Đầu năm mua muối, cuối năm mua vôi có nghĩa là gì?

Năm cũ qua đi, đón năm mới đến, với hy vọng quét hết xui xẻo, điều không may ra khỏi nhà và đón lấy may mắn, tài lộc, vì vậy việc mua vôi, muối về cho gia đình là một trong các phong tục lâu đời của người Việt Nam mang nhiều ý nghĩa tốt đẹp.

Vào ngày mùng 1 âm lịch đầu tiên của năm, nhiều người có thói quen mua muối để lấy may mắn, mong muốn về cuộc sống ấm no, đầy đủ trong suốt một năm. Còn trong ngày cuối năm, người ta mua vôi để quét lại nhà, cổng vừa làm mới cho tổ ấm vừa hy vọng tránh được những điều xui xẻo hay ngụ ý làm nhà làm cửa.

Tại các vùng đồng bằng Bắc Bộ, việc mua muối đầu năm thường bắt đầu ngay trong buổi sớm mùng 1 Tết. Nhiều người sẽ đi bán muối dạo qua khắp các con phố, đường làng hoặc mang thúng muối ra bán ngay trước cổng chùa. Hầu hết mọi người cho rằng muối bán đầu năm là “ muối lộc” nên không ai kỳ kèo mặc cả mà lại còn rất háo hức để mong rước may mắn về cho gia đình. 

Theo quan niệm của ông cha ta truyền lại, muối là thứ mặn, có tác dụng chống xú uế, xua đuổi tà ma và đem lại nhiều may mắn trong gia đình. Ngoài ra, trong văn hóa ẩm thực, văn hóa tình cảm, muối còn mang lại sự đậm đà cho các mối quan hệ gia đình, sự hòa thuận giữa vợ chồng, cha mẹ và con cái.

Ông Vương Duy Bảo - Cục phó Cục Văn hóa cơ sở (Bộ VH,TT&DL) nói về câu thành ngữ này cho biết : “nó có rất nhiều ý nghĩa nhưng không mấy ai hiểu hết ý nghĩa chính của nó”.

Cách hiểu đơn giản mà mọi người thường nghĩ đó là: Muối có vị mặn và là một gia vị quan trọng chỉ đứng sau gạo. Nên mua muối đầu năm là mua sự mặn mà về gia đình trong cả năm và bát muối khi mua sẽ được đong đầy tới tận ngọn chứ không gạt ngang miệng bát.

Hay “cuối năm mua vôi” là để xây nhà, ăn trầu và dùng để rải 4 góc nhà đuổi tà ma. Người ta thường có câu “bạc như vôi”, vì vậy tránh mua vôi đầu năm vì nó biểu tượng cho sự bạc bẽo. Ngoài ra còn tránh những rủi ro, những mối hiểm nguy, hiềm khích và rạn nứt trong năm mới. Vậy nên không mua vôi đầu năm.

Còn cuối năm mua vôi là để quét lại căn nhà, tường cổng cho sạch sẽ, khang trang, trắng tinh tươm để chuẩn bị đón năm mới. Vôi quét nhà, cũng là để xóa đi những điều không hay trong năm cũ, thể hiện một sự khởi đầu, bắt đầu lại để sửa chữa những sai lầm, khôi phục lại những thất bát đã qua.

Ngoài ra, cũng có một cách giải thích khác cho rằng cuối năm phải mua vôi để tiếp vôi cho "ông bình vôi".

"Ông bình vôi" là vật dụng đặc biệt để vôi ăn trầu bằng sành sứ chỉ các cụ có thói quen ăn trầu xưa mới có. Và khi lấy vôi trong bình cũng phải hết sức thận trọng, bởi người xưa quan niệm khi dùng dao vôi để lấy vôi, nhất thiết không được ngoáy chìa vôi vào lòng ông vì nếu thế sẽ bị bệnh cồn cào ruột gan mà phải dùng chìa đưa thẳng rồi rút ra. Vì thế, miệng ông cứ mỗi ngày một đầy, thành vành khuyên, hôm trở trời tự lóc ra, người ta dùng dao khứa chân rồi đem xâu vào dây treo trước cửa để trừ tà.

"Ông bình vôi" là vật thiêng trong nhà người xưa, do vậy lúc nào cũng phải cho ông ăn no, ăn đủ. Tuy nhiên do “bạc như vôi” nên người ta chỉ cho ông ăn vào cuối năm chứ không ai cho ông ăn đầu năm vì vậy mới có tục “cuối năm mua vôi”.

Tuy nhiên, ông Bảo cho biết, cách hiểu trên chưa đầy đủ. Người Việt vốn cần cù, chịu khó và rất tiết kiệm. Ý nghĩa của việc “mua muối đầu năm” là để cha mẹ nhắc nhở con cái “ăn dè, ăn nhịn”, tiết kiệm để dành tiền “cuối năm mua vôi” xây nhà. Sở dĩ, câu nói này có ý nghĩa như vậy bởi, đối với người Bắc Bộ, “tậu trâu, lấy vợ, làm nhà” là 3 việc quan trọng nhất của đời người.

"Đầu năm mua muối, cuối năm mua vôi" còn là câu ngụ ý cha mẹ muốn con cái mua "muối mặn" để ăn uống tiết kiệm, dành tiền cuối năm mua vôi tậu nhà.

Ngoài tục mua muối để lấy may ngày đầu năm, nhiều nơi còn kiêng không quét nhà mùng 1 hoặc chỉ gom rác lại, dồn vào một góc chứ không hất ra khỏi cửa vì cho rằng sẽ quét hết tài lộc ra ngoài.

Bên cạnh đó, nhiều người còn kiêng vay mượn, làm đổ vỡ đồ đạc, cho người khác nước, lửa hoặc đánh thức người đang ngủ để tránh điều xui xẻo.

Xem thêm: Mùng 1 Tết cha, mùng 2 Tết mẹ, mùng 3 Tết thầy