Quan Thế Âm Bồ tát là nam hay nữ: Sự thực không như nhiều người nghĩ

Khi nhắc đến Quán Thế Âm Bồ tát, người ta thường gọi là Phật bà, vì vị Bồ tát này thường được dựng tượng, vẽ tranh theo tạo hình nữ. Trong tác phẩm Tây du ký mà ai cũng biết, Quán Thế Âm cũng là nữ. Bà thường được hình dung là một người nữ xinh đẹp hiền hậu, một tay cầm bình cam lộ, tay kia cầm cành dương liễu để vẩy nước trong bình cứu khổ chúng sinh.

Tuy nhiên, theo Hòa thượng Thích Thanh Từ trong cuốn Phật pháp tại thế gian, kinh Phổ Môn viết rằng Bồ tát không phải nam, cũng không phải nữ. Ngài hiện thân tùy theo nhu cầu thiết yếu của chúng sinh muốn được cứu độ, nếu là đồng nam cầu cứu thì Quán Thế Âm Bồ tát hiện thân đồng nam, nếu là đồng nữ cầu cứu thì ngài hiện thân đồng nữ. Và ngài còn nhiều hiện thân khác, tùy duyên thị hiện để cứu độ tất cả.

Vậy tại sao hầu hết các chùa thờ đức Quán Thế Âm đều tạc hình người nữ? Hòa thượng Thích Thanh Từ giải thích trong cuốn Phật pháp tại thế gian rằng, với người Việt Nam từ xưa, người cha thường gắn với hình tượng nghiêm trang, nghiêm khắc, nên cha thường được gọi là nghiêm phụ. Còn người mẹ dịu dàng, khi dạy dỗ con thường khuyên răn con nhỏ nhẹ, không đánh mắng, nên người mẹ được gọi là từ mẫu.

"Cha thì nghiêm, mẹ thì từ. Bồ tát Quán Thế Âm tu hạnh từ bi, thường cứu khổ chúng sinh, nên người ta thường xưng tán ngài là Đại từ Đại bi Quán Thế Âm Bồ tát. Hạnh đại từ bi của ngài là lúc nào cũng an ủi, nhắc nhở, khuyên lơn, đem lại nguồn an vui cho tất cả chúng sinh. Ở đâu có tiếng than, có nỗi khổ, ngài đều đến để cứu vớt. Vì vậy ngài tượng trưng cho tâm hạnh từ bi. Hạnh từ bi thì gần với tình thương của người mẹ, nên người ta tạc tượng ngài là nữ. Đó là hình ảnh biểu trưng cho hạnh từ bi, chớ không phải ngài thật là người nữ", Hòa thượng Thích Thanh Từ viết.

Về hình tượng Bồ tát Quán Thế Âm tay trái cầm bình cam lộ, tay phải cầm cành dương liễu, kinh Phổ Môn có câu: “Nam mô thanh tịnh bình thùy dương liễu Quan Âm Như Lai cam lộ sái tâm nguyện”. Trong đó, “thanh tịnh bình” là bình thanh tịnh, “thùy dương liễu” là cành dương liễu rủ xuống, “Quan Âm Như Lai cam lồ sái tâm” là nước cam lộ của đức Quan Âm rưới lên tâm. Ý nghĩa câu kinh này là: Bình thanh tịnh đựng nước cam lộ, nhờ cành dương liễu rưới khắp làm cho tâm người được mát mẻ. Đó là câu nguyện của Bồ tát Quán Thế Âm. Hình tượng Bồ tát mà chúng ta thấy biểu trưng cho hạnh nguyện của ngài.

Nước cam lộ biểu trưng cho lòng từ bi, rưới tới đâu là đưa tình thương tới đó, làm mát mẻ, êm dịu mọi khổ đau của chúng sinh. Bình thanh tịnh tượng trưng cho giới đức. Phật tử giữ 5 giới, nhờ giữ giới mà trong sạch, thanh tịnh. Con người có giới đức thanh tịnh mới chứa đựng được lòng từ bi.

Còn cành dương liễu yếu mềm, dẻo dai nên khó gãy, biểu trưng cho đức nhẫn nhục. Muốn đem lòng từ bi rải cho chúng sinh mà thiếu đức nhẫn nhục thì rất khó thực hiện. Khi có những bất đồng, có những người không hợp đạo lý, cần cố gắng ẩn nhẫn bỏ qua, để hòa thuận giúp đỡ nhau, phụng sự cuộc đời.

Vẫn còn những người khác tin rằng Quán Thế Âm là một vị thần nam chứ không phải là một nữ thần, lập luận rằng trong khi trong Phật giáo nước ta, Quán Thế Âm thường được coi là một nữ thần, thì trong Phật giáo Ấn Độ, hình ảnh ban đầu của bà là một vị thần nam. Ngoài ra, một số giáo phái Phật giáo luôn coi Bồ Tát Quán Thế Âm là một vị thần nam.

Bất chấp những tranh cãi này, cần chỉ ra rằng giới tính của Quán Thế Âm không phải là vấn đề quan trọng nhất, trong Phật giáo vốn nhấn mạnh từ bi và trí tuệ chứ không phải giới tính. Bởi vì bất kể Bồ tát Quan Thế Âm là nam hay nữ, những phẩm chất từ bi và trí tuệ mà ngài tiêu biểu đều rất đáng học hỏi. Vì vậy, không nên lấy giới tính của người làm tiêu chí đánh giá giá trị và tầm quan trọng của người.Ngoài ra, Phật giáo còn cho rằng con người nên nhìn vào bản chất của mình và của người khác, cho rằng giới tính chỉ là đặc điểm bên ngoài của một người và không nên là tiêu chí duy nhất để đánh giá giá trị và năng lực của một người. Trong thế giới quan Phật giáo, tất cả chúng sinh đều bình đẳng, không phân biệt giới tính, tuổi tác, giàu nghèo. Vì vậy, bản thân giới tính của Bồ Tát Quán Thế Âm không ảnh hưởng đến giá trị và ý nghĩa của lòng từ bi và trí tuệ mà Ngài đại diện.

Tổng hợp theo VTC, Kiến thức

Xem thêm: Bàn về 8 giới trong Phật đạo: Bát quan trai giới có ý nghĩa gì?