai, phải hay trái, được hay không, đều do vọng tâm của chúng ta biến hiện ra cả. Sự cảm thọ tùy theo tâm trạng, tùy theo cá nhân, không ai giống ai, không lúc nào giống với lúc nào, không nơi nào giống với nơi nào. 

Có câu: "Tâm buồn cảnh được vui sao, tâm an thì cảnh ngộ nào cũng an". Cùng một cảnh như vậy nhưng tâm tư phiền muộn thì liệu rằng chúng ta có thấy cảnh vui không? Còn khi tâm trạng hân hoan dù cây khô trụi lá, cảnh vẫn đẹp tươi như thường. Cùng một câu chuyện, chúng ta ưa thích thì cho là đúng, ngược lại không ưa liền cho là sai. Cái tâm sanh diệt, thay đổi bất thường như vậy, không phải là cái tâm chân thực của chúng ta.

Đức Phật có dạy: "Căn bản của sanh tử luân hồi là: Vọng tâm. Căn bản của bồ đề niết bàn là: Chân tâm". Chúng sanh sở dĩ bị trầm luân sanh tử, bởi vì mỗi ngày luôn luôn sống với vọng tâm, tức là tâm lăng xăng lộn xộn, luôn luôn thay đổi, khi vui khi buồn, khi thương khi ghét, khi khen khi chê, khi tán thán khi phê phán. 

Bản tâm thanh tịnh hay chân tâm thường hằng, vĩnh viễn, luôn luôn hiện hữu mà người nào cũng có thì không sinh không diệt. Chỉ có vọng tâm: tham lam, sân hận si mê, mới có sanh và diệt, mà thôi. 

Chẳng hạn như khi gặp chuyện bất như ý, tâm liền khởi sanh bực tức oán giận. Lúc đó, chúng ta quên mất bản tâm thanh tịnh của mình, tức là quên mất mình là ai, chỉ biết tức tức giận giận. Lâu sau nguôi dần, tâm trở lại trạng thái bình thường, tâm sân hận diệt đi, không còn nữa. Sanh diệt có nghĩa là như vậy. 

Khi có tâm từ và tâm bi, chúng ta sẽ dễ cảm thông với muôn loài, do đó tâm giận tức, tâm sân hận có thể giảm bớt, nhẹ bớt đi. Khi có tâm hỷ và tâm xả, chúng ta sẽ bớt được các tâm ganh tị, tâm đố kỵ, tâm hơn thua, tâm cố chấp. Cho đến khi nào tứ vô lượng tâm tròn đầy, vọng tâm tan biến, tâm ý trở nên an nhiên tự tại thì chân tâm sẽ hiển hiện. 

Trong tâm khởi niệm, nếu giác kịp thời, liền biết không theo, đó là: chân tâm. Trong tâm khởi niệm, nếu còn mê muội, không giác kịp thời, liền theo niệm đó, trở thành: vọng tâm. Điều đáng quan trọng không phải là vọng tâm thay đổi bất chợt, mà chính là cái chân tâm, không sanh không diệt, không dơ không sạch, không tăng không giảm, của tất cả chúng ta vậy.

Con người có thể biết mọi sự việc bên ngoài một cách rõ ràng rành mạch. Nhưng chuyện bên trong tâm trí của chính mình thì lại không biết. Cái tâm ý điên đảo đảo điên, cái vọng tưởng lăng xăng lộn xộn, tạo tội tạo nghiệp này, là nguyên nhân chính dẫn chúng ta vào vòng sanh tử luân hồi. 

loi-phat-day-ve-chu-tam-nghe-mot-lan-tham-thia-mot-doi-4

Theo Kinh Pháp Cú: “Tâm dẫn đầu các pháp, tâm làm chủ, tâm tạo, nếu với tâm ô nhiễm, nói lên hay hành động, khổ não sẽ theo ta”. Lời Phật dạy: tâm làm chủ, tức là nói đến cái biết của con người trong việc xác định tâm làm chủ tạo ra các nghiệp tốt hay xấu. Nếu biết cách vận dụng tâm chúng ta sẽ thoát khỏi nỗi khổ luân hồi sinh tử, bằng không sẽ sống trong đau khổ lầm mê.

Một số người cho rằng thân là thật và quan trọng hơn hết. Ngược lại, Phật cho rằng tâm ý là quan trọng, bởi vì ý suy nghĩ rồi miệng mới nói năng, thân mới hành động. Cho nên, Đức Phật nói tâm làm chủ, tâm tạo tất cả. Tu hành chính yếu là tu ngay nơi thân, miệng, ý, trong đó ý là chính, vì nguồn gốc nghiệp tội của chúng ta phát xuất từ tâm ý.

Nếu người nào dẫn tâm vào ác pháp thì sự đau khổ sẽ không bao giờ mất, nó luôn luôn như chiếc xe theo vật kéo, phước còn thì chưa thấy tai họa, đến khi phước hết thì họa khổ sẽ đến liền. Tâm tư ô nhiễm, tức là tâm ác, sẽ làm khổ mình, khổ người và khổ chúng sanh.

Tâm suy nghĩ chân chính rồi mới phát sinh ra hành động tốt đẹp. Tâm suy nghĩ tà thì phát sinh ra những hành động xấu ác. Vậy thân này hành động tốt hay xấu đều do tâm chủ động điều hành nên tâm là quan trọng hơn hết, không có tâm thân này như phế bỏ.

Trong Kinh Đại Tập, Đức Phật dạy chữ tâm: "Nếu thường xuyên giữ được chánh niệm, tâm không loạn động, dứt trừ được phiền não, thì chẳng bao lâu đắc thành quả vô thượng bồ đề". Người tu tập phải luôn luôn quán sát tâm chính mình, giữ gìn chánh niệm, khi vọng tâm vọng tưởng vọng thức vọng niệm khởi lên, liền biết, không theo. 

Nhờ đó tâm được an nhiên tự tại, không loạn động, dứt trừ được phiền não, nhờ công tu tập đó, chẳng bao lâu đắc thành quả vô thượng bồ đề. Thọ nhiều thì khổ nhiều, chấp nhiều thì mệt nhiều. Buông xả thì thanh thản, tha thứ thì thư thái. Tuy chuyện rất đơn giản, thực hành không dễ dàng, nhưng không phải bất khả. 

Hiểu lời Phật dạy về chữ Tâm giúp mỗi người thức tỉnh cuộc đời. Khi bạn gieo những tâm tốt đẹp sẽ nhận trái ngọt, cuộc sống trở nên nhẹ nhàng, đơn giản, bình dị nhưng không kém phần hạnh phúc. Ngược lại, những người luôn mang những tâm xấu xa, nghi kị đến mọi nơi thì sống trong tiền bạc, nhung lụa cũng chẳng thể vui vẻ, hạnh phúc được.

Xem thêm: Lời Phật dạy: 6 việc xấu con người phải tránh để gia đình giàu có, bình an

songdep.com.vn

5 chủ đề bạn cần biết mỗi tuần

Mỗi thứ Tư, bạn sẽ nhận được email tổng hợp những chủ đề nổi bật tuần qua một cách súc tích, dễ hiểu, và hoàn toàn miễn phí!

Bài Mới

Bình luận