Trong mắt học giả Phương Tây, người Việt xưa có phong tục và truyền thống gì?

Thời xưa có rất nhiều các nhà truyền giáo, học giả hoặc công chức tới xứ An Nam không chỉ hoàn thành nhiệm vụ mà còn mang theo con mắt tò mò về vùng đất ở châu Á. Gần đây, một số đầu sách về Việt Nam của tác giả phương Tây được dịch, tái bản. Các tác phẩm ít nhiều cung cấp thông tin về điều kiện tự nhiên, đời sống, phong tục tập quán của người Việt xưa.

Tâm lý người An Nam

Paul Giran là một tác giả được cử tới Phủ Toàn quyền ở Đông Dương làm việc vào năm 1899. Sau đó, ông được cử làm công sứ ở một số vùng. Một số tác phẩm nổi tiếng như Tâm lý người An Nam, Bùa chú và Tôn giáo An Nam là do ông viết khi tìm hiểu về vùng đất cũng như con người  Việt Nam xưa.

Tâm lý vùng An Nam có bố cục hai phần với nội dung nghiên cứu phong phú về con người Việt Nam ta. Cụ thể, phần đầu tác phẩm khái quát về tính cách con người của dân tộc An Nam trên cơ sở nghiên cứu nguồn gốc chủng tộc, so sánh với người Mã Lai, Trung Hoa.

Phần thứ hai nói về tâm lý của dân tộc An Nam và sự tiến hóa trên tất cả các lĩnh vực. Tác giả dựa trên những quan điểm của mình để đánh giá những điều mà ông cho là hủ tục, lạc hậu như tục thờ cúng anh linh quỷ thần tràn lan, vô lối.,... Có thể nói, Tâm lý người An Nam chính là một bức tranh về xã hội của nước ta trong những thế kỷ trước và là một nguồn tư liệu vô cùng quý giá.

Hội kín xứ An Nam

Hội xứ kín An Nam là những câu chuyện, sự kiện bí mật không được nhắc tới trong lịch sử được viết bởi tác giả Georges Coulet.

Trước những sự kiện bạo động diễn ra ở khắp nước An Nam kéo dài từ thế kỷ 19 đến trước năm 1930, như vụ Phan Xích Long và các huynh đệ năm 1913, vụ Khám Lớn Sài Gòn năm 1916 làm cho người Pháp vô cùng ngỡ ngàng. Điều đó đã thôi thúc Georges Coulet  tìm hiểu về các hội kín xứ An Nam và ông cho rằng điều này có được do sự sắp xếp và tổ chức một cách tinh vi, bài bản. 

Xứ Đàng Trong và Mô tả vương quốc Đàng Ngoài

Đây là hai tác phẩm thuộc tủ sách Góc nhìn sử Việt nói về đời sống của người dân nước ta trong giai đoạn tồn tại hai chính quyền song song: Vua Lê - Chúa Trịnh ở thế kỷ 17.

Linh mục Cristoforo Borri (người Italy) là một trong những giáo sĩ dòng Tên đầu tiên đến Đàng Trong (thời chúa Sãi Nguyễn Phúc Nguyên), lưu trú ở đó 5 năm (1618-1622). Tập Ký sự về sứ mệnh mới của các nhà truyền giáo dòng Tên ở xứ Đàng Trong (viết ngắn gọn là Xứ Đàng Trong) với nội dung chi tiết từ quốc hiệu, diện tích, khí hậu, đất đai, sản vật đến phong tục tập quán, hành chính, thương mại, đời sống tinh thần… của người dân Việt xưa.

Mô tả vương quốc Đàng Ngoài được viết bởi Samuel Baron - con của một thương nhân Hà Lan với phụ nữ Việt. Cuốn sách được hoàn thành vào năm 1685 với nội dung nói về quy mô, diện tích, sản vật, đời sống xã hội cùng những tập tục mà Baron cho là đặc biệt…

Bắc Kỳ tạp lục

Vào năm 1882, Henri Emmanuel Souvignet người Pháp đã tới An Nam. Ông ở lại đây cho tới cuối đời vào năm 1943. Nhiệm vụ chính của ông là truyền giáo và cuốn sách Bắc kỳ tạp lục là kết quả của nhiều năm tháng ông nghiên cứu, tìm hiểu về đời sống cũng như con người An Nam.

Cuốn sách có nội dung phong phú, đa dạng như về đời sống người dân, ngôn ngữ, giáo dục, văn học, lịch sử, tổ chức xã hội, chế độ thuế khóa, tín ngưỡng, phong tục, hệ thực vật…

Chính vì nội dung đa dạng như vậy nên cuốn sách được ví như một cẩm nang hướng dẫn giúp những người Pháp đến sinh sống và làm việc tại An Nam cuối thế kỷ 19, đầu thế kỷ 20 nắm bắt và thích nghi với các tập tục, thiết chế tại nơi đây.

Xem thêm: Nguồn gốc tên gọi xe đạp và người Việt Nam đầu tiên đi xe đạp là ai?