Cảm quan nghệ thuật trong tác phẩm "Chí Phèo" của Nam Cao

Nam Cao là một trong những cây bút nổi bật của văn học hiện thực Việt Nam, nổi bật với những tác phẩm sâu sắc về số phận con người trong xã hội cũ, đặc biệt là những con người nghèo khổ, bị xã hội bỏ rơi. Một trong những tác phẩm tiêu biểu của ông là “Chí Phèo”, được viết vào năm 1936. Đây là một tác phẩm văn học độc đáo, không chỉ bởi câu chuyện cảm động về thân phận con người mà còn vì cách thể hiện sắc sảo, tinh tế về cảm quan nghệ thuật của tác giả. Việc nghiên cứu cảm quan nghệ thuật trong Chí Phèo sẽ giúp người đọc hiểu rõ hơn về sự phát triển tư tưởng, hình thức nghệ thuật, cũng như phong cách sáng tác của Nam Cao.

Chí Phèo là một nhân vật bi kịch của xã hội thực dân phong kiến trước Cách mạng tháng Tám. Chí Phèo, một người nông dân hiền lành, bị xã hội đẩy đến bờ vực của sự tha hóa, bị tẩy chay và trở thành kẻ côn đồ, phản kháng lại xã hội qua những hành động bạo lực. Nam Cao đã dựng lên một bức tranh về một xã hội đầy rẫy bất công, nơi mà con người không còn giữ được nhân tính, khi bị áp bức, bóc lột đến cùng cực. Cảm quan nghệ thuật của Nam Cao trong tác phẩm này không chỉ phản ánh một bức tranh xã hội khắc nghiệt mà còn khắc họa sâu sắc những cảm xúc, tâm trạng của các nhân vật, đặc biệt là nhân vật Chí Phèo. Qua đó, ông không chỉ kể câu chuyện về số phận con người mà còn thể hiện cái nhìn sâu sắc về con người trong xã hội. Chí Phèo được thể hiện rõ nét qua cấu trúc, ngôn ngữ, hình ảnh và cách xây dựng nhân vật. Nam Cao đã chọn cách kể chuyện theo hình thức dòng ý thức, đưa người đọc vào cảm giác dằn vặt, bế tắc của nhân vật chính, từ đó thể hiện rõ hơn tâm trạng lạc lõng, khổ đau của Chí Phèo trong xã hội. Ông sử dụng ngôn từ giản dị, mộc mạc nhưng lại rất tinh tế, sâu sắc.

Đặc biệt, ngôn ngữ của nhân vật Chí Phèo có sự chuyển biến rõ rệt từ sự chất phác, hiền lành khi còn là một người nông dân đến ngôn ngữ thô bạo, chửi bới, đay nghiến khi trở thành kẻ côn đồ, nó không chỉ phản ánh số phận mà còn phản ánh cái nhìn hiện thực đầy đau xót của Nam Cao về con người. Chí Phèo là một trong những nhân vật nổi bật nhất trong văn học Việt Nam. Từ một con người hiền lành, Chí Phèo đã trở thành kẻ côn đồ, bị xã hội xa lánh.Đặc biệt, Nam Cao đã thể hiện sự biến đổi tâm lý của Chí Phèo qua những đoạn độc thoại nội tâm, từ đó phản ánh được sâu sắc cảm quan nghệ thuật của tác giả. Tâm lý của các nhân vật phụ trong tác phẩm như Thị Nở, Bá Kiến cũng được Nam Cao miêu tả một cách tinh tế. Thị Nở, với vẻ ngoài xấu xí, thô kệch nhưng lại có một trái tim nhân hậu, là hình mẫu của tình yêu và sự cứu rỗi trong thế giới đầy đau khổ này. Còn Bá Kiến, kẻ cầm quyền tham lam, tàn ác, là biểu tượng cho sự bất công trong xã hội phong kiến. Trong Chí Phèo, không gian và thời gian không chỉ là bối cảnh mà còn có ý nghĩa biểu tượng sâu sắc. Không gian của làng Vũ Đại, với những ngôi nhà cũ kỹ, con đường gập ghềnh, là nơi  Chí Phèo tồn tại trong sự cô đơn, bị xã hội hắt hủi. Không gian ấy cũng là không gian của sự tàn bạo, của các mối quan hệ đen tối, tàn nhẫn, khiến Chí Phèo không còn giữ được bản chất con người. Thời gian trong tác phẩm cũng không kém phần quan trọng. 

Được viết trong bối cảnh xã hội thực dân phong kiến, thời gian ấy phản ánh sự lạc hậu, bế tắc của con người. Chí Phèo sống trong một thời gian mà khổ đau, bất công là điều tất yếu. Nam Cao đã khéo léo dùng thời gian để nhấn mạnh sự vô vọng của nhân vật và sự tàn nhẫn của xã hội. Nam Cao không chỉ kể về một câu chuyện bi kịch mà còn đào sâu vào tâm lý, số phận của con người. Con người trong tác phẩm của Nam Cao thường là những người nghèo khổ, bị xã hội chà đạp, nhưng cũng có những khoảnh khắc đẹp đẽ, như tình yêu thương của Thị Nở dành cho Chí Phèo, dù rằng tình yêu đó không đủ sức cứu vớt số phận con người. Chí Phèo trong giây phút cuối đời, khao khát được làm người. Sự đối thoại giữa Chí Phèo và Thị Nở là một trong những khoảnh khắc hiếm hoi của nhân tính trong tác phẩm, thể hiện khát khao được sống, được làm người của một con người bị xã hội ruồng bỏ.

"Chí Phèo" là một tác phẩm nghệ thuật xuất sắc, mang đậm dấu ấn cá nhân của Nam Cao. Qua những phân tích trên, có thể thấy Nam Cao đã sử dụng một cách tài tình các thủ pháp nghệ thuật để xây dựng một tác phẩm có giá trị hiện thực và nhân văn sâu sắc. Tác phẩm không chỉ tố cáo xã hội phong kiến bất công mà còn khơi gợi lòng trắc ẩn của con người đối với những số phận bất hạnh. "Chí Phèo" mãi mãi là một tác phẩm kinh điển của văn học Việt Nam, góp phần làm giàu thêm kho tàng văn hóa dân tộc.

Xem thêm: Dàn ý so sánh 2 đoạn kết của "Chí Phèo" và "Vợ nhặt"