Đốt vàng mã dưới góc nhìn Phật giáo: Đạo Phật không khích lệ tập tục này

Tháng 7 âm là tháng của những vong hồn. Và đây là 1 trong những thời điểm mà người Việt sẽ đốt vàng mã nhiều nhất trong năm.

Với quan niệm, "trần sao âm vậy", việc đốt vàng mã từ xưa đến nay đều mang ý nghĩa như 1 việc thể hiện sự hiếu thuận dành cho người đã khuất. Song, khi tập tục này ngày càng phát triển đã gây ra nhiều ý kiến trái chiều. Đặc biệt là khi Giáo hội Phật giáo Việt Nam đưa ra đề nghị bỏ tục đốt vàng mã. Từ đó dấy lên nhiều tranh luận khác nhau.

Tục đốt vàng mã bắt nguồn từ đâu?

Sách "Bàn về đồ mã" của Tạp chí Đuốc Tuệ có nói về nguồn gốc của tục đốt vàng mã. Trong sách này chỉ ra rằng, thời xa xưa, vua quan, nhà giàu có người chết đi thường chôn theo của cải, vàng bạc. Những người hầu cận cũng phải chết theo.

Khi Tần THủy Hoàng đăng cơ, nhận thấy việc này lãng phí nên đã ra sắc lệnh cấm tùy táng bằng hiện vật thật. Thay vào đó là nghi thức tượng trưng, tùy táng bằng tiền giả, vàng giả (làm bằng giấy). Tục này phát triển cực thịnh vào thời Đường (TK VII) và bắt đầu lưu truyền vào Việt Nam.

Có thể thấy, ý nghĩa ban đầu của tục đốt vàng mã rất nhân văn, nhằm tránh lãng phí của cải. Tục đốt vàng mã lưu truyền sang nước ta, người dân tiếp nhận. Ý nghĩa ban đầu cũng chỉ mang tính tượng trưng, tùy táng theo người đã mất.  Nhưng lâu dần, tục này được người dân sử dụng thành thói quen, nhiều người áp dụng mà không rõ ý nghĩa. Vì thế tục này mới bị biến thái, lạm dụng như ngày nay trở thành 1 hiện tượng xã hội xấu.

"Tốt lễ dễ kêu" - quan niệm sai về tục đốt vàng mã

Nếu xưa kia, đốt vàng mã chỉ mang tính tượng trưng với số lượng nhỏ thì ngày nay chúng ta quá lạm dụng việc này. Vàng mã ngày xưa đơn giản là giấy tiền tượng trưng, in màu đỏ, vàng, phương tiện là ngựa nên có đồ mã là ngựa. Nhưng giờ đây, người ta làm ra rất nhiều thứ dựa theo trí tưởng tượng của mình như quần áo, nhà cửa, xe cộ, điện thoại đời mới, tiền USD…

Thực tế, việc đốt vàng mã, vật phẩm hoành tráng cho người âm chỉ là cách khoe khoang. Vì thế, ước tính hàng năm, Việt Nam “tự đốt” hàng nghìn tỉ đồng tiền thật cho việc “hóa vàng”. 

Thực tế, việc hóa vàng mã chỉ mang ý nghĩa tinh thần, tưởng nhớ người quá cố mà thôi. Nó như một sự nhắc nhở con cái nhớ về ông bà tổ tiên, mong muốn tiếp tục được "chăm lo" cho họ ở cõi khác. Niềm tin ấy phần nào đó giúp chúng ta sống tốt hơn, thánh thiện hơn.

Nhưng liệu tổ tiên chúng ta có cảm thấy vui vẻ và hạnh phúc khi nhận cả đống vàng mã của con cháu "gửi" cho trong khi những người trên trần gian vẫn đang ngày ngày vật lộn với cuộc mưu sinh.

Sẽ rất khó để "định giá" một truyền thống. Đốt vàng mã cũng vậy. Chúng ta không thể chỉ nhìn vào số tiền "khủng" tan biến theo ngọn lửa đốt vàng mã để đánh giá. Tuy nhiên, việc tiêu tốn quá nhiều tiền vào vàng mã cũng là một hoạt động lãng phí và thừa thãi.

Việc đốt vàng mã ở lễ chùa cũng vậy, nhiều người đi lễ luôn suy nghĩ cứ phải “tốt lễ dễ kêu” như sắm vàng mã thật nhiều, rồi đặt tiền lên ban thờ, dắt vào tay thần linh... thì suy cho cùng là sự hối lộ thần linh và điều này chỉ có đem đến tai họa mà thôi.

Nhà Phật không có tục đốt vàng mã

Để chấn chỉnh tình trạng đốt vàng mã, sau Tết Nguyên đán 2018, Cục Văn hóa cơ sở (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) đã có văn bản đề nghị ban quản lý di tích, ban tổ chức lễ hội các địa phương đảm bảo việc hướng dẫn thắp hương, đốt vàng mã đúng nơi quy định, tránh tình trạng đốt nhiều đồ mã, vàng mã, hương, nến gây tốn kém, lãng phí, ô nhiễm môi trường, nguy cơ cháy nổ, mất an toàn trong di tích và lễ hội.

Giáo hội Phật giáo Việt Nam cũng có công văn gửi Ban trị sự Giáo hội Phật giáo các tỉnh, thành phố trực thuộc hệ thống của Giáo hội Phật giáo Việt Nam đề nghị các cơ sở hướng dẫn tăng ni, Phật tử tổ chức lễ hội văn minh, tiết kiệm, nhằm tăng cường nét đẹp văn hóa tại các cơ sở thờ tự Phật giáo. 

"Đề nghị chư tôn đức tăng ni nêu cao tinh thần Bồ tát đạo, hướng dẫn đồng bào Phật tử và bà con loại bỏ mê tín dị đoan, đốt vàng mã tại các cơ sở thờ tự Phật giáo và các hình thức khác trái với thuần phong mỹ tục, văn hóa dân tộc và văn hóa Phật giáo Việt Nam", công văn của Trung ương Giáo hội Phật giáo Việt Nam nêu rõ.

Hòa thượng Thích Gia Quang, Phó Chủ tịch Hội đồng Trị sự Giáo hội Phật giáo Việt Nam khẳng định đốt vàng mã là sai lầm tâm linh phổ biến đi ngược lời Phật dạy. Việc ra văn bản là góp phần khẳng định một lần nữa quan điểm này, đồng thời mang tính chất nhắc nhở, thầy trụ trì các chùa phổ biến cho người dân hiểu rõ hơn, tường tận hơn để hạn chế và dần dần đi đến từ bỏ tục đốt vàng mã. 

Về bản chất, đạo Phật không khích lệ tập tục đốt vàng mã. Việc ngừng các hoạt động mê tín dị đoan, trong đó có việc đốt vàng mã là điều cần thiết. Đã đến lúc không nên để tập tục này, các tăng ni cần nêu cao ý thức vì việc này trái với Phật pháp…

Nhà sử học Dương Trung Quốc cũng phủ nhận về quan điểm cho rằng tục đốt vàng mã đã ăn sâu vào máu của nhiều người dân Việt Nam.

"Bản thân tôi và thế hệ bạn bè của tôi, tất cả đều gần 70 tuổi rồi. Nhưng chúng tôi đốt vàng mã vừa phải, một vài nén vàng, một vài mớ tiền chứ không khủng khiếp như bây giờ. Tôi sống ở phố buôn bán hàng mã nổi tiếng của Hà Nội từ ngày xưa. Thời đó, vàng mã được làm và bán ra cũng rất vừa phải chứ không phải ồ ạt như bây giờ", ông cho biết. 

Xem thêm: Cách cúng Rằm tháng 7 trong nhà chuẩn nhất mang phúc lộc về nhà năm 2022