Đề thi HSG TP.HCM: NLXH về trí tuệ nhân tạo

Theo quy luật tồn tại của tự nhiên, vạn vật có sinh - diệt, có bắt đầu - kết thúc, có tồn tại cũng sẽ có đổi thay. Đứng giữa thế kỉ XXI, với tốc độ phát triển như vũ bão của kỉ nguyên số, tôi cảm nhận rất rõ cái cũ, cái lạc hậu sẽ nhường chỗ cho cái mới, cái phát triển. Trong thời đại 4,0 khi định nghĩa công dân toàn cầu xuất hiện, ô tô không người lái ra đời, robot Sophia được trình diện, chat GPT trở thành chủ đề hot trên các trang mạng xã hội thì liệu chăng nhân loại đang tiến gần hơn tới cuộc sống số cùng sự phát triển toàn diện. Nhưng cũng chính từ sự phát triển vượt bậc ấy khiến tôi suy nghĩ về vấn đề lựa chọn nghề nghiệp trong tương lai. Liệu trí tuệ nhân tạo phát triển có ảnh hưởng đến tôi lựa chọn nghề nghiệp như thế nào cho bản thân?

Chắc hẳn trong những ngày gần đây, ta đã ít nhiều đều nghe đến công cụ mới được ra mắt: chat GPT - một công cụ được xem là toàn năng khi có thể giải đáp tất cả mọi thứ. Sự ra đời và phát triển nhanh chóng của nó đã chứng tỏ trí tuệ nhân tạo ngày càng có bước tiến vượt bậc, khẳng định vị trí của bản thân trong xã hội loài người. Trí tuệ nhân tạo với tên tiếng Anh viết tắt là AI là một lĩnh vực công nghệ cho phép máy móc, đặc biệt là hệ thống máy tính mô phỏng quá trình suy nghĩ, học tập của con người. Con người tạo ra trí thông minh nhân tạo này với mục đích tự động hóa các hành động thông minh giống như con người, do đó giảm sức lao động của con người và có tính chuẩn xác cao hơn.

Trong thời đại cách mạng công nghiệp 4.0, trí tuệ nhân tạo dường như đã và đang có mặt trong đời sống hằng ngày với mọi lĩnh vực. Chẳng hạn như với một vật bất li thân thời đại ngày nay là những chiếc điện thoại thông minh, từ phần mềm nhận diện khuôn mặt đến các trợ lí ảo,..đều ứng dụng trí tuệ nhân tạo. Những gợi ý về tin tức, các đoạn video hay các bản nhạc trên mạng xã hội, những trải nghiệm mua sắm trực tuyến,... đều do trí tuệ nhân tạo chí phối. Chúng ta sẽ chẳng thể nào quên được sự kiện robot Sophia trở thành robot hình người đầu tiên được cấp quyền công dân hợp phát vào năm 2017, có những phát ngôn và thể hiện cảm xúc giống như con người. Không chỉ là biểu tượng trong lĩnh vực robot, Sophia còn là một họa sĩ và nhà phê bình tranh tầm cỡ thế giới, đồng thời cô cũng giảng dạy về các đề tài khoa học và công nghệ, tham gia những buổi thảo luận cùng nhiều nhân vật nổi tiếng trên thế giới. Chỉ là một con robot nhưng Sophia đã có thể làm được những công việc của con người mà không cần đến sự trợ giúp. Điều này đặt ra dấu chấm hỏi cho những ngành nghề sau này của con người? Liệu robot có thể thay thế con người làm hết mọi việc hay không? Liệu robot có phá hủy cuộc sống con người hay không? Hay những ngày gần đây, chat GPT là chủ đề được mang ra bàn tán xôn xao vì nó có thể soạn giáo án dài sáu trang trong vòng sáu phút, trả lại bài văn tức thì khi được đưa ra yêu cầu. Tất cả những điều đó thuộc về trí tuệ nhân tạo đã khiến giới trẻ phải lo lắng cho tương lai nghề nghiệp của bản thân: mình sẽ làm gì khi AI có thể làm được mọi việc mà con người làm?

Trí tuệ nhân tạo đang đi vào cuộc sống của mỗi quốc gia, mỗi con người, biến những điều không tưởng thành hiện thực. Chắc chắn mỗi người trẻ chúng ta đứng trước sự phát triển vượt bậc ấy đều có những khủng hoảng nhất định về cuộc sống, về nghề nghiệp của chính mình. Nhờ sự ra đời của AI, có những nghề được dự báo là sẽ biến mất trong tương lai như thu ngân, người mẫu thời trang, lái xe, chuyên viên phân tích tín dụng, nhân viên ngân hàng, nhân viên bán hàng, điện thoại viên,... Tuy nhiên mỗi một vấn đề đều giống như con dao hai lưỡi. Trong bối cảnh trí tuệ nhân tạo phát triển, thâm nhập sâu vào đời sống kinh tế xã hội, song song với những ngành nghề bị mất đi thì cũng xuất hiện rất nhiều nhu cầu và vấn đề cần giải quyết. Từ đó sẽ xuất hiện những công việc, những nhóm ngành công nghệ sẽ dẫn đầu xu hướng như công nghệ thông tin, logistics,.... Bên cạnh đó, những ngành nghề đòi hỏi sự sáng tạo, tư duy và xúc cảm của con người rất khó bị thay thế nhưng ngành y, pháp luật, giáo dục,.. AI có thể hỗ trợ bác sĩ trong việc cải thiện tình trạng sức khỏe bệnh nhân nhưng sẽ không bao giờ có được sự cảm thông, thấu hiểu và chia sẻ với người bệnh. Một con robot có thể giảng bài đúng cho học sinh nhưng chung quy lại vẫn chỉ là một cái máy, không thể nào giống như giáo viên “người thật việc thật” truyền thụ cảm hứng, kinh nghiệm sống cho học sinh. Hay robot cũng không thể thay thế con người thực thi pháp luật cho một đất nước. Vì vậy, robot không thể triệt để thay thế những ngành nghề của con người mà còn mở thêm một số hướng phát triển nghề nghiệp trong tương lai.

Robot được tạo ra từ con người nên chắc chắn sẽ không thể nào thay thế con người. Ở nhóm ngành có nguy cơ, đã, đang, sẽ bị robot thay thế thì nó cũng chỉ thay thế được những vị trí thấp,..còn ở cấp quản lý, điều hành, hoạch định chiến lược thì đòi hỏi phải có bộ óc và bàn tay con người điều tiết. Tuy nhiên, trong xã hội mà Internet có thể làm thay đổi mọi thứ, con người cần phải làm mới mình, cần phải thành thạo ngoại ngữ, làm chủ công nghệ thông tin,... để chất lượng công việc tốt hơn, để không bị đào thải, để thực sự trở thành chủ nhân của những con robot mà không cần lo lắng đặt ra câu hỏi “Robot có thay thế mình hay không?”, “AI có khiến ta thất nghiệp hay không?”. Để sống chung thoải mái với trí tuệ nhân tạo, khoa học công nghệ, nhân loại phải không ngừng học, nâng cấp bản thân để có thể điều khiển và chủ động trong mọi vấn đề. Như câu nói: “Giống như thời xưa, người cưỡi ngựa luôn thắng người đi bộ, nhưng phải học cưỡi nó, ai càng giỏi chế ngự thì chạy càng nhanh”. Trí tuệ nhân tạo chính là con ngựa mà ta phải học cách để chế ngự nó. Chỉ cần tâm đủ vững, đầu đủ tỉnh táo để nắm bắt và điều khiển trí tuệ nhân tạo thì chắc chắn nó sẽ không còn gây cản trở cho việc định hướng và lựa chọn nghề nghiệp của mỗi người.

Đứng trước ngưỡng cửa vào đời, lại sống trong thế kỷ XXI phát triển nhanh, tôi nhận thức rất rõ tầm quan trọng của trí tuệ nhân tạo trong đời sống con người và sự ảnh hưởng của nó đến việc lựa chọn nghề nghiệp trong tương lai. Vì thế, tôi luôn quan niệm cần phải trau dồi bản thân, phát triển các kỹ năng để cho dù có trở thành ai, làm bất cứ ngành nghề gì cũng sẽ có được chỗ đứng vững chắc trong xã hội.

Pascal đã từng nói: “Con người là một cây sậy, nhưng là cây sậy biết suy nghĩ”. Con người có thể phát minh ra những công nghệ tiên tiến giúp cải thiện cuộc sống, trí tuệ nhân tạo để cuộc sống được thuận tiện và đơn giản hơn nhưng mãi mãi sẽ không bao giờ thay thế được con người. Vì vậy, con người cần phải có những hiểu biết sâu sắc về nó, làm chủ nó để trí tuệ nhân tạo như robot, chat gpt không còn là mối đe dọa, sự trăn trở về nghề nghiệp nói riêng và cuộc sống của con người nói chung. Hãy để công nghệ đúng nghĩa là một công cụ có ích giúp đỡ cho cuộc sống của con người, hãy chung sống với trí tuệ nhân tạo như những người bạn cùng giúp đỡ nhau phát triển, hoàn thiện bản thân.

Xem thêm: NLXH 200 chữ: "Tất cả những gì tốt đẹp nhất chỉ có thể có được khi ta chịu trả giá bằng nỗi đau khổ vĩ đại"